Yaşlılarda Çatışma Ve Stres Yönetimi 1

Yanıt Açıklaması: Ççsel kaynaklar ; bireyin kişilik ve kişisel özelliklerinden oluşmaktadır. Örneğin, çabuk heye canlanan, çabucak öfkelenebilen, kırılgan, başkaları tarafından onaylanmayı bekleyen kişilerin yaşamda karşılaştıkları durumları, bu özelliklere sahip olmayanlara göre daha “stresli’’ algıladıklarını bilinmektedir. Doğru yanıt "C" seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Stresin içsel kaynakları bireyin kişilik ve kişisel özelliklerinden oluşmaktadır. Stresin dışsal kaynakları ise zorlayıcı, gerginleştirici problem olarak algılanan durumun özelliklerini içerir. Çok çabuk heyecanlanma durumu bireyde strese neden olan içsel kaynaklara örnektir. Diğer şıklarda verilen örnekler ise bireyin kendisinden kaynaklı olmaktan çok dış etmenlerden kaynaklı başka bir değişle dışsal kaynaklı strese örnek oluşturmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Toplumsal değişimle birlikte bireyselleşme artmış, akrabalık bağları zayıflamış­tır. Ancak bireylerde, aile bağları ve sevgi gereksi­nimi yaşamın tüm gelişimsel süreçlerinde geçerlidir. Yaşlılıkta aile bağları ve sevgi gereksiniminin olmadığı düşüncesi yaşlıyı daha çok yalnızlığa ve depresyona iter. Araştırma­lar, ailenin eğitim, eğlence, ekonomik durum, ko­ruma gibi etkinliklerdeki dolaysız etkisi azalsa bile ailedeki sevgi rolünün derinleştiğini saptamakta­dır (Onur, 2014). Sanayileşme ve kentleşmeye bağlı olarak or­taya çıktığı kabul edilen çekirdek aile, büyük aile örüntülerini tümüyle ortadan kaldırmış değildir.

Yanıt Açıklaması: Strese neden olan içsel kaynaklar; bireyin kişilik ve kişisel özelliklerinden oluşmaktadır. Örneğin, çabuk heyecanlanan, çabucak öfkelenebilen, kırılgan, başkaları tarafından onaylanmayı bekleyen kişilerin yaşamda karşılaştıkları durumları, bu özelliklere sahip olmayanlara göre daha “stresli’’ algılamaktadırlar. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Beklediğimiz yönde durumlarla karşılaşmadığımızda veya beklemediğimiz sonuçlarla karşılaştığımızda yoğun veya hafif şiddette, kısa veya uzun süreli olarak zorlanma yaşarız. Gündelik yaşamda, yaşanan zorlanma-güçlüğün stres kavramı ile eş anlamlı olarak kullanıldığı görülmektedir. Psikolojide stres kavramının çeşitli açılardan ele alındığı görülmektedir. Bir bakış açısına göre stres, bazı duygusal davranışsal sonuçların ortaya çıkmasına neden olan veya aracılık eden bir etken, bir uyarıcı olarak görülmekte iken bir başka bakış açısına göre, bir durum içinde olan bireyin tepkisi olarak ele alınmaktadır. Stres, sadece olumsuz olaylarda değil, olumlu olaylarda da yaşanabilir. Dolayısıyla stresin yaşanması için olumsuz bir olayın olması gerekmez.

Yanıt Açıklaması: Cevap: Yaşam doyumu, kişinin kendi seçtiği kriterlere göre yaşamının niteliği hakkın­daki genel değerlendirmesi olarak tanımlanmaktadır. Dolayısıyla doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Evde bakım hizmetleri i ki şekilde düşünülebilir. İlkinde kastedilen gayri resmi bakım sunulmasıdır ki bu durumda genellikle aile üyeleri tarafından hizmet verilir ve ödeme yapılmaz. Diğeri ise resmi bakım verenler, evde bakım hizmetlerini sunan meslek gruplarından oluşur. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Evde ve kurumda bakılan yaşlıların karşılaştırıldığı bir çalışmada her iki grup arasında psikiyatrik tanı, depresif belirti şiddeti ve bilişsel işlev düzeyleri açısından fark bulunmamıştır. Ancak özellikle ekonomik durumu kötü olan ve huzurevinde kalış süresi daha uzun olan yaşlıların yaşam kalitesinin ekonomik sorun yaşamayanlara göre düşük olduğu bulunmuştur. Çalışmanın bu yöndeki bulgularının yaşlılar için düşük sosyoekonomik düzeyin önemli bir stres kaynağı olduğunu vurgulayan görüşleri doğruladığı görülmektedir. Dolayısıyla doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: El işi-örgü ile uğraşma ve yürüyüş yapma fiziksel yönelimli; parka gitme ve gençlerin bulunduğu bir ortama dahil olma ise sosyal yönlü bir stresle başa çıkma yoludur. Ancak eski fotoğraflara bakma duygusal bir stresle başa çıkma yoludur.

Yanıt Açıklaması: Yaşlıların zihinsel performanslarının, yaşamlarının önceki yıllarına göre değişim gösterdiğini bilmekteyiz. Ancak bu değişim, zeka^nın azalması anlamına gelmemektedir. Zeka^yı akıcı zeka^ ve kristalize (birikimli) zeka^ şeklinde türleri açısından değerlendirirsek, yaşlılardaki değişimi daha kolay anlayabiliriz. Bireyler, yetişkinlik yıllarına girmeleriyle birlikte akıcı zeka^larında azalma yaşamaya başlarlar; öte yandan bu yıllarda kristalize zeka^ları azalmaz aksine yaşlılık boyunca gelişmeye devam eder. Bu bilgiye dayalı olarak yaşlıların zeka^larında ciddi, güçlü, belirgin bir düşüşten söz edemeyiz, ancak zeka^larını kullandıkları alanlar ve biçimlerinin değiştiğini bilmemiz önemlidir.

Yanıt Açıklaması: Psikososyal gelişimin sekizinci aşaması olan yaşlılık döneminde kişi, bu döneme özgü gelişimsel krizin bir parçası olarak geriye dönüp geçmişine bakmakta ve yaşadığı hayata ilişkin bir değerlendirme yapmaktadır. Geçmişi- ne yönelik olumlu bir değerlendirme yaparak benlik bütünlüğü sağlayan kişi, geçirdiği hayattan doyum sağlamakta ve memnuniyet duymaktadır.

Yanıt Açıklaması: Kişiliğe özgü başa çıkma kavramıyla, içinde bulunulan koşullardan ve karşılaşılan stres yaratıcı durumun özelliklerinden büyük ölçüde bağımsız olarak, insanların zaman içinde görece tutarlı ve kararlı, diğer bir deyişle kolayca değişmeyen başa çıkma stilleri anlatılmaktadır. Ayrıca stresle başa çıkarken yukarıda açıklanan birden çok başa çıkma yolunu davranışımızla sergileyebiliriz. “Canımı sıkan bir şey olduğunda uyurum” diyen bir kişi de sorunlardan kaçma yönelimlidir ve kişiliğe özgü başa çıkma durumlarına örnektir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlı bireylerin yaşlılık dönemindeki sosyal ağları, genç ve orta yaşlı olduklarından oldukça farklılaşmaktadır. Yaşlıların evlatlarından uzaklaşmaları veya irade dışı biçimde evlatlarının yanında kalmak durumunda olmaları, yaşlılar ve aileleri için farklı beklentiler ve sosyal baskıların ortaya çıkmasına yol açmakta, yaşlılar ve aileleri için stres kaynağı olmaktadır. Evlatların da yetişkinlik döneminde olmaları, farklı ve çeşitli sosyal sorumlulukları, yaşlılar ile evlatların birbirlerinden uzaklaşmalarına yol açmaktadır. Kimi zaman da (eşinin ölümü üzerine kendi başına kalamayacağı için hayatının son 50 yılını geçirdiği evi satılarak, bir başka şehirde evli ve çocuklu olan kızının ya da oğlunun yanında yaşamaya başlama örneğinde olduğu gibi) koşullar nedeniyle yaşlılar, iradeleri dışında evlatlarının yanında kalmak durumunda olabilmektedirler. Tüm bu yaşam değişiklikleri, hem yaşlılar hem de yakınları için birer stres kaynağı olarak işlev görmektedir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Folkman ve Lazarus’a göre başa çıkma, kişi ile çevresi arasındaki stresli etkileşimler sırasında değişebilen, dinamik bir süreçtir. Bu görüşe göre başa çıkma tarzı kavramlaştırması, değişen durumlara göre kişinin tepkilerini değişme becerisini yansıtmada kısıtlayıcı kalmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Çoğu insan yaşlıların çoğunun fiziksel olarak hasta olduğunu düşünür ancak pekçok yaşlı iyi durumdadır ve aktiftir. Yaşlıların genelde yalnız olduğu düşünülür ancak pek çok yaşlı ailesi ile yakın ilişkisini devam  ettirmektedir. Yaşlıların çoğunun hastane ve bakımevlerinde olduğu düşünülür ancak 65-74 arası 1000 yaşlıdan sadece 12’si bakımevindedir. Yaşlıların kendini yönetemediği düşünülür ancak Pek çok yaşlı ölene kadar kendini yönetebilir. Yaşlıların genelde mutsuz hissettiği düşünülür fakat  yaşlıların birçoğu kendini gençlik yıllarındaki gibi hisseder. Yaşlılık durağan ve değişmez bir dönem olduğu doğru değildir. Aksine yaşlılık edinilen deneyimlerle daha dinamik bir dönemdir. Bu nedenle cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de yaşlı hizmetleri incelendiğinde bu hizmetlerin ilk defa 1963 yılında Sağlık Sosyal Yardım Bakanlığı’na bağlı Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü’nün kurulmasıyla kamu hizmetleri içerisindeki yerini aldığı görülmektedir.

Yanıt Açıklaması: Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kuramına göre üçüncü ihtiyaç olan sevgi ve ait olma ihtiyacı diğer insanlar ile sevgi temelinde bir ilişki kurmaya ve sosyal bir gruba ait olmaya yönelik bir ihtiyaç­tır. Dolayısıyla doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Fiziksel Yönelimli Başa Çıkma Yolları: Yaşlılar, o güne değin benimsemiş oldukları yaşam tarzları ve kazanmış oldukları yaşam deneyimlerini, yaşlılık döneminde karşılaştıkları stresle başa çıkmada kullanabilirler. Yaşamını büyük ölçüde geçirdiği bölgeye bağlı olarak, örneğin; kırsal kesimde bağ-bahçede tarımla uğraşmaları, sebze meyve yetiştirmeleri, kentsel alanda ev içinde ve balkonlarında çiçek bakımı ile uğraşmaları, evde yemek hazırlama, sebze ayıklama işlerini yerine getirmeleri, banka işlemlerini takip etme, alışveriş yaparak gündelik ev ihtiyaçlarının karşılanması gibi eylemler örnek olarak verilebilir.

Yanıt Açıklaması: Yaşam doyumu, kişinin kendi seçtiği kriterlere göre yaşamının niteliği hakkındaki genel değerlendirmesi olarak tanımlanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Huzurevinde yaşayan yaşlıların bilişsel işlev ve günlük yaşam etkinliği düzeylerinin incelendiği çalışmada da; telefonu kullanabilme, yiyecek ve giysi alışverişi yapabilme, yemek hazırlama, ev işleri yapma, parayı çekip çevirme, kullandığı ilaçlarını tanıma ve kullanabilme gibi günlük yaşam etkinliklerindeki bozulmanın, bilişsel bozukluğu olan yaşlılarda daha yüksek düzeyde görüldüğü gözlenmiştir. Huzurevinde kalan yaşlıların beslenme, fiziksel, sosyal aktivite gibi günlük alışkanlıklarının, sağlıkla ilişkili davranışlarının ve kronik sağlık sorunlarının belirlenmesini amaçlayan bir araştırmada, veri grubundaki yaşlıların yarıya yakınının yaşamları boyunca düzenli olarak hiç bir fiziksel egzersiz yapmamış oldukları saptanmıştır. Huzurevi sakinlerinin kiloları arttıkça fiziksel bağımlıklarının da arttığı, depresyonun sürekli ilaç kullananlarda, sürekli kullanmayanlara göre yüksek olduğu saptanmıştır. Kronik sağlık sorunu nedeniyle ilaç kullanan yaşlılarda depresyon görülme sıklığının da yüksek olduğu belirtilen bir diğer bulgudur. Huzurevinde kalan yaşlılarla yapılan başka bir araştırmada ise, 65-85 yaş arası yaşlılara fiziksel bir aktivite olarak verilen dans eğitiminin, yaşlıların bellek performansına, benlik saygısına ve yaşam kalitesine olumlu katkı sağladığı saptanmıştır. Araştırma sonuçlarından da görüldüğü gibi, yaşlıların günlük yaşam aktivitelerini yerine getirmeleri, kısa süreli de olsa fiziksel egzersizler yapmaları, onları stresten ve hastalıktan koruyucu özellik göstermektedir. E seçeneğinde yer alan sosyal ortamda bulunan yaşlıların yalnızlık çekmemesi doğru değildir. Çünkü bireyler sosyal ortamlarda kendilerini yalnız hissedebilirler.