Yaşlılarda Çatışma Ve Stres Yönetimi 2

Yanıt Açıklaması: Bakım yükünün yaşlılardan kaynaklandığı bilişsel yetersizlikler; yaşlının düşünme, konuşma ve anlama gibi zihinsel faaliyetleri gerçekleştirememesi şeklindedir.

Yanıt Açıklaması: Mizah, yapıcı ve saldırgan mizah gibi türler içermektedir. Mizahın kişiler arası iliş-kilerde olumlu katkısı yapıcı mizah olarak adlandırılırken kişiler arası ilişkileri güçleştiren yanı ise yıkıcı mizah olarak adlandırılmaktadır. Saldırgan mizah ise, kişiler arası ilişkilerde saldırgan bir şekilde alay ve küçümseme amacıyla kullanılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Bakım veren yakınların gereksinimleri dört temel kategoride toplanmaktadır: bilgi ve eğitim gereksinimi, profesyonel destek, etkili iletişim ve yasal ve maddi destek. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Bakım vermek; yardıma ihtiyacı olan birine günlük ihtiyaçlarını karşılamak ve des- tek olmak üzere harekete geçmek olarak tanımlanır. Yakınların bakım hizmeti vermesi, yaşlı birine yakınları tarafından sadece fiziksel hareket anlamında yardım sağlamak ola- rak anlaşılsa da bu bakım faaliyeti yaşlının var olan potansiyelini kullanarak hem fiziksel, hem duyuşsal hem de duygusal desteklemeyi içine alır.

Yanıt Açıklaması: Stres düzeyinde artış yaşlı bakım sorumluluklarının getirdiği durumlardandır.

Yanıt Açıklaması: Kendilik değeri düşüklüğü, bireyin psikolojik problemler ve uyum sorunları yaşamasına, sağlıksız ilişkiler kurmasına, riskli davranışlara yönelmesine, okulda, problem çözümünde başarısızlıklar yaşamasına yol açmaktadır. Bununla birlikte kendilik değerinin yüksekliği ise, sağlıklı ilişkiler kurma, hayatta karşılaştığı problemleri çözmede başarılı olma, bireyin riskli davranışlara yönelmesini önleme ve kişinin kendisini genel olarak iyi hissetmesiyle ilişkilidir. Kendilik değeri düşük olan bakıcı ve aile üyeleri ise kendileri ve diğerleriyle sürekli çatışma hâlindedirler. Sorun yaşadıklarında etkili şekilde çözmek yerine stres yaşarlar. Kendilerini değersiz gördüklerinden diğerlerinin de onu değersiz gördüklerini düşünerek kapasitesini aşan durumlarda yardım almak istemezler.

Yanıt Açıklaması: Aile içinde yaşlı ve hasta eşe kimin bakacağı konusunda önce eşlerden sonra kız çocuklarından rolü üstlenmesi yönünde beklenti oluşması “Geleneksel Kültür” özelliğidir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlıya bakım sunan kişiler neleri yapmalı, neleri yapmamalı? İyi oluşunuzdaki ve ruh halinizdeki değişimleri fark edin. Kendinizi rahatlatan şeyleri listeleyin. Keyif veren yaşantı ya da nesneleri listeleyin. Yürüyüşe çıkın. Yürüyüşe çıkamıyorsanız bulunduğunuz kapalı ortamda hareket edin. Arkadaşlarınızla ev dışında buluşun. Arkadaşlarınızla buluşamıyorsanız telefonda konuşun. Doğru nefes almayı öğrenin. Gün içerisinde gözlerinizi kapatın ve güzel anılarınızı düşünün. Beslenme ve uykunun bireyin iyi oluşunu etkilediğini bilin ve bu bilgiyi hayata geçirin. Gün içerisinde dinlenmek için neler yapabileceğinizi planlayın ve planınızı uygulayın. Dua edin. Bütün gününüzü evde geçirmeyin. Her işi, sorumluluğu üstlenmeyin. Baktığınız kişiyi suçlamayın. Olumlu duygular yaşamak için koşulların mükemmel olmasını beklemeyin. Her günü aynı şekilde geçirmeyin. Mükemmel olmaya çalışmayın. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Birincil bakıcılar, aile içindeki üyelerden seçilen profesyonel olarak, bir gelir karşılığında bu işi yapmayan ve yaşlı ile yaşayan veya yaşamayan bakıcılardır. Bu kişiler genellikle evlat, eş veya yakın akraba olabilmektedir. Bakım işini gönüllü olarak ya da yaşlının bakacak kimsesi yoksa zorunlu olarak yapmak durumunda olan kişilerdir. Bakım işini yü- rütmekten dolayı herhangi bir karşılık almazlar. Manevi olarak doyum yaşamaya çalışırlar. Yıpranma payları daha yüksek olan bir gruptur.

Yanıt Açıklaması: Yaşlı bakımı ile ilgilenen yaşlı yakınları ise yaşlı ile olan akrabalıkları nedeniyle duy­gusal olarak daha çok etkilenecek ve bakım işinin gereklerini duygusal etkilenmeler ne­deniyle gerektiği gibi gerçekleştiremeyecektir. Fedakarlık düzeyini abartabilecek ve kendi yaşamından ve sağlığından ödünler vermeye hazır olacaktır. Bu işi herhangi bir karşılık almadan yaptığı için zaman zaman çökkünlük, motivasyon düşüklüğü gibi sorunlar ya­şayacaklardır.

Yanıt Açıklaması: “Psikolojik iyi oluş ve Özbelirleme” iyi oluşu açıklayan farklı yaklaşımlardır.

Yanıt Açıklaması: Yaşlı bakımı ile ilgilenenlerin, uzun süreli ve yinelemelerle giden hastalığa sahip bireylerle yaşamaları sonucunda kendi işlevsellikleri ile ilgili olarak da bazı sorunlar yaşamaları ka­çınılmazdır. Buna bağlı olarak ailelerin çeşitli alanlarda (ekonomik, sosyal, arkadaşlık iliş­kileri, psikolojik) yaşadıkları sorunlardan kaynaklanan sorumluluk yüklenmeleri, “bakım yükü” olarak kavramsallaştırılmaktadır. “Yük”, bakım verenin üstlendiği bakımın ortaya çıkardığı fiziki yorgunlukların yanında psikolojik sıkıntı, fiziksel sağlık problemleri, eko­nomik problemler, sosyal problemler, aile ilişkilerinin bozulması ve kontrolün kendinde olmadığı duygusunu yaşama gibi subjektif ve objektif olumsuz sonuçlardır. Bakım veren kişi evde bakımın en önemli unsurudur. Bu nedenle bakım verenin yü­künün artması evde bakım verme desteğini tehlikeye sokabilmektedir. Kişinin bakım vermeye başlamadan önce yaşam kalitesinin çok farklı olması bakım yükü ile ilişkilidir. Bakım veren kişinin tamamen değişen yaşam koşulları sebebi ile bakım yükünde bir artış oluşması olağan bir durumdur. Gerek yaşam kalitesi gerek bakım yükü değerlendirildi­ğinde bakım verene ait faktörler; yaşı etnik kökeni cinsiyeti yaşlıya olan yakınlık, bakım vermeye gönüllü olup olmama, eğitim durumu, ekonomik yapı, fizyolojik olarak bir soru­na sahip olma durumu, stres ile başa çıkma yetileri, inançla, sosyal destek, yaşadığı toplu­mun kültürel özellikleri önemli değişkenler olarak kabul edilebilir. Bakım verenlerin yük düzeyinin yüksek olduğu durumlarda yaşlıların da gerek fiziksel gerek ruhsal sorunları daha sık ifade ettikleri görülmüştür.

Yanıt Açıklaması: Sosyo-kültürel içerikle ilgili stress kaynakları şöyle sıralanabilir: Bakıcılıkla ilgili belirli inançlar ve beklentiler, ulaşılabilen kaynaklar, programlar, engeller, erişimler ve fırsatlar vb.

Yanıt Açıklaması: Tükenmişlik: bireylerin, duygusal yönden kendilerini tükenmiş hissetmeleri, aşırı duygusal yorgunluk.

Yanıt Açıklaması: Yaşlı Bakımı ile İlgilenen Kişiler Yaşlı bakımı ile ilgilenen kişiler, birincil bakıcılar ve ikincil bakıcılar olarak sınıflandırılabilir. Birincil bakıcılar, aile içindeki üyelerden seçilen profesyonel olarak, bir gelir karşılığında bu işi yapmayan ve yaşlı ile yaşayan veya yaşamayan bakıcılardır. Bu kişiler genellikle evlat, eş veya yakın akraba olabilmektedir. Bakım işini gönüllü olarak ya da yaşlının bakacak kimsesi yoksa zorunlu olarak yapmak durumunda olan kişilerdir. Bakım işini yürütmekten dolayı herhangi bir karşılık almazlar. Manevi olarak doyum yaşamaya çalışırlar. Yıpranma payları daha yüksek olan bir gruptur. Gupta (2000) bakım veren ile bakım alan yaşlı arasındaki ilişki kalitesi arttıkça bakım yükünün azaldığını saptamıştır. Kadın bakıcılarda bakım yükü erkeklere oranla daha da azalmaktadır. Ayrıca kadın bakıcılar erkeklere oranla daha fazla yük algılamaktadırlar. Yaşlı bireyin sağlık sorunlarının artması bakıcı yükünün fazla algılanmasına neden olmaktadır. İkincil bakıcılar ise yarı veya tam zamanlı olarak bir ücret karşılığında bakım veren kişilerdir. Bu kişiler bazen bakım işi ile ilgili eğitim almış olabilirler. Yaşlının sağlık ve temizlik hizmetlerini yürütmek üzere beceriler kazanmışlardır. Bazıları da eğitim almadan bakım işini yürütürler. Yaşlının gözetimini yapmak, sağlık ve yaşam bakım hizmetlerini en sağlıklı ve düzenli şekilde yapmak üzere ücret karşılığı bu hizmeti yürütürler. Bu kişiler, yaşlıyla kan bağına sahip olmayan kişilerden olursa yaşlının yaşlılığa ya da hastalığına bağlı değişimlerinden duygusal olarak daha az etkilenirler. Hizmet alanlarını belirleyip sınırlarını koyarlar. Ülkemizde evde bakım hizmeti sunan kuruluşların sayısının son derece yetersiz olması, genel sağlık sistemine entegre bir evde bakım hizmetinin bulunmaması, evde bakım hizmetlerinin maliyetinin sağlık güvencesi sağlayan kurumlar tarafından karşılanmaması, bakım gerektiren kişiler için evde bakılabileceği hâlde hastaneye ya da rehabilitasyon merkezlerine başvurulmasına neden olmaktadır. Ayrıca bakım verenlerin bakım verme konusundaki bilgilerinin yetersiz olması, evde bakılan kişilerin yaşam sürelerinde kısalmaya neden olmaktadır (Yaşar, 2009).

Yanıt Açıklaması: Schulz ve Salthouse’un Stres ve Başa Çıkma Modelinde stres faktörleri ve sonuçları arasında potansiyel bakıcının değerlendirmesi etkilidir. Potansiyel bakıcı, durumu olumlu bakış açısıyla değerlendirirse stres faktörleri olumsuz sonuçlara yol açmamakta, olumsuz bakış açısıyla değerlendirirse stres faktörleri olumsuz sonuçlara yol açmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Yaşam kalitesi kavramı çok geniş kapsamlı ve oldukça karmaşık bir kavramdır. Yaşam kalitesi kavramı ilk kez Thorndike tarafından, sosyal çevrenin bireye yansıyan tepkisi olarak tanımlamıştır. Dünya Sağlık O¨rgütü yaşam kalitesini, bireylerin yaşadıkları kültür ve değer sistemi içinde yaşamdaki yerlerine ilişkin bireysel algılamaları olarak tanımlamakta- dır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: “Savunma mekanizması” bireyin engellenme veya çatısma yoluyla ihtiyaçları doyumsuz kaldığında ortaya çıkan aşırı kaygı durumunda kişiliğinin bütünlüğünü korumaya yönelik yaptığı davranış biçimleridir.

Yanıt Açıklaması: Bakım verilen fiziksel çevreden kaynaklanan stres faktörleri, bakım alanın yaşadığı yerin fiziksel özellikleri, bakıcının yaşadığı yerin fiziksel özellikleri, yaşlı ile kalıp kalmaması ve bakıcının çalışma koşullarından oluşmaktadır. Bakım alan yaşlının özelliklerinden kaynaklanan stres faktörleri ise yaşlının bilişsel, fonksiyonel ve davranışsal bozuklukları, bakıcıyla önceki ilişki kalitesi ve dışarıdan profesyonel destek alıp almadığı gibi faktörlerden oluşur. Doğru yanıt D’dir.

Yanıt Açıklaması: Geleneksel aile yapımızda, yetişkin çocuklar ana babasına ölünceye kadar bakma, etkileşimi sürdürme ve yalnız bırakmama çabasındadır. Çünkü toplum, ailesi tarafından yalnız bırakılan yaşlının evlatlarını kınar. Bunların altında “ataya saygı ve sahip olma” sorumluluğu yatmaktadır. Ancak, yaşanan hızlı sosyal değişimler “yaşlı bireyin de yalnız yaşamasının ve tercih hakkını kullanmasının” olumlu bir değer olarak kabul edilmesini kolaylaştırmaktadır