Yaşlılarda Çatışma Ve Stres Yönetimi 2

Yanıt Açıklaması: Serbest zaman etkinliği, “çalışma, uyuma ve öz bakım gibi zorunlu işlere ayrılan zamanın dışındaki zamanda içsel olarak motive olunan ve zorunlu olmayan bir aktiviteye dahil olma” olarak tanımlanmaktadır. Diğer bir ifade ile, bireyin seçtiği ve eğlendiği bir etkinliğe katılmasıdır. Örneğin kitap okuma, bahçe işleri, çeşitli oyunlar, spor branşlarına katılım, sanat ve el işi aktiviteleri, doğada yapılan etkinlikler (trekking, balık tutma, bisiklete binme), pasta yapma, tiyatro oyunu izleme, konsere katılma vb. D seçeneğinde verilen "uyuma" serbest zaman etkinliğine örnek olamaz.

Yanıt Açıklaması: Bireysel faktörler; cinsiyet, yaş, yaşanan stres olarak sıralanmaktadır. Kadın ve erkeklerin tükenmişlikleri konusunda yapılan araştırmaların sonuçları çelişkili sonuçlar vermektedir. Ancak ülkemizde de dünyada da bakım işini üstlenenler daha önce de bahsedildiği gibi kadınlardır. Bakım veren gelinlerin, kadın eşlerin ve kız çocuklarının tükenmişliği yüksek düzeyde yaşadığı kabul edilmektedir. Diğer bir bireysel faktör yaştır. Genç yaşta bakım verenlerin daha çok duygusal tükenme yaşadığını gösteren araştırma sonuçları bulunmaktadır. Yaşı genç olan bakım verenler tükenmişlik için risk grubundadır. Genç bireylerin evde çocuk bakımı ve iş yerinde de işle ilgili sorumlulukları vardır ve bakım sürecindeki rol değişiminden yaşı büyük olan bakıcılardan daha çok etkilenmektedirler. Bakım ve diğer rollerine ilişkin görevleri yerine getirme konusunda sıkıntı yaşamaktadırlar. Tükenmişliğin gelişmesinde stresin anahtar rol oynadığı bilinmektedir. Problem odaklı baş etmeyi daha çok erkeklerin kullandığı, kadınların ise duygu odaklı stratejiyi tercih ettiği belirlenmiştir. Ayrıca duygu odaklı strateji kullanan kadınların daha çok tükenmişlik yaşadığı görülmektedir.Tükenmişlik yaşayan bakım verenlerin keder, endişelenme, kendini suçlama gibi duygu odaklı stratejileri; tükenmişliği olmayanların ise problemle yüzleşme, bilgi edinme ve sosyal destek arama gibi problem odaklı stratejileri daha çok kullandıkları belirlenmiştir. Tükenmişlik yaşamayan kişiler problem odaklı yanı sıra, durumu kabullenmeyi içeren duygu odaklı stratejileri birlikte kullanmaktadırlar. Alan yazında tükenmişlikle baş etmede problem odaklı ve kabulün egemen olduğu duygu odaklı stratejilerin birlikte kullanılmasının etkili olduğu belirtilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Problem çözmenin bilişsel, meta-bilişsel ve güdüsel olmak üzere üç tane bileşeni söz konusudur.

Yanıt Açıklaması: Yaşlı arabuluculuğunu yaşlı ve ailesi arasındaki sorunların aşılması için oluşturulmuştur.

Yanıt Açıklaması: İyi oluş deyince mutlu olma akla gelmektedir. Yapılan araştırmalar incelendiğinde, mutluluk kavramının bireyin iyi olma hali ile bağdaştırıldığı görülmektedir.

Yanıt Açıklaması: Bilişsel empati, aklımızı kullanarak ve karşı tarafa odaklanarak düşünsel güçlerimizi kullanmayı ifade eder. Doğru yanıt "E" seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Bir yandan vücut sistemlerinde meydana gelen gerilemeler, diğer yandan süreğen hastalık sayısı, yaşlı bireylerin aktivite düzeyini yavaş yavaş azaltırken aynı zamanda toplumsal rollerde ve yaşamın içerisinde olma (katılım) becerilerini sekteye uğratmaya başlamaktadır. Yaşlılığın getirdiği fizyolojik değişimler ve baş gösteren sağlık sorunları bireylerin temizlik, giyinme gibi temel günlük yaşam becerileri ile alış-veriş yapma, iletişim ve sosyal beceriler gibi ileri günlük yaşam becerilerinde bağımsızlık düzeyini tehdit edebilmektedir. Ayrıca yaşlanan bireylerde kişisel ve çevresel faktörlerin aktivite ve katılım düzeyini sınırlandırıcı veya kolaylaştırıcı etkilere yol açtığını da ortaya koymaktadır. Örneğin yaşlı bir bireyin göz hastalığı görme kaybına yol açıp, çevreye olan bağımlılığını arttırarak öz yönetimini olumsuz etkileyebilir. Tüm bunlar o yaşlı birey için bir stres kaynağı hâline dönüşür, beraberinde aktivite ve katılımını da sınırlandırabilir. Yaşlanma sürecinde pek çok vücut sisteminde olduğu gibi duyu ve sinir sisteminde de bazı değişiklikler gerçekleşir.

Yanıt Açıklaması: Problem çözmenin güdüsel bileşeni deyince herhangi bir sorunu çözmeye bireyin yönetmesi, problem durumuna ilgi duyması kastedilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Problem çözme modeli dört temel beceriye odaklaşmaktadır: 1. Bilgi ve veri elde etmeye dayanan problemi tanımlama ve şekillendirme. Açık ve net sözcüklerle konuyu açıklama, güçlükleri belirleme ve gerçekçi amaçlar koyma 2. Alternatif stratejileri belirleme 3. Karar verme 4. Çözümü tamamlama

Yanıt Açıklaması: Yaşlılara bakım veren birincil derece yakınların tükenmişlikleri konusunda yapılan araştırmaların sonuçlarına göre bireysel, çevresel ve kişiler arası faktörler tükenmişliği açıklamaktadır. Bireysel Faktörler arasında cinsiyet, yaş ve yaşanan stres yer almaktadır. Genç yaşta bakım verenlerin daha çok duygusal tükenme yaşadığını gösteren araştırma sonuçları bulunmaktadır. Yaşı genç olan bakım verenler tükenmişlik için risk grubundadır. Genç bireylerin evde çocuk bakımı ve iş yerinde de işle ilgili sorumlulukları vardır ve bakım sürecindeki rol değişiminden yaşı büyük olan bakıcılardan daha çok etkilenmektedirler. Bakım ve diğer rollerine ilişkin görevleri yerine getirme konusunda sıkıntı yaşamaktadırlar. Bakım verenlerin yaşları arttıkça kendilerinin sağlık sorunları olma olasılığı da artmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Bu programların bakıcılar üzerindeki etkileri şunlardır:Müdahale sonunda benlik saygıların da ve yaşamın niteliğinde artma, kaygı ve depresyon düzeylerinde azalma belirlenmektedir. Problem çözme becerileri gelişmekte ve bakım vermenin olumsuz etkisi azalmaktadır. Katılanların tümü kuruma gelenlerin hepsine bu eğitimin verilmesi gerektiğini ifade etmektedir. Bakıcıların stresinin ve tükenmişliklerinin azalması da önemli bir sonuç olarak karşımıza çıkmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Ailede bireysel bağımsızlık ve kişiler arası bağlılık yerine karşılıklı bağımlılığın kabul gördüğü ülkemizde, önce çocuğun ana-babaya bağımlılığı, yaşlılıkta da ana-babanın yetişkin çocuklarına bağımlılığı desteklenir. Kişiler arası bağlılık; kişilerin kişisel yaşam özgürlüklerinden vazgeçmeden, yakınları ile olan sevgi, saygı ve sorumluluk bağlarını yaşatmasıdır. Bağımlılık ise, bireylerin bireysel özgürlüklerini hiçe sayarak başkalarının istek ve arzularına yönelik bir hayat sürdürmeleridir.

Yanıt Açıklaması: Korku, kızgınlık, pişmanlık, üzüntü, nefret olumsuz duygular arasında yer alırken; sevinç, çoşku, heyecan, minnet, hayranlık olumlu duygular arasındadır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlı bakımı ile ilgilenenlerin, uzun süreli ve yinelemelerle giden hastalığa sahip bireylerle yaşamaları sonucunda kendi işlevsellikleri ile ilgili olarak da bazı sorunlar yaşamaları kaçınılmazdır. Buna bağlı olarak ailelerin çeşitli alanlarda (ekonomik, sosyal, arkadaşlık ilişkileri, psikolojik) yaşadıkları sorunlardan kaynaklanan sorumluluk yüklenmeleri, “bakım yükü” olarak kavramsallaştırılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Yaşlı arabulucularının sahip olması gereken özellikler aşağıda sıralanmıştır: - Aile sistem, aile yaşam döngüsü gibi aile kuramlarını bilmeli - Yaşlı bir kişinin maddi istismara maruz kalma riskini değerlendirmek için yeterliğe sahip olmalı, - Yaşlının istismar edildiğini fark edebilecek yetkinlikte olmalı, - Çalıştığı ailenin dinamikleri ve ailenin geçmişine ilişkin bilgiyi edinebilmeli, - Yaşlılarla empati kurabilmeli ve yaşlanma süreci hakkında bilgisi olmalı - Yaşlılık hukuku, finans konusu hakkında eğitim almalı, - Kültürel farkındalık ve sorumluluk duygusu olmalı, - Güçlü yanlara odaklanan, bütünsel, açık, saydam, önyargısız yaklaşıma sahip olmalı, - Yaşlanma sürecindeki bilişsel özelliklere hâkim olmalı, Arabuluculuk sürecinde gereksinim duyulan güvenilir destek kişilere örneğin bir avukata ulaşabilmeli, - Karar verme sürecine yaşlı kişinin katılımını arttırmak için teknikler kullanabilmeli, - Yaşlının söz hakkı olmalı ve arabuluculuk sürecinde yaşlının söz hakkını ortaya koyması için ortam hazırlayabilmeli, - Gerektiğinde geriatristlerden yaşlının değerlendirilmesi için yardım istemeli, - Yaşlının kapasitesinde sorun olduğunda arabuluculuğun süresini belirleyebilmeli ve çok uzun süren toplantılardan kaçınılmalı, - Güçlü duygularla ilgilenebilmeli ve büyük bir grupla etkili bir şekilde iletişim kurma yeteneğine sahip olmalı, - Arabuluculuk toplantılarını kontrol etme yeteneği güçlü olmalıdır. - Yaşlı arabulucuları etik kuralları bilmelidir. Bu özelliklere ek olarak yaşlı arabulucularının demans hakkında bilgi sahibi olması da önemlidir. Ancak diyabet ile ilişkili bilgi sahibi olmaları gerektiği belirtilmemiştir.

Yanıt Açıklaması: Arabuluculuğun aşamaları beş aşamalı problem çözme modelinin aşamalarına benzemektedir. Arabuluculuğa başlama ve açılış, arabuluculuk yapılacak konunun ayrıntılı konuşulması, beyin fırtınası tekniğiyle seçeneklerin belirlenmesi ve anlaşma. Tanışma bu sürecin aşamalarından biri değildir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Nörotizm kişilik özelliği, depresif ve hüzünlü olma, gerginlik, kaygılı olma, sıklıkla duygusal iniş çıkışlar yaşama, tedirginlik, huzursuzluk ve sabırsızlık gibi kişilik özelliklerini kapsamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Rol çatışması, bir bireyden, birbirleriyle uyumlu olmayan veya çatışan iki ya da daha fazla rolü yerine getirmesinin istenmesi ve kaynakların yetersiz olması sonucunda ortaya çıkan bir durumdur. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Problem çözmenin birinci adımı bireyin probleme karşı tutum ve yönelimidir. Probleme karşı yönelim terimi ile kastedilen şey, bireyin problemler karşısında takındığı tavırdır.

Yanıt Açıklaması: Rol çatışması, bir bireyden, birbirleriyle uyumlu  olmayan veya çatışan iki ya da daha fazla rolü yerine getirmesinin istenmesi ve kaynakların yetersiz olması sonucunda ortaya çıkan  durumdur. Doğru yanıt "A" seçeneğidir.