Kentsel ve Çevresel Koruma

Yanıt Açıklaması: 1983 yılında çıkarılan 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kanunu (KTVKK) ile birlikte UNESCO’nun dünya mirasının korunması sözleşmesi benimsenerek kavramsal tanımlamalar bu doğrultuda yapılmıştır. Önceki yasada kullanılan “eski eser” tanımı yerine “kültürel varlık”, “kültürel miras” tanımlamaları bu yasayla getirilmiştir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Tarihi^ Sit Alanları, askeri ve milli açıdan önemli olayların geçtiği ve doğal yapısıyla da birlikte korunması gerekli olan alanlardır.

Yanıt Açıklaması: Kentsel kültür olarak tanımlanan kavramın birbiriyle ilişkili iki içeriği bulunmaktadır. İlki kentte yaşayanların niteliklerini açıklayan “kentli olma”, “ kentlilik” diğeri ise kenti oluşturan, kentin imajını belirleyen “ kent kültürü” dür.

Yanıt Açıklaması: Somut Kültürel Miras: Somut kültür varlıkları, kültür ve tabiat varlıklarını koruma faaliyetleri kapsamında korunması gerekli görülen, taşınır taşınmaz kültür varlıklarıdır. Elle tutulan, gözle görülebilen, maddi varlığı olan ve bu verileriyle koruma altına alınabilecek varlıklardır. Sözleşmenin birinci maddesinde nelerin somut olmayan kültürel mirası oluşturduğu açıklanmıştır. Buna göre; • Sözlü anlatımlar ve sözlü gelenekler • Gösteri sanatları • Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve festivaller, şölenler • Halk bilgisi • El sanatları geleneği

Yanıt Açıklaması: Kentsel sit alanları içinde yer alan kültür varlıklarını korumak, yenilemek ve çevresindeki doku ile birlikte ele alarak yeniden planlamak adına hazırlanan 5366 sayılı yenileme alanları yasası ile tescilli yapılara ileri düzeyde müdahale etme zemini oluşturularak yenileme kavramını yıkıp yeniden yapmak, eskiyi kaldırmak olarak benimsendiğinden, tarihî ve kültürel değerlerin yıkılmadan korunması yaklaşımı göz ardı edilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Medeniyetler açısından ‘kimlik’ kavramının ayırıcı aynı zamanda en nesnel ölçütleri ‘dil’ ve özellikle ‘inanç’ unsurlarıdır. Bu nedenle insanlık tarihindeki temel medeniyetler büyük ölçüde dünyanın büyük dinleri ile tanımlanmış olup (tek tanrılı dinler öncesi içinde aynı genellemeyi yapmak mümkündür. özellikle Hristiyanlık ve İslamiyet gibi büyük dinler tarihsel süreç içinde çok çeşitli ırklardan halkları bir araya getirmişlerdir. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Somut olmayan kültürel miras, toplumların, toplulukların, alt grupların ve bazen bireylerin, kültürel miraslarının bir parçası olarak oluşa gelmiş uygulamalar, gelenek ve görenekler, ifadeler, bilgiler, sanat ve zanaat türleri, üretim biçim ve süreçleri, beceriler ve bunlara ilişkin araçlar, gereçler ve kültürel mekanlar ve ilişkiler vb. anlamına gelmektedir. Bu kavram, UNESCO’nun 17 Ekim 2003 tarihli 32. Genel Kurulunda onaylanarak yürürlüğe girmiş olan Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi’nin birinci maddesinde nelerin somut olmayan kültürel mirası oluşturduğu açıklanmıştır. Buna göre; Sözlü anlatımlar ve sözlü gelenekler Gösteri sanatları Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve festivaller, şölenler Halk bilgisi El sanatları geleneği. Buna göre; Karagöz, Islık Dili, Alevi-Bektaşi Ritüeli Semah, Türk Kahvesi ve Türk Kâğıt Süsleme Sanatı Ebru Türkiye'nin korumaya aldığı somut olmayan kültürel miraslar arasında sayılabilir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Kentbilim terimleri sözlüğünde (1980) koruma, “kentlerin belli kesimlerinde yer alan tarihsel ve mimari değerleri yüksek yapıtlarla anıtların ve doğal güzelliklerin kentte bugün yasayanlar gibi gelecek kuşakların da yararlanması için her türlü yıkıcı, saldırgan ve zararlı eylemler karşısında güvence altına alınması” olarak tanımlanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: U¨lkemizde çıkarılmış olan ilk kapsamlı koruma yasası; 1983 yılında çıkarılan 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıkları Kanunu’dur (23.07.1983 tarih ve 18113 sayılı Resmi^ Gazetede yayımlanan). Bu kanunda kentsel korumanın bir planlama konusu olduğu belirtilmekte, kültür varlıklarına ilişkin sınıflandırmalar, kullanma ve koruma konusundaki ilkeler, standartlar, yöntem ve süreçler, ilgili kurumsal ve organizasyonel yapılanma, yaptırımlar, cezai müeyyideler vb. koruma konusunda planlamanın yapım, onama ve yönetim süreçleri belirlenmektedir.

Yanıt Açıklaması: Kentsel özgün kimliğin küresel etkilerle yitirilmesine ya da bölgesel gelişme dinamikleri bağlamında, birbirine benzer kentlerin oluşmalarına örnek olarak Kayalık Kapadokya Bölgesi olarak adlandırılan Nevşehir ilinin Avanos,Ürgüp, Göreme ilçe sınırlarından oluşan alt bölgesi gösterilebilir.

Yanıt Açıklaması: İnsanlığın varoluşundan günümüze kadar ulaşan eski uygarlıkların yer altında, yer üstünde ve su altındaki ürünlerini, yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik ve kültürel özelliklerini yansıtan her türlü kültür varlığının yer aldığı yerleşmeler ve alanlar arkeolojik sit alanlarıdır. Arkeolojik sitler 3 dereceye ayrılmaktadır: Derece Arkeolojik Sitler: Korumaya yönelik bilimsel çalışmalar dışında bütünüyle korunacak sit alanlarıdır. Derece Arkeolojik Sitler: Korunması gereken ancak koruma ve kullanma koşulları koruma kurulları tarafından belirlenecek, korumaya yönelik bilimsel çalışmalar dışında aynen korunacak sit alanlarıdır. Derece Arkeolojik Sitler: Koruma-kullanma kararları doğrultusunda yeni düzenlemelere izin verilebilecek alanlardır.

Yanıt Açıklaması: 5805 sayılı yasa ile kurulan Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu’nda (GEEAYK) bulunan beş doğal üye, üç bakanlık temsilcisi ile bunların seçtiği on üç üyenin tarih, arkeoloji, sanat tarihî, mimarlık, estetik, kent planlaması alanlarından biri ya da birkaçında uzmanlaşmış, bu konuda yapıt ya da inceleme ortaya koymuş kişiler arasından seçilmiş olması yasada ön görülmüştür. Doğru yanıt C’dir.

Yanıt Açıklaması: Kentsel özgün kimliğin küresel etkilerle yitirilmesine ya da bölgesel gelişme dinamikleri bağlamında, birbirine benzer kentlerin oluşmalarına örnek olarak Kayalık Kapadokya Bölgesi olarak adlandırılan Nevşehir ilinin Avanos, Ürgüp, Göreme ilçe sınırlarından oluşan alt bölgesi gösterilebilir. Coğrafi, jeolojik, doğal, ekonomik yapıları ile il bütünü içinde temelde benzer potansiyellere sahip olan bu yerleşmeler 1990’lı yıların sonuna kadar birbirleri ile yarışarak il ve alt bölge ölçeğinde var olmaya çalışmışlardır. Bu yaklaşım doğrultusunda Avanos; Kızılırmak kıyısındaki konumu, ırmağa dayalı başta çanak-çömlek atölyeleri olmak üzere ekonomik faaliyetleri, Göreme; peri bacaları, kiliseler, manastırları, açık hava müzeleri, Ürgüp; fizik-mekân dokusu, demografik yapısı, bölgesel kapsamda ulaşılabilirlik düzeyi ile özgün kentsel kimliklerini ortaya çıkaran planlamalar yaparak gelişmeye başlamıştır. Bu yaklaşım eksik olan yönlerine rağmen hem bölgesel gelişmeyi hem de yerleşmelerin yerel kimliklerini öne çıkarmaları açısından önemlidir. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Bir yapı ya da yapı gruplarının tarihî belge niteliği, tarihî bir olayla veya kişiyle ilişkisi ve tarihî bir süreci yansıtması ile tanımlanmaktadır. Ayrıca yapı ya da yapı gruplarının bir tarihî olaya sahne olması da kültür varlığının tarihî değeri ile bağdaşmaktadır. Toplumların geçmişlerindeki olaylar ya da anılarla bağdaşan yapılar ise “anı değeri” açısından önemli olmaktadır.Doğru yanıt C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Özellikle Avrupa’da II. Dünya Savaşı sonrasında yakılıp yıkılan kentlerin yeniden düzenlenmesi, yeniden inşa edilmesi sırasında koruma (anıtsal yapı ölçeğinde ağırlık kazansa da) kentsel ölçekte ele alınmıştır.

Yanıt Açıklaması: Ülkemizde kültür ve tabiat varlıklarının korunması ve sürdürülebilir olarak kullanılması ve yönetilmesi uluslararası koruma ölçütleri ve evrensel ilkeler bağlamında ele alındığında yetersiz kalınan noktalar olduğu açıktır. Bu durumu üç ana nedene temellendirmek mümkündür: Kültür ve tabiat varlıklarının korunması, yenilenmesi ve kullanılmasına ilişkin “koruma politika”larında eksiklikler bulunmaktadır. Halkın, kültür ve tabiat varlıklarını koruma konusunda yeterli bilinçte olmaması, bu anlamda gerekli eğitimin bir ülke politikasına dönüşememiş olması koruma konusunda kullanıcının, çoğu kez mülk sahibi olan halkın sürece bilinçli bir şekilde entegre olamamasını getirmektedir. Kültür ve tabiat varlıklarının korunmasına ilişkin mevzuatın tanımladığı kurumsal ve örgütsel sistem yetki ve sorumluluk dağılımını çok parçalı bir yapı olarak kurgulamaktadır. Halkın sürece dahil olmasındaki en önemli etken eğitim ve bilinç eksikliğidir. Doğru yanıt E’dir.

Yanıt Açıklaması: Korunma alanı: Taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının muhafazaları veya tarihî çevre içinde korunmalarında etkinlik taşıyan korunması zorunlu olan alandır

Yanıt Açıklaması: Bir coğrafya üzerinde karşılaşan farklı din, dil, ırk, vb. niteliklerdeki toplumlar bölgenin kültürel çeşitliliğini sağlarken aynı zamanda kentleri, kentsel mekânları da farklı üslup da yapılaşmalarla zenginlikleştirmektedir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı kentlerinin tamamında ve yine İstanbul Tarihi Yarımada’da izlenebilen kentsel dokuda, mekânsal ve kültürel eklemlenmelerin kent merkezinden dışarıya doğru uzanan yollar üzerinde oluştuğu bilinmektedir. Daha somut olarak Osmanlı Devleti kentlerinde yapılaşma, ilk oluşum hamam, medrese, cami inşası ve sonra bunların etrafındaki konut alanlarının gelişmesi şeklindedir. Bu yeninin eskiyi yok etmeden merkezden dışa doğru uzanan yollar üzerinde farklı kültürlerin yer alması hem çok merkezli bir kentsel dokunun oluşmasına hem de eski ve yeninin bir arada yan yana konumlanmasına, yaşamasına olanak vermiştir.

Yanıt Açıklaması: Kentsel kimlik toplumun tüm doğal ve yapay çevre içinde biriktirdiği “bellektir”. Dünya üzerinde önde gelen medeniyetlerin zaman içinde biriktirdikleri bu değerlerin kültürel çeşitliliğin oluşumunda temel bir etken olduğu bilinmektedir. Doğru cevap B’dir.