Yaşlılarda Çatışma Ve Stres Yönetimi 1

Yanıt Açıklaması: Stres karmaşık bir yapıdır ve bu yapıyı anlayabilmek için oluşumunu tetikleyen unsurlara göre farklı sınıflamalar yapılabilir. Tetikleyen unsurlar, kısa süreli stres, uzun süreli stres, yapısı ve yıkıcı olmak üzere 5 çeşit stres türü vardır.

Yanıt Açıklaması: Stres, yaşam içinde farklı düzeylerde karşılaşılan ve kaçınılması mümkün olmayan bir durumdur. Var olan çalışmaların ışığında, başa çıkmanın karmaşık ve dinamik bir yapı içerdiğini söyleyebiliriz. Odaklaş­maya göre, farklı isimler alan başa çıkma tepkileri, içinde yaşanılan olayın boyutlarındansa, kişinin bu du­rumla ilgili değerlendirmelerinden büyük ölçüde etkilenmektedir. Bir başa çıkma yolunun diğerlerinden üstün olduğunu söylemenin artık çok anlamlı olmadığı görülmektedir. Başa çıkmanın o durumla ilgili olarak, kişinin daha sonraki duygu, düşünce ve davranışlarını etkilediği artık bilindiğine göre, işlevselliği, çok daha önemli bir yanı olarak ortaya çıkmaktadır. Doğru yanıt D’dir.

Yanıt Açıklaması: Öz belirleme kuramına göre insanların üç temel psikolojik ihtiyacı; Özerklik-Yetkinlik-İlişkili olma olarak belirlenmiştir. Diğer şıklar ise Murray’ın belirlediği yirmi temel ihtiyaç içinde yer alır.

Yanıt Açıklaması: Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi kuramındaki son ihtiyaç kendini gerçekleştirme ihtiyacı olarak tanımlanmış olup, bireyin tüm kapasitesini en üst düzeyde geliştirme ihtiyacını kapsamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Yaslılık dönemi stres kaynaklarının kısa sürei ya da uzun süreli olarak da işlev gördüğünü söyleyebiliriz. Stres; akut (kısa sürel)ve kronik (süreğen) stres olmak üzere iki ana başlıkta toplamak olasıdır. Kısa sürel stres, stres belirleme yönündeki görüşmeden önceki 12 ay içinde oluşmus durumlarla ilgilidir. Olumsuz yaşam olaylarının 12 ay öncesine dayanması, bağlantılı olan stresin süreğen oldugunu yansıtır. Süregen stresin kısa süreli olana göre, saglık ve iyi oluş üzerinde süreklilik arz eden ve yıkıcı olan olumsuz etkiler vardır. Yaşlı bireylerin yaşamlarındaki stres kaynaklarını; biyolojik, sosyal ve ekonomik olarak da gruplamak olasıdır. Yaslı bireylerin biyolojk olarak bozulma-yaslanma; sosyal olarak yalıtım ve ekonomik olarak yoksunluklarla karşılaşmakta oldukları gözlenmektedir.

Yanıt Açıklaması: Yşslıların zihinsel performanslarının, yaşamlarının önceki yıllarına göre değişim gösterdiğiin bilmekteyiz. Ancak bu değişim, zekânın azalması anlamına gelmemektedir. Zekâyı akıcı zekâ ve kristalize (birikimli) zekâ şeklinde türleri açısından değerlendirirsek, yaşlılardaki değişimi daha kolay anlayabiliriz. Bireyler, yetişkinlik yıllarına girmeleriyle birlikte akıcı zekâlarında azalma yaşamaya başlarlar; öte yandan bu yıllarda kristalize zekâları azalmaz aksine yaşlılık boyunca gelişmeye devam eder. Yaşlılar arasında en yaygın olarak görünen hastalıklar; yüksek tansiyon, diyabet (şeker), metobolşk sendrom, şişmanlık, hipoglisemi şekerin anşden düşmesi, kalp hastalıkları, osteoproz, kemik ermesi ve buna bağlı sağlık problemleri, düşmeye yatkınlık, kırıklar, görmede ciddi risk (sarı nokta hastalığı), görme işitme ve tat almada kayıplar,demans (bunama), Alzhemer, depresyon ve kaygıdır.

Yanıt Açıklaması: Stresle başa çıkmaya ilişkin bir başka bakış¸ açısı da çeşitli kişilik özelliklerinin belli türlerde başa çıkma tepkileri gösterilmesine ortam yarattığı görüşüne dayanır. Bu görüşlerden en yaygını kişiliği açıklayan Beş¸ Faktör Kuramıdır. Söz konusu kurama dayalı olarak yapılan araştırmalar stresle başa çıkma ile çeşitli kişilik özellikleri arasında anlamlı ilişkiler olduğunu yansıtmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Toplulukçu kültürleri bireyci kültürlerden ayıran temel özellik, toplulukçu kültürlerde kişinin kendisini bağımsız bir birey olarak değil; aile, kavim, ulus vb. bir grubun parçası olarak görmesidir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılar arasında en yaygın olarak görünen hastalıklar; yüksek tansiyon, diyabet (şeker), metobolik sendrom, şişmanlık, hipoglisemi şekerin aniden düşmesi, kalp hastalıkları, osteoproz, kemik erimesi ve buna bağlı sağlık problemleri, düşmeye yatkınlık, kırıklar, görmede ciddi risk (sarı nokta hastalığı), görme işitme ve tat almada kayıplar, demans (bunama), Alzheimer, depresyon ve kaygıdır.

Yanıt Açıklaması: Bu tür etkinlikler içindeki yaşlı birey, hâlâ bir şeyler üretebiliyor olmanın gururunu yaşamakta, öz güvenini beslemekte, sosyal ağıyla baglantısını canlı tutmakta, kişilerle hediyeler tarihler eşleştirme "hediye yetiştirme" gibi çabalarla yaşamının tekdüzeliğinden kurtulmakta, yasamına erişilebilir amaçlar koyabilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Glasser (1998) tarafından oluşturulan bu kurama göre birey davranışlarını kendisi seçer. İnsan hayatta kalma, ait olma, güçlü özgür olma ve eğlence ihtiyacı olarak sıralanan beş ihtiyaç tarafından yönlendirilir ve yaşamı boyunca bu ihtiyaçlarını en iyi biçimde karşılamaya çalışır

Yanıt Açıklaması: Psikoloji bilim dalında strese ilişkin en tanınmış¸ ve birçok çalışmaya temel oluşturmuş¸ olan yaklaşımlardan biri Lazarus’a aittir. Bu görüşe göre stres, kişinin sahip olduğu kaynakları zorlayan veya aşan bir uyarıcı olarak gördüğü bir durumla karşılaşması olarak tanımlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Çocuk ve eş yokluğu (dulluk/ bosanmışlık) ya da bekârlık bakımevine yerleşme oranını artırmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Köşkeroğlu, Aksoy ve Özkaya (1992) çalışmalarında Eskişehir’de evde ve huzurevinde kalan yaşlıları fiziksel ve psiko sosyal yönden yaşadıkları sıkıntılar açısından karşılaştırmışlardır. Çalışmanın sonucunda evde yaşayan yaşlıların daha çok fiziksel ve sosyal açıdan güçlükler yaşadığı, huzurevinde kalan yaşlıların ise daha çok ruhsal açıdan sorun   yaşadıkları görülmüştür. İzmir’de huzurevinde kalan yaşlılarla yapılan bir çalışmada ise huzurevine kendisi karar vererek kalan yaşlıların kurumdan memnuniyet düzeyinin yüksek olduğu bulunmuştur. Yapılan çalışmalar incelendiğinde yaşlı kişilerin tutumlarının ve önyargılarının da huzurevinde kalıp kalmama konusunu etkilediği ve özellikle kendi isteği ile huzurevinde kalan yaşlıların memnuniyet düzeyinin yüksek olduğu görülmektedir. Mecburiyetten dolayı  huzurevine yerleştirilen yaşlıların ise psikolojik sorunlarla başa çıkmak konusunda daha çok sorun yaşadığı  görülmektedir .  Sosyal medyanın da yaşlılar ve huzurevleri konusunda verdiği mesajlar önemlidir. Bir programda, bir uzman “huzurevleri bireylere terk edilmişlik duygusu yaşatır, yaşlınızı evinizden ayırmayın”  ifadesini  kullanmıştır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Başa çıkmanın farklı türlerinin hangi durumlarda kullanıldığı, kullanılması durumunda elde edilen sonuçların neler olduğu, belli başa çıkma türlerine yönelmenin ne tür kişilik özellikleriyle bağlantılı olduğu sıklıkla incelenen konulardır. Problem odaklı stratejileri kullanan kişiler daha uyumlu, buna karşılık inkâr, zihinsel anlamda durumla ilgili olmama, sorunla yüzleşmekten kaçma gibi kaçınma stratejilerini kullanan kişilerin, stresli yaşam olaylarının ardından uyumsuzluk yaşamalarını belirtmek başa çıkmanın kişiliğe göre değişip değişmediği sorusunu akla getirmektedir.

Yanıt Açıklaması: Sosyal çevrenin değişkenliğinin yaşlının psikolojik sağlığı üzerindeki bir diğer olumsuz etkisi de yaşlının değişen tutumlarla karşılaşması ve buna uyum sağlamak zorunda kalmasıdır. Yukarıdaki örnekte de sosyal çevre değişikliğinden kaynaklanan farklı tutumlara uyum sağlamada güçlük çekilmesi sonucu oluşan strese örnek verilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılık dönemleri; 65-74 yaş “Genç Yaşlılık”, 75-84 yaş “İleri Yaşlılık”, 85+ yaş “Çok İleri Yaşlılık” olarak ayrılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Kısa süreli stres, stresi belirleme yönündeki görüşmeden önceki 12 ay içinde oluşmuş durumlarla ilgilidir. Süreğen stresin kısa süreli olana göre, bireyin sağlığı üzerinde sürekli ve yıkıcı etkileri gözlenmektedir. Tetikleyici stres bir stres türü değildir ancak stresin oluşumunu tetikleyen unsurlar vardır. Yıkıcı stres ise birey için sağlıksız, yararsız ve hatta yıkıcı sonuçları içeren bir yapıdır. Soruda verilen durum ile bu stres türleri arasında bir benzerlik bulunmamaktadır. Yapıcı stres, bireyin biyolojik olarak yaşamının devamını ve çevreye uyumunu sağlama işlevini yansıtmaktadır. Orta düzeyde stres organizmasının çalışması, işlevsel davranışın geliştirilmesi, engellerin aşılması, sorunların çözülmesi, yaratıcı gücün devreye girebilmesi için gerekli olan bedensel ve psikolojik güçten oluşmaktadır. Ayşe Hanım, eşinin ölümünden sonra bir işe girerek işlevsel bir davranış geliştirmiş ve evinin ekonomik sorunlarını çözmek ve böylece çocuklarının ihtiyaçlarını karşılamaktaki engelleri aşmaya çalışmıştır. Bu durum da yapıcı strese örnek verilebilir.

Yanıt Açıklaması: 1982 Anayasası’nın 61. maddesinde yaşlılara yönelik olarak “Yaşlılar devletçe korunur. Yaşlılara devlet yardımı ve sağlanacak diğer haklar ve kolaylıklar kanunla düzenlenir.” hükmü yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı yaşlı bakımı konusunda hizmet vermektedir.