Kentsel ve Çevresel Koruma

Yanıt Açıklaması: Diğer şıklarda verilenler bina ölçeğinde koruma tekenikleri arasında yer alırken E şıkkı bu teknikler arasında yer almaz.Doğru yanıt E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Koruma kavramını işaret eden ilk yazılı belgelerden biri, MÖ I. yüzyılda İmparator Augustus döneminde yaşamış Mimar Marcus Vitrivius Pollio’nun “Mimarlık Hakkında On Kitap” adlı eseridir.

Yanıt Açıklaması: Ülkemizdeki mevcut yasal ve kurumsal yapılanmada, kültürel, tarihî ve doğal mirasın korunması sorumluluğunu Kültür ve Turizm Bakanlığına vermiştir. Bunun yanı sıra, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı, yerel yönetimlerle (il özel idareleri, belediyeler, köyler) birlikte, mülkiyetinde tarihî ve kültürel varlıklar bulunan tüm özel ya da resmî kişi ve kurumlarda yasal olarak tarihî ve kültürel varlıkların korunmasında doğrudan ya da dolaylı olarak sorumludur. Bu idari yapılanma içinde öne çıkan yönetim kademelenmesi de yerel yönetimlerdir. İlgili olmayan bakanlık Gençlik ve Spor Bakanlığıdır. Doğru yanıt E’dir.

Yanıt Açıklaması: Genellikle tek bir yapı için “esaslı onarım” (restoration) başlığı altında toplanan yöntem ve teknikleri ise aşağıdaki kavramlar tanımlamaktadır: Sağlamlaştırma (consolidation) Bütünleme (reintegration) Yeniden Yapım (recontruction) Temizleme (Liberation) Arkeolojik Restorasyon (Anastylosis) Taşıma (Moving) Yenileme (renovation); zamanla değişen yaşam biçimi nedeniyle tarihî yapının özgün işlevini yitirmesi sonucu ilk yapılış amacından farklı bir işleve hizmet etmek için uyarlanması. Bu uygulama yapılırken yapının bütünlüğünün bozulmaması ve özgün hâline döndürülebilir olması ilkesi gözetilmelidir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Medeniyet ve kültür genellikle aynı kavramlar olarak kullanılıp, belirli bir top­lumda birbirlerini izleyen kuşakların birinci derecede önem verdikleri değerler, normlar, kuramlar ve düşünce biçimlerini içermektedir. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Tarihsel, estetik, etnolojik veya antropolojik bakımlardan istisnai evrensel değeri olan insan ürünü eserler veya doğa ve insanın ortak eserleri ve arkeolojik sitleri kapsayan alanlardır. Bir başka deyişle sit alanları, tarih öncesi devirlerden günümüze kadar gelen çeşitli medeniyetlerin oluşturduğu, ait oldukları dönemlerin toplumsal, ekonomik, mimari ve diğer özelliklerini taşıyan kentler, kentsel parçalar, yapı grupları ve kent kalıntıları, önemli tarihi olayların geçtiği yerler ve tespiti yapılmış tabiat varlıkları ve özellikleri ile korunması gerekli alanlardır. Doğru cevap E şıkkıdır

Yanıt Açıklaması: Kültür varlıkları toplumların, kültürlerin özetle insanın ürettiği, şekillendirdiği varlıklardır. Bu varlıklar ait oldukları dönemlerin kültürlerine, üretim ve yaşam biçimlerine, gelenek ve göreneklerine, alışkanlık ve yaşam biçimlerine kısaca insanlık tarihine ışık tutan belgelerdir. Xantos, Letoon, Divriği Ulucami ve Darüşşifası, saraylar, hanlar, kervansaraylar vb. eserler kültür varlıklarına örnektir. Kanunlara göre kültür varlıkları “tarih öncesi ve tarihî devirlere ait bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan veya tarih öncesi ya da tarihî devirlerde sosyal yaşama konu olmuş bilimsel ve kültürel açıdan özgün değer taşıyan yer üstünde, yer altında veya su altındaki bütün taşınır ve taşınmaz varlıklar olarak tanımlanmıştır. C seçeneğindeki Topkapı Sarayı, insanların dini amaçlı ürettiği taşınmaz bir varlıktır. Doğru yanıt C’dir.

Yanıt Açıklaması: 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıkların Korunması Kanunu: Ülkemizde çıkarılmış olan ilk kapsamlı koruma yasası; 1983 yılında çıkarılan 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıkları Kanunu’dur (23.07.1983 tarih ve 18113 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan).

Yanıt Açıklaması: Temizleme (Liberation), binanın özgün durumunu bozan, sonraki dönem eklerinin temizlenmesidir. Temizlenecek bölümlerin bilimsel araştırma yöntemleri ile tespit edilerek, uygulamanın yapıya zarar vermeden titizlikle yapılması gerekmektedir.

Yanıt Açıklaması: Kültürel çeşitliliğe sahip ve özgün yerel kimliğini günümüze kadar koruyabilmiş kentler bugün yerel ve merkezî yönetimler tarafından fark edilerek korunması gerekli öncelikli alanlar olarak belirlenmiştir.

Yanıt Açıklaması: 02.07.1951 tarihinde 5805 sayılı yasanın yürürlüğe girmesi ile Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu (GEEAYK) kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı İmparatorluğu’nda müzecilik hareketleriyle sınırlı kalan kültür ve tabiat varlıklarını koruma hareketinden sonra 1869 yılında I. Asar-ı Atika Nizamnamesi'nin uygulamaya rehber oluşturması bu alandaki ilk yasal düzenleme girişimine karşılık gelmektedir. Bu ilk yasanın getirdiği en önemli sınırlama, yabancı araştırmacıların yapacakları arkeolojik kazıların izne tabii tutulması ve buluntuların yurt dışına çıkarılmasının yasaklanması olmuştur. Süreç içinde Yasa’da 1874, 1884 ve 1906 yıllarında değişiklikler yapılmıştır. 1906 yılında yürürlüğe konan Asar-ı Atika Nizamnamesi Cumhuriyet Dönemi’nde de 50 yıl kullanılmıştır. Koruma konusundaki yetersizlikler karşısında bu kez de 28.07.1912 tarihinde Muhafaza-i Abidat Nizamnamesi yürürlüğe sokulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Biyolojik C¸eşitliliğin Korunmasına Dair Sözleşme, Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi veKültür Varlıklarının Kanunsuz, İthal, ihraç ve Mülkiyet Transferlerinin O¨nlenmesi ve Yasaklanması için Alınacak Tedbirlerle İlgili Sözleşme küresel boyutlu uluslararası anlaşmalar arasında yer alırken; Akdeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunmasına Dair Sözleşme ve Arkeolojik Mirasın Korunmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi bölgesel boyutlu uluslararası anlaşmalar arasında yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Avrupa’nın pek çok ülkesinde özellikle Akdeniz kentleri kimlik, kültür, çatışmalar, savaşlar, barışlar etkileşimi içinde bu kültürel kesişmelerin laboratuarı olarak kabul edilmektedir. Buna örnek İspanyadır.

Yanıt Açıklaması: 1710 sayılı ‘Eski Eserler’ yasası ile taşınır ve taşınmaz eski eserlerin, ayrıca anıt, külliye, tarihî sit, arkeolojik sit, tabii sit kavramlarının ilk defa tanımları yapılmıştır. Doğru yanıt A’dır.

Yanıt Açıklaması: O¨zellikle 1950’lerden sonra hızlı ve çarpık kentleşme, plansız büyüme, ulusal ve yerel kalkınma politikalarında, konut ve kentleri tahribi ve planlama politikaların- da ki yetersizlikler sonucu yıkıma uğrayan eski eserleri koruma çabaları gündeme gelmiş, imar faaliyetleri sırasında ortaya çıkabilecek imar ve eski eserler sorunlarını çözmek ve korunmalarını denetlemek üzere 02.07.1951 tarihinde 5805 sayılı yasanın yürürlüğe girmesi ile Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu kurulmuştur. Yüksek Kurulun kuruluş amacı, ülkemizdeki kültür varlıklarının korunması, kullanılması ve bakımında uyulacak ilkeleri saptamak, uygulamaları izlemek, denetlemek, anıtlarla ilgili her türlü konu ve anlaşmazlıklar üzerinde bilimsel görüş bildirmektedir. Kurul beş doğal üye ve üç bakanlık temsilcisi ile bunların seçtiği on üç üyeden oluşmaktadır. U¨yelerin tarih, arkeoloji, sanat tarihi^, mimarlık, estetik, kent planlaması alanlarından biri ya da birkaçında uzmanlaşmış, bu konuda yapıt ya da inceleme ortaya koymuş kişiler arasından seçilmesi yasada ön görülmüştür. 1710 sayılı "Eski Eserler" Yasası ile ilk önemli adım atılmıştır. Bu kanunla, taşınır ve taşınmaz eski eserlerin ayrıca, anıt, külliye, tarihi sit, arkeolojik sit, tabii sit kavramlarının ilk defa tanımları yapılmıştır.

Yanıt Açıklaması: 1930’lu yılların başına kadar koruma anlayışı, sadece anıtsal yapıların restore edilerek yaşatılmasını kapsamıştır. 1931 yılında İtalya’da anıt eserlerin restorasyonu konusunda ilkeler belirlemek üzere toplanan Eski Eserler Yüksek Kurulu’nun 11 maddeden oluşan “Restorasyon Kartası (Carta Del Restaura)”, anıt eserlerin çevresi ile birlikte ele alınması gerektiği ifade etmekte ve “koruma” olgusu tek yapı ölçeğinden kentsel ölçeğe geçiş sürecinin başlangıcı olarak kabul edilmektedir.Doğru yanıt C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Hititlere ait izleri Kapadokya Bölgesi’nde özellikle su kenarındaki yüksek kayalara rölyef olarak işlenmiş anıtlarda, doğu ile ticari ilişkileri sağlayan kervan yolları üzerindeki geçitlerde, Geç Hitit Dönemi’ne (1200-1700) ait bulguları ise Nevşehir ilinin özellikle Gülşehir, Acıgöl, Hacıbektaş yerleşmelerinde Hitit Hiyeroglifi ile yazılmış kaya anıtlarda, mühürlerde, madeni kaplar, çanak-çömlek üzerinde görmek mümkündür.

Yanıt Açıklaması: Kentsel kimliği oluşturan kültürel değerleri kaybetmeden, sürdürülebilirliklerini sağlamak ve küresel etkileşimin böylesi kentlerin tanınırlığını, ekonomik kalkınmalarını ülke bölge, ölçeğinde güçlendirmek bütüncül planlama ile mümkündür. Bu kapsamda; • ulusal kültür politikaları içinde kültürel mirasın yeri, • çevre politikaları içinde kültürel mirasın yeri, • korumanın kültürel boyutunun kentsel yaşam içinde yer alması, • kentsel korumaya halkın katılımının sağlanması, • eğitim süreci içinde aidiyet kavramlarının ve yaşanılan mekanlara karşı duyarlılıklarının oluşmasını sağlayan programların yer alması, • Kültürel bilincin oluşturulmasında devlet ve özel sektörün iş birliğinin sağlanması, • Koruma bilincinin gelişmesi ile toplumun, ülkenin kentlerin kazanımlarının belirlenmesi, bu kazanımların kamuoyu ile sürekli olarak paylaşılması gibi politikalar ile kentsel ve çevresel korumayı gerçekleştirmek mümkündür.

Yanıt Açıklaması: Korunacak özellikleri bulunan doğal, ya da insan yapısı ya da ikisinin ortak ürünü olan alanlara “sit” denilmektedir.