Yaşlılarda Çatışma Ve Stres Yönetimi 1

Yanıt Açıklaması: Alo 183 Sosyal Hizmet Danışma Hattı'nın numarasıdır.

Yanıt Açıklaması: Murray’ ın saptadığı 20 ihtiyaç; kabul etme, başarı, dostluk, saldırganlık, bağımsızlık, karşıt tepki kurma, savunma, yüceltme, hükmetme, kendini sergileme, zarardan kaçınma, vericilik, küçük düşmekten kaçınma, düzen, oyun ve eğlence, reddetme, cinsellik, zevk, yardım alma ve öğrenme olarak sıralanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Yaşlının bir yıldır huzurevinde kalmakta olmasına karşın hala henüz taşınmış gibi gerginlik içinde olması süreğen (kronik) strese örnektir. Diğer seçenekler ise kısa süreli (akut) strese örnektir.

Yanıt Açıklaması: Yapıcı stres, bireyin biyolojik olarak yaşamı­nın devamını ve çevreye uyumunu sağlama işlevi­ni yansıtmaktadır. Orta düzeyde kaygının işlevine benzer olarak, orta düzeyde stres organizmasının çalışması, işlevsel davranışın geliştirilmesi, engelle­rin aşılması, sorunların çözülmesi, yaratıcı gücün devreye girmesi için gerekli olan bedensel ve psiko­lojik güçten oluşmaktadır. A şıkkı 12 ay olmalı, b şıkkındaki örnek yaşamın basit gerilimleri ile ilgilidir, d şıkkı stresin yapıcı yönü de vardır, e şıkkı yıkıcı stres tamamen zararlı strestir.

Yanıt Açıklaması: Herhangi bir uyarıcının stres uyarıcısı olabilmesi için sistemin o ana kadar oluşturulmuş dengesini bozması gerektiği vurgulanmaktadır. Stres durumunun sistem üzerindeki etkisi olarak betimlenen gerilim, günlük yaşamda kişilerin stres yerine kullandıkları terim olarak görünmektedir. Gözden kaçırılmaması gere­ken önemli nokta; stresin gerilim, rahatsızlık, mut­suzluk ve sıkıntı gibi duyguların yaşanmasına ortam hazırlayarak kişi üzerinde olumsuz etkiler yaratabil­diği gibi, gizil güçlerin harekete geçirilmesi ve yük­sek kalitede performans sergilenmesine aracı olmak biçiminde olumlu etkileri de vardır. Doğru yanıt E’dir.

Yanıt Açıklaması: Stres Kaynağı Olarak Biyolojik Yaşlanma: Yaşlılık döneminde bağışıklık sistemi güçsüzleşmekte ve birçok hastalık ortaya çıkmaktadır. Amigdala ve limbik sistemin yaşa duyarlılığı ile beyindeki yapı farklılaşmakta, yaşlı gerçekte stres uyarıcı olmasa bile, olayları stres yapıcı olarak algılayabilmektedirYaşlıların yaşadıkları yeti kaybı, başkalarına bağımlı olmalarına yol açması yönüyle yaşlılarda bir stres kaynağı olmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Günlük yaşamda teknoloji kullanımının yaygınlaşması, yaşlılar için yaşamı kolaylaştırıcı olabildiği gibi, zorlaştırıcı da olabilmektedir. Örneğin; işitme cihazlarında kullanılan teknoloji türlerinin zenginleşmesi, sosyal güvenlik sistemi içinde karşılanması, işitme kaybı nedeniyle sosyal çevresiyle bağ kurması çok zorlaşan yaşlının yaşam kalitesini olumlu biçimde değiştirmektedir. Ancak örneğin; giderek yaygınlaşan akıllı telefonlar, bu özellik ile paralel giderek, daha “akıllı ve becerikli kullanıcıları!” gerektirmektedir. Yaşlıların bağımsız olmaları, güvende olmaları, yakınları ve bakıcılarından da ayrı bir yaşamı yönetebilmeleri açısından önemli işlevleri olabilecek cep telefonlarının dokunmatik olmaları, yaşlıların öğrenmelerini ve kullanmalarını zorlaştıracak derecede karmaşık olmaları ve hâlâ bu gelişim dönemindekiler için yazılımların geliştirilmemiş olması, yaşlıların da yakınlarının da stres yaşamalarına ortam yaratmaktadır. Ülkemizde emekli yaşlıların emekli maaşlarına ulaşmalarını sağlamada banka hizmetlerindeki (bankomattan şifre girerek işlem yapma gibi) uygulamalar, yaşlıların başkalarına bağımlı olmalarına, hatta zaman zaman dolandırılmalarına da yol açmaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İçinde yaşanılan ülke, ister gelişmiş ister gelişmekte olsun, çalışan bireyler emekli olduklarında gelir kaybına uğramaktadır. Yaşın ilerlemesi ile birlikte genel sağlık sistemindeki bozulmalar, oluşan hastalık ve sakatlıklar, yaşlıların maddi olarak kaynak ihtiyaçlarını arttırmaktadır. Yaşlılara yönelik hizmetlerin sosyal güvenlik sistemlerine dâhil edilmesindeki politikalar, doğrudan yaşlıları ve ailelerini etkilemektedir. Yaşadıkları ya da yakın zamanda yaşayabilecekleri ekonomik zorluklar, yaşlılar için ciddi düzeydeki stres kaynağıdır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Lazarus, başa çıkmanın, stresin üç ögesinden biri olduğunu belirtmektedir. Bu ögelerden biri kişinin kendine yönelik bir tehditi algılama süreci olan birincil değerlendirmedir. Kişinin bu tehdite ilişkin neler yapabileceğini aklına getirmesi ikincil değerlendirmeyi oluşturur. Üçüncü süreç de başa çıkma olarak sözünü ettiğimiz ise bu tepkinin uygulanma sürecidir. Bu süreçlerin çizgisel bir ardışıklık üzerinde kolaylıkla betimlenebilmelerine karşılık Lazarus, kesintisiz bir akış da sergilemediklerini vurgulamaktadır. Bir sürecin sonucu daha sonraki sürecin gelişimini olumsuz etkileyebilir. Başa çıkma, bir problem durumu düzenlemek-yönetmek için benimsenen açık-gözlenebilen ve örtük-gözlenemeyen davranışları içermektedir. Kişilik ise karakteristik davranış örüntülerini, zaman içinde ve farklı durumlardaki yaşantıları yansıtan bir yapı olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu tanımlardan yola çıkarak, kişilik ve başa çıkma kavramlarını problem durumla bağlantılı etkinlikler olarak ele aldığımızda, bu iki kavramın en üst düzeyde çakıştıklarını söyleyebiliriz. Diğer şıklarda yer alan kavramlar modele ait diğer kavramlardır.

Yanıt Açıklaması: Stresli durumlarla ilgilenirken erkeklerin alkol, ilaç kullanımı gibi haz almaya yönelik yani sorunla uğraşmaktan kaçmayı içeren yaklaşımları; kadınların ise daha çok sosyal destek aramayı içeren başa çıkma yollarını kullandıkları görülmüştür. Belli özelliklere sahip gruplar; örneğin, kanser teşhisi konmuş kız ve erkek ergenler karşılaştırıldıklarında, başa çıkma stratejileri açısından aralarında fark bulunmuş. Kızların, erkeklerden daha çok ve daha etkili bir biçimde başa çıkma stratejilerini kullandıkları belirtilmiştir. U¨niversite öğrencileriyle yapılan araştırmaların bazılarında stresle başa çıkma açısından cinsiyetler arası fark bulunurken, bazılarında da fark olmadığı belirtilmektedir. U¨lkemizde de kız üniversite öğrencilerinin, erkeklerden farklı biçimde problem odaklı başa çıkma yollarını kullandıkları bulunmuştur. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılık dönemine ilişkin yanlış inançlar arasında; yaşlıların üretici değil tüketici oldukları ve yaşlılığın durağan ve değişmez bir dönem olduğu yer almaktadır. Pek çok yaşlının ölene kadar kendini yönetebildiği ve yaşlıların birçoğunun kendilerini gençlik dönemindeki gibi hissettikleri ise doğru inançlar arasında yer almaktadır. Doğru yanıt A'dır.

Yanıt Açıklaması: Yaşlıların yaşamlarının bu evresinde ortaya çıkan değişimleri değerlendirdiğimizde iki temel grupta toplayabiliriz: Bu değişimlerden bir kısmı biyolojik yaşlanmaya bağlı olarak gelişir, yaşamın akışında ortaya çıkması doğaldır, beklendiktir ve tahmin edilebilirdir. Bir kısmı ise kazalar, genetik olmayan hastalıklar, sosyal yaşamda değişiklikler gibi normaldışı-beklenmedik, yordanamaz özelliklere sahiptir. Her iki grupta da yer alan değişimlerin önemli bir kısmı yaşlılar için stres kaynağıdır.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılar, o güne değin benimsemiş oldukları yaşam tarzları ve kazanmış oldukları yaşam deneyimlerini, yaşlılık döneminde karşılaştıkları stresle başa çıkmada kullanabilirler. Yaşamını büyük ölçüde geçirdiği bölgeye bağlı olarak, örneğin; kırsal kesimde bağ-bahçede tarımla uğraşmaları, sebze-meyve yetiştirmeleri, kentsel alanda ev içinde ve balkonlarında çiçek bakımı ile uğraşmaları, evde yemek hazırlama vb. Fiziksel yönelimli başa çıkmaya örnek olarak verilebilir.

Yanıt Açıklaması: Durumun-olayın yordanabilir olması, yani bireyin bu durumun ortaya .ıkacağına ilişkin tahminlerde bulunabiliyor olması, bu durumu-olayı kontrol etme gücü-olanağı olması bile stresi daha az etkili ya da daha az şiddetli algılamasına ortam yaratır. Doğru yanıt "D" seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılık dönemi gelişim görevleri arasında Azalan fiziksel güç ve sağlığına uyum yapma, Emeklilik ve azalan gelire uyum sağlama, Eşin ölümüne uyum sağlama, Yaş grubu ile açık bir yakınlık kurma, Toplumsal ve vatandaşlık yükümlülüklerini yerine getirme ve Doyurucu fiziksel yaşam düzenlemesi oluşturma yer almaktadır. Bununla birlikte daha önceki dönemlerde olduğu gibi, bu dönemde de kişiden bek­lenen görevlerden biri, toplumsal sorumlu­luklarını yerine getirmesidir. Dolayısıyla doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlanma kavramına ilişkin Dünya Sağlık Örgütü (WHO)’nün sınıflamasına bakıldığında yaşlılığın üç aşamadan oluştuğu görülmektedir. Buna göre: • 65-74 yaş “Genç Yaşlılık”, • 75-84 yaş “İleri Yaşlılık”, • 85+ yaş “Çok İleri Yaşlılık” olarak adlandırılmaktadır. 65 yaş ileri yetişkinliğin başlama yaşı olarak kabul edilir. Ayrıca 65 yaş ve üzeri dönem “Üçüncü yaş dönemi” olarak anılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Evde ve kurumda bakılan yaşlıların karşılaştırıldığı bir başka çalışmada da her iki grup arasında psikiyatrik tanı, depresif belirti şiddeti ve bilişsel işlev düzeyleri açısından fark bulunmamıştır. Ancak özellikle ekonomik durumu kötü olan ve huzurevinde kalış süresi daha uzun olan yaşlıların yaşam kalitesinin ekonomik sorun yaşamayanlara göre düşük olduğu bulunmuştur. Çalışmanın bulgulardan yola çıkılarak yaşlılar için düşük sosyoekonomik düzeyin önemli bir stres kaynağı olduğunu, yaşam kalitesi ile maddi kaynaklar arasında pozitif bir ilişki olduğunu, maddiyatın yaşam kalitesini etkileyen bir etmen olduğunu ve ekonomik açıdan güçlük yaşayan bireylerin ekonomik refahını arttırılarak yaşam kalitelerinin de arttırılabileceğini söylemek mümkündür. Ancak seçeneklerde ifade edilen ekonomik anlamda sorun yaşamayan yaşlıların yaşam kalitelerinin yüksek olduğunu söylemek doğru değildir. Çünkü ekonomik nedenlerin dışında, bu bireylerin yaşam kalitelerini olumsuz etkileyen başka değişkenler de söz konusu olabilir.

Yanıt Açıklaması: Cevap: Türkiye’de yaşlı bireylerin ve onların çocuk­larının evde bakımı tercih ettiği, yaşlı bakımevine yerleşmede bekârlık ve çocuk/eş yokluğunun belir­leyici bir faktör olduğu ifade edilmektedir. Dolayısıyla doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılık dönemi stres kaynaklarının kısa süreli ya da uzun süreli olarak da işlev gördüğünü söyleyebiliriz. Stresi; akut (kısa süreli) ve kronik (süreğen) stres olmak üzere iki ana başlıkta toplamak olasıdır.

Yanıt Açıklaması: Yanlış İnançlar Tüm yaşlılar fiziksel olarak hastadır. 2. Yaşlı kişi üretici değil tüketicidir. 3. Yaşlılar yalnız ve tek başınadır. 4. Yaşlıların çoğu hastanede ya da bakımevindedir. 5. Genel olarak zihinsel açıdan kötü durumdalar. 6. Yaşlılar kendini yönetemez. 7. Yaşlılar mutsuz, amaçsız ve ilgisizdirler. 8. Yaşlılar gençlerle anlaşamaz. 9. Yaşlılar esnek ve hoşgörülü değildir. 10.Yaşlılık durağan ve değişmez bir dönemdir. Doğrusu Pek çok yaşlı iyi durumdadır ve aktiftir. Pek çok yaşlının üretkenliği devam etmektedir. Pek çok yaşlı ailesi ile yakın ilişkisini devam ettirmektedir. 65-74 arası 1000 yaşlıdan sadece 12’si bakımevindedir. Yaşla birlikte zihinsel gelişimde yavaşlama olsa da bu günlük yaşamı etkileyecek düzeyde değildir. Pek çok yaşlı ölene kadar kendini yönetebilir. Yaşlıların birçoğu kendini gençlik yıllarındaki gibi hisseder. Gençlerin enerjisi ile yaşlıların bilgeliği birleşirse yaratıcı üretken toplum oluşur. Bu özellikler yaşlılığa özgü değildir. Kişilik özelliğidir. Yaşlılık edinilen deneyimlerle daha dinamik bir dönemdir.