Yaşlılarda Davranış Sorunları Ve Uyum

Yanıt Açıklaması: Belli başlı kişilik özelliklerinin kümelenip kümelenmediği psikolojik araştırmaların konusu olmuştur. Çalışmalar söz konusu özelliklerin farklı biçimlerde gruplanabildiğini ve farklı kişilerin farklı özellikler gösterdiğini ortaya koymaktadır. Aktivite düzeyi, Duygusal etkilenirlik, Duyuş şiddeti, İçe Dönüklük ve Dışa Dönüklük, Beş Faktör Kişilik Özellikleri ve Bilişsel Özelliklerdir. İçsel denetim ve dışsal denetim odağı kişilik özelliklerinin gruplandırılmasında dikkate alınan niteliklerden birisi değildir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Anksiyete bozuklukları biliş­sel ve bedensel belirtilerle kendini gösterir. Bilişsel belirtiler arasında disfori (depresif duygudurum, keyifsizlik durumu), kötü bir şey olacak beklentisi, irritabilite (hafif uyarılara karşı şiddetli/aşırı cevap verme), çabuk öfkelenme, huzursuzluk hissi, de­netimini yitirme veya çıldırma korkusu vardır.

Yanıt Açıklaması: Depresif duygu durumunda kişi sürekli çökkün, üzüntülü hissettiğini ifade eder. Yaşlı bireylerde bu durum sözle ifadeler yerine sık ağlamalar, gündelik işlevlerde ağırlaşma şeklinde gözlenebilir. Kolaylıkla ağlayabilen, sürekli geçmişi düşünen ve geçmişte yaptığı hatalar ile sürekli zihinsel uğraşı içinde olan yaşlı bir kişide depresyon mutlaka düşünülmelidir.

Yanıt Açıklaması: Bir yaşlının sinir hücrelerinin zarar görmesi sonucunda görme yetisini kaybetmesi içsel kaynaklı önemli yaşam olaylarına örnek olarak verilebilir çünkü yaşlı vücudunda meydana gelen bu değişime göre yaşamında yeni düzenleme ve değişiklikler yaparak uyum sağlamak zorunda kalmaktadır. Öte yandan, aile üyelerinden birinin ölümü gibi bireyin dışındaki faktörlerden kaynaklanan olaylar da bireylerin derinden etkilenmesine yol açmakta ve yeni yaşamına uyum sağlaması için yeni düzenlemeler yapmasını gerektirmektedir.

Yanıt Açıklaması: Kişinin kendi vücudunda veya dış çevrede algıladığı belirli uyaranları tehdit ve tehlike olarak yorumlamasıyla yaşadığı ve kont­rol edemediği sürekli korku, sıkıntı, endişe ve ger­ginlik belirtileri ve bunlara eşlik eden belirli olay ve durumlardan kaçınma davranışları genel ola­rak anksiyete bozukluklarını oluşturur.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılarda Görülen Ruhsal Sorunlar; -Stres yaratan durumlarla baş edememe -Ailevi sorunlara gösterilen tepkinin artması -Kendini çaresiz ve aciz hissetme -Teknolojiye ayak uyduramama -Yaşam ilgisinde azalma -Yaşadığı mekânı değiştirememe -Kendine güvende azalma -İşe yaramama duygusu -Kontrol kaybı duygusu -Değişime tolerans gösterememe -Karamsarlık -Topluma uyumda zorluklar

Yanıt Açıklaması: Emeklilik

Yanıt Açıklaması: Kübler-Ross’un (1970) beş aşamalı yas modeli, bir yakının ölüm yoluyla kaybedilmesinin ardından yaşanan süreci beş aşamaya ayırır ve bu aşamaların özelliklerini tanımlar. Bu süreç sırasıyla inkâr (denial), kızgınlık (anger), pazarlık (bargaining), depresyon (depression) ve kabullenme (acceptance) aşamalarını içerir.

Yanıt Açıklaması: Geçmişten günümüze emeklilik oldukça farklı bir boyut kazanmıştır. Geçmişte zor yaşam koşulları ve ağır çalışma şartları nedeniyle ortalama insan ömrü bu günkünden kısa idi. Bu nedenle emeklilik dönemi de bu gün olduğundan daha kısa bir zaman dilimini içermekteydi. Bu koşullar altında emekli bireyler bir an önce emekli olmak ve son günlerini dinlenerek geçirmek istemekteydi. Ancak zamanla fiziksel güce dayalı ekonominin yerini bilgi toplumunun alması, bireylerin sağlık koşullarının iyileşmesi ve insan ömrünün uzamasıyla birlikte emeklilik farklı bir anlam kazandı (Paquet, 2006). Üstelik çalışma koşullarının ve sağlık sektörünün gelişmesiyle birlikte emeklilerin sağlık durumları da geçmişte olduğundan daha iyidir. Buna bağlı olarak günümüz emeklilerinin birçoğunun fiziksel etkinlikleri ve  bilişsel üretkenlikleri devam etmektedir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: T r avmatik yas , kaybın aniden ve beklenmedik şekilde yaşanması, korkunç bir şekilde meydana gelmesi ve buna tanıklık etmek gibi yaşantılar olduğunda ortaya çıkabilecek bir durumdur. Buna tipik olarak bir kaza sonucu meydana gelen ölümler, trafik kazaları, cinayetler, terör olayları, afetler örnek verilebilir. Beklenen yas , kişinin kendisinde ya da yakınında beliren ölümcül bir hastalıktan, boşanma, hayat yada organ kaybı riski taşıyan önemli bir ameliyat öncesi vb. bir durumdan dolayı yas sürecinin kayıptan önce başladığı ve yas sürecini içeren yaşantının kayıptan önce gözlemlendiği yas türüne denir. C seçeneği beklenen yasa örnek olduğu için cevap C dir.

Yanıt Açıklaması: Özellikle kadınlarda daha belirgin olarak saç dökülmelerinin de depresyon belirtisi olabileceği akılda tutulmalıdır.

Yanıt Açıklaması: Bireyin çevresiyle etkileşiminin bir ürünü olarak, en belirleyici unsur olarak anne baba gibi temel bakım veren kişilerle yaşadığı deneyimlere bağlı olarak sosyal ortamıyla şekillenen özellikler bütünüdür. Karakter, soyutlama, mantık yürütme, analiz yapma gibi zihinsel süreçlerin devreye girmesiyle, kişinin huylarının çevresiyle işlevsel uyumuna bağlı olarak gelişir. Çevresel faktörlere bağlı olarak bireye açılım veya kısıtlama getirebilecek şekilde oluşurlar. Örneğin “iyi huylu kolay bebek Fatma’nın anne ve babası çeşitli sebeplerle Fatma’yla yeterince ilgilenemediğinde, ilkokul ortamında da katı-mükemmeliyetçi bir öğretmenle büyüdüğünde “içekapanık, utangaç” bir karaktere bürünme olasılığı vardır. Doğru Cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Olgun tip İçinde bulunduğu durumu kabul ederek, başkalarıyla ilişkilerinde doyum arayarak, geçmişteki olumsuz yaşantıların yükünü taşımaksızın, elinden gelenin en iyisini yapmaya çalışan, yaşamdan zevk almaya çalışan yaşlı bireyleri ifade eder. Sallanan sandalyeli tip İçinde bulunduğu durumla barışık, ilişkilerinde dengeli olmakla birlikte edilgen ve içe dönük özellikler gösterir. Sorumluluktan kurtulduğu, emekli olduğu için mutlu olan bireyleri ifade eder. Zırhlı tip Yaşlanmanın getirdiği sorunlardan ve sonuçlarından korkar, yüzleşmekten kaçınır, duygularını kontrol altında tutmaya çalışırken kısmen rahat bir yaşlılık geçiren bireyleri ifade eder. Kızgın tip Yaşlandığını kabulde zorlanan, kendi ve çevresiyle barışık olmayan öfkeli, ölüm korkusu içinde yaşayan bireyleri ifade eder. Kendinden nefret eden tip Yaşlanmanın sonuçlarından acı çekerek ölümü bir kurtuluş olarak gören bireyleri ifade eder.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılık hem biyolojik, hem bilişsel, hem de psikososyal yönleri ile değerlendirilmesi gereken bir süreçtir. Yaşla birlikte görülen fiziksel değişim, yaşlılığın biyolojik boyutunu; algı, öğrenme, problem çözme ve kişilik özellikleri açısından insanın uyum sağlama kapasitesindeki değişimler yaşlılığın bilişsel boyutunu oluşturur. Çevredeki diğer bireylerle etkileşim ise, yaşlılığın psiko-sosyal boyutunu oluşturur.

Yanıt Açıklaması: Hezeyan (Sanrı, delüzyon); bir kültür içinde paylaşılmayan, gerçeğe uymayan, mantıklı bir düşünce ile değiştirilemeyen, direnen bir inanıştır.

Yanıt Açıklaması: Kübler-Ross’un (1970) beş aşamalı yas modeline göre, bir yakının ölüm yoluyla kaybedilmesinin ardından yaşanan süreç sırasıyla inkâr (denial), kızgınlık (anger), pazarlık (bargaining), depresyon (depression) ve kabullenme (acceptance) aşamalarını içerir. öncelikle ölüm haberini alan kişi büyük bir şok yaşar. Duyduğu haberi kabullenmez, tamamıyla inkâr eder. İkinci aşama olan kızgınlık aşaması, öfke ve kızgınlık duygularının ön planda olduğu bir dönemi ifade eder. Bu duyguların yoğunlukla hissedilmesinin sebebi, artık gerçekle kaçınılmaz olarak yüzleşilmesi ve bu durumda ‘neden ben’ sorusunun gündeme gelmesidir. O kadar insan içinde böyle bir şeyin neden kendi başına geldiğini sorgulamak kızgınlık ve öfke duygularının tetiklenmesine yol açar. Bu duygular aynı zamanda ikincil olarak isyan, kin, intikam gibi olumsuz duyguları da tetikler. Bu olumsuz duyguların kime ya da neye yönlendirildiği durumdan duruma değişiklik gösterebilir. Kişi bu öfkeyi kendine, ölen kişiye, olumsuzlukların nedeni olarak gördüğü çevredeki başkalarına yöneltebilir. İsyankar, öfke içerikli duyguların birşeyi değiştirmediği görüldüğünde çaresizlik duyguları kişiyi doğru tanımlayan bir duygu hâline dönüşür. Bu üçünü evreye pazarlık aşaması adı verilir. Kayıpla yüzleşilip çaresizlik duygusunun bir şeyi değiştirmediği görüldüğünde bir boşluk duygusu oluşur. Bu duygu ile birlikte gelen aşama çökkünlük olarak da adlandırabileceğimiz depresyon aşamasıdır. Bu aşamada depresyonun tipik özelliğini yansıtan boşluk, umutsuzluk ve belki de suçluluk duyguları ön plana çıkar. Son aşama olan kabullenme evresinde artık gündelik hayata daha yakın, yaşama devam etmeye daha istekli hâle gelinir. Kişi artık yakınının ölüm ile kaybının tamamen kabul edildiği bir noktadadır. Gündelik yaşam gereklerine artık tamamen adapte olunmuştur. Kişi ölümün üzerinden kendine felsefi olarak da bir yaşam dersi çıkarmıştır. Kendi yaşamına büyük resmi görme anlamında baktığında bu çıkarımlarının, vardığı sonuçların etkilerini kendinde gözlemleyebilir. Bu noktaya gelmek için belli bir zamanın geçmesi gerektiği açıktır. Kolay yaşanıp gelinen bir nokta olmadığından yaşama dair yeni bir bakış açısını kalıcı olarak sağlayabilecek derecede derin izler ya da etkiler bırakma gücüne sahiptir. İnsanoğlunun adaptasyon yeteneğinin de katkısıyla, kişi yeni yaşama adapte olacak kaynakları kendince sağlayabilir. Fakat bu, sürecin desteksiz, kendi hâline bırakılması gereken, olumsuz sonuçları olmayan bir süreç olduğu anlamına gelmez. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Anksiyete bozukluğu varlığında eşlik eden depresyonlar yaşlılarda intihar gelişimi açısından riski önemli ölçüde arttırmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Bir yaşlının üşüyeceğini bilerek yattığı odanın penceresini açık bırakmak, parasını yaşlının rızası dışında kullanmak ya da tuzlu yemekler vermek, aç ya da susuz bırakmak istismar etmektir.

Yanıt Açıklaması: Biliş dikkatini verme, hatırlama, akıl yürütme ve aynı zamanda kavramlar ve anılar gibi sürecin içeriğine dair bilme işlemidir. Bilişsel süreçler/işlevler ise algı, bellek, dil, problem çözme ve soyut düşünme gibi zihinsel süreçleri tanımlamak için kullanılmaktadır

Yanıt Açıklaması: Tedavi edilmeyen depresyon bireyin depresyona ikincil fiziksel hastalıklar geliştirmesine, işlevselliğin kaybına, yaşam kalitesinde düşmeye, gereksiz sağlık harcamaları, ilaç kullanımı ve yan etkilerine, tamamlanmış intihar davranışına neden olabilir. Bunlar arasında somatik (bedensel) yakınmalar yer almaz.