Yaşlılarda Çatışma Ve Stres Yönetimi 1

Yanıt Açıklaması: Yaşlıların algıladıkları sosyal destek, yaşadıkları yalnızlık hissini, depresyonu ve fiziksel sağlık sorunlarını azaltmaktadır. Ancak sosyal desteğin her zaman yararlı olmadığı, güçlü bir sosyal ağın kimi durumda diğer destekleri engelleyebildiği de bulunmuştur. Araştırma bulguları, yaşlının sosyal ağının genişliğindense, algıladığı desteğin kendi yararına ilişkin algısının önemli olduğunu yansıtmıştır. Diğer bir deyişle yaşlının sosyal çevresinde çok sayıda insanın olması değil de, kendini güvende hissettiği kişilerle olmasının ruh sağlığı üzerinde daha anlamlı olumlu etkisinden söz edilmektedir. Dolayısıyla doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Gündelik yaşamda, yaşanan zorlanma-güçlüğün stres kavramı ile eş anlamlı olarak kullanıldığı görülmektedir. Doğru yanıt "A" seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Stres kavramı kişilerin herhangi bir fiziksel ya da sosyal ya da psikolojik uyarıcı karşısında ihtiyaç duyduğu uyumu gerçekleştirebilmek için, bedensel ve psikolojik olarak harekete geçmesi sürecidir. Aynı zamanda bu sürecin oluşumuna ortam hazırlayan her türlü durum da stres olarak tanımlanabilmektedir. Stres hakkındaki bilgilerimiz; kaçınılmaz olduğu, olumsuz olaylarla bağlantılı olabildiği gibi, olumlu olaylarla birlikte de gelişebildiği ve öznel olduğu yani aynı durumla aynı koşullarda karşılaşan bireyler ikiz bile olsa, her bireyin kendine özgü biçimde, düzeyde ve yoğunlukta yaşadığıdır. Dolayısıyla doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Stresin yaşanma süresine dayalı olarak kısa süreli (akut) ve süreğen (kronik) stres biçiminde sınıflamak da olasıdır. Kısa süreli stres, stresi belirleme yönündeki görüşmeden önceki 12 ay içinde oluşmuş durumlarla ilgilidir. Olumsuz yaşam olaylarının 12 ay öncesine dayanması, bağlantılı olan stresin süreğen olduğunu yansıtır. Süreğen stresin kısa süreli olana göre, bireyin sağlığı üzerinde sürekli ve yıkıcı etkileri gözlenmektedir. Stresi işlevi açısından grupladığımızda; (a) yapıcı, (b) yıkıcı stresten söz edebiliriz. Yapıcı stres, bireyin biyolojik olarak yaşamının devamını ve çevreye uyumunu sağlama işlevini yansıtmaktadır. Orta düzeyde kaygının işlevine benzer olarak, orta düzeyde stres organizmasının çalışması, işlevsel davranışın geliştirilmesi, engellerin aşılması, sorunların çözülmesi, yaratıcı gücün devreye girmesi için gerekli olan bedensel ve psikolojik güçten oluşmaktadır.Olumsuz işlevi içeren yıkıcı stres ise birey için sağlıksız, yararsız ve hatta yıkıcı sonuçları içeren bir yapıdır. Örnek olayda stres kişiyi çözüm aramaya yönlendirdiğinden yapıcı stresi kategorisinde değerlendirilir.

Yanıt Açıklaması: İhtiyaçlarının altında yatan sebebin aslında insanın varlığını sürdürebilme isteği olduğunu belirten kuram Glasser’ın seçim kuramındır. İnsanların evrensel olarak özerklik, yetkinlik ve ilişkili olma şeklinde ifade edi­len üç temel psikolojik ihtiyaca sahip olduğunu belirten kuram ise öz belirleme kuramıdır. Muuray’ın ihtiyaç kuramına göre insan, içinde 20 tane temel ihtiyaç barındırmaktadır. Bunlar birbirinden daha etkili olmayıp her biri yerine ve kişiye göre baskınlık gös­termektedir. Murray’ ın saptadığı 20 ihtiyaç; kabul etme, başarı, dostluk, saldırganlık, bağımsızlık, karşıt tepki kurma, savunma, yüceltme, hükmetme, kendi­ni sergileme, zarardan kaçınma, vericilik, küçük düş­mekten kaçınma, düzen, oyun ve eğlence, reddetme, cinsellik, zevk, yardım alma ve öğrenme olarak sıra­lanmaktadır. Sıralanan bu ihtiyaçlar her bireyde de­ğişik yoğunlukta ve derecede bulunmaktadır. Mur­ray, bütün ihtiyaçların arasında ilişki ve etkileşim bulunduğunu, bazen birbirlerini engelleyici bazen de tetikleyici olabildiklerini ifade etmektedir.

Yanıt Açıklaması: okullar

Yanıt Açıklaması: Lazarus ikincil değerlendirmenin üç ögesinden söz etmektedir. Bunlar; (a) kişinin kendine veya başkalarına yönelttiği suçlama veya güven, (b) başa çıkma potansiyeli ve (c) geleceğe ilişkin beklentilerdir.

Yanıt Açıklaması: Birincil değerlendirme, kişinin herhangi bir tehlike ile karşılaşıp karşılaşmadığı, içinde bulunduğu durumun getirebilecekleri ve götürebilecekleri üzerinde durmasıdır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Hayriye Hanım’ın hâlâ hayatta olan öğretmen arkadaşları ile düzenli olarak buluşması, akrabalarıyla görüşmesi, aynı şehirde eskiden yaşamış olduğu tüm semtlerdeki eski komşuları ile bağını devam ettirmesi durumunda onun sosyal ağlarının, farklı bağlar kurduğu pek çok insandan oluştuğunu söylemek mümkündür.

Yanıt Açıklaması: Bakanlık Alo 183 Sosyal Hizmet Danışma Hattı ile risk oluşturan sorunlara karşı yardım isteyen vatandaşlara psikolojik, sosyal ve ekonomik devlet desteği sunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Yaşam boyu gelişimi temel alan Erikson insan gelişiminde sekiz evreden bahsetmektedir. Bu dönemlerin son üç evresi genç yetişkinlik, yetişkinlik ve ileri yetişkinlik dönemlerini kapsar. Bu dönemlerin isimleri yakınlığa karşı yalnızlık, üretkenliğe karşı durgunluk ve benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk olarak adlandırılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Kendini gerçekleştirmekte olan bireyin sahip olduğu bir takım özellikler bulunmaktadır. Bu özellikler şu şekilde sıralanabilir: • Kendini, başkalarını ve doğayı olduğu gibi kabullenebilme, • Gerçeği olduğu gibi algılama ve içinde bulunan ortama uyum sağlama, • Derin kişilerarası ilişkiler kurabilme, • Yaşamdan zevk alabilme, • Çevresinden bağımsız olma ve özerk bir yapı gösterme, • Yaratıcı olma, • Demokratik karakter yapısına sahip olma, • Kendiliğinden, doğal davranabilme, • Kendileri dışında sorunlarla ilgilenme ve sorumluluk alabilme, • Kendine özgü bir yaşamının olması, • Toplumsal kalıplara karşı direnç gösterme ve herhangi bir kültürü aşabilme, • Düşmanca olmayan, ince bir mizah anlayışına sahip olma, • Yaşamın değişik boyutlarını görebilmeyi sağlayacak derin duygular yaşama, • Amacı araçtan ayırabilme, • Sempati, empati gibi şefkat duygularını geliştirmiş olma. Doğru yanıt B’dir.

Yanıt Açıklaması: Bir bakış açısına göre stres, bazı duygusal davranışsal sonuçların ortaya çıkmasına neden olan veya aracılık eden bir etken, bir uyarıcı olarak görülmekte iken bir başka bakış açısına göre, bir durum içinde olan bireyin tepkisi olarak ele alınmaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Folkman ve Lazarus’un Stresle Başa Çıkma Model’ine göre Değer Biçme, kişinin olası bir stres yaratıcı ile ilgili yorumu olarak tanımlanmıştır. Modeldeki Durumu Yeniden Olumlu Olarak Değerlendirme kavramı ise, sorun üzerinde olumlu olarak durmayı içerir. İkincil Değerlendirme ise “Bir sorunla başa çıkmak için gerekli becerilere sahip miyim?” sorgulamasında olduğu gibi durumla etkili bir biçimde uğraşmak için kişinin kaynakları ve pozisyonuyla ilgili bir seri biliş olarak görülmektedir. Lazarus, başa çıkmanın, stresin üç öğesinden biri olduğunu belirtmektedir. Bu öğelerden biri kişinin kendine yönelik bir tehdidi algılama süreci olan birincil değerlendirmedir. Kişinin bu tehdide ilişkin neler yapabileceğini aklına getirmesi ikincil değerlendirmeyi oluşturur. Üçüncü süreç de başa çıkma olarak sözünü ettiğimiz ise bu tepkinin uygulanma sürecidir. Birincil değerlendirme, kişinin herhangi bir tehlike ile karşılaşıp karşılaşmadığı, içinde bulunduğu durumun getirebilecekleri ve götürebilecekleri üzerinde durmasıdır. Bir başka deyişle birincil değerlendirme kişi için stres verici durumun etkisi ve önemiyle ilgili bir seri düşünce anlamına gelmektedir. Birincil değerlendirmeler, olayın kişiyle ilgili, olumlu özelliklere sahip veya stresli olup olmadığı ile ilgilidir.

Yanıt Açıklaması: Duygu odaklı başa çıkma başlığı altında kaçma-kaçınma, inkâr, sorundan uzak durma, haz almacı kaçınmacılık, sosyal destek arama, yüzleştirici başa çıkma, kuruntulu düşünme, zihinsel anlamda sorunla meşgul olmama gibi eğilimler bulunmaktadır. Bunlardan inkâr; durumun gerçekliğini reddetme, görmezden gelmeye çalışma çabalarıdır. Uzak durma ise; stres yaratan durum, olay ya da uyarıcı hakkında düşünmeyi reddetme eylemlerini içerir. Kaçma-kaçınma ise yiyerek, içki- sigara içerek, ilaç kullanarak kendini daha iyi hissetme çabalarını içerir ve haz almacı kaçınmacılık olarak isimlendirilmiştir. Seçeneklerde yer alan problem odaklı başa çıkma ise farklı bir başa çıkma şekli olarak tehdit edici olayı ortadan kaldırma veya onun etkisini azaltma biçiminde problem çözme ve işlem yolları üzerinde odaklaşma gibi stresli durumun unsurlarını doğrudan değiştirmeye yönelik etkinlikleri içerir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılık döneminde biyolojik yaşlanmaya paralel olarak duyma, görme, tat alma duyularındaki kayıplar, psikomotor becerileri ve fiziki güçlerinde azalma, zihinsel ve bedensel performanslarında düşmeler, stres tepkilerini tetikleyen önemli etmenler olarak işlev görmektedir. Hastalıkları yaşlıların güçsüzleşmesine, kendi kendilerine yetememelerine, yaşamlarının daha önceki dönemlerinde yapabildikleri birçok etkinliği bağımsız biçimde yerine getirememelerine yol açmaktadır. Yaşlıların yaşadıkları yeti kaybı, başkalarına bağımlı olmalarına yol açması yönüyle yaşlılarda bir stres kaynağı olmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Duygu odaklı başa çıkma başlığı altında kaçma-kaçınma, inka^r, sorundan uzak durma, haz almacı kaçınmacılık, sosyal destek arama, yüzleştirici başa çıkma, kuruntulu düşünme, zihinsel anlamda sorunla meşgul olmama gibi eğilimler bulunmaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Stresli durumlarla ilgilenirken erkeklerin alkol, ilaç kullanımı gibi haz almaya yönelik yani sorunla uğraşmaktan kaçmayı içeren yaklaşımları; kadınla­rın ise daha çok sosyal destek aramayı içeren başa çıkma yollarını kullandıkları görülmüştür. Bazı çalışmalarda ise erkeklerin sıklıkla problem çözme gibi başa çıkma stratejilerini kullandıkları, kadınların ise duyguları­nı anlatma gibi içini boşaltmaya yönelik başa çıkma stratejilerini kullandıkları iddia edilmektedir (Akt. Chang, 1996). Ülkemizde de kız üniversite öğrencilerinin, erkeklerden farklı biçim­de problem odaklı başa çıkma yollarını kullandıkla­rı bulunmuştur

Yanıt Açıklaması: Problem odaklı başa çıkma, tehdit edici olayı ortadan kaldırma veya onun etkisini azaltma biçiminde problem çözme ve işlem yolları üzerinde odaklaşma gibi stresli durumun unsurlarını doğrudan değiştirmeye yönelik etkinlikleri içerir. Problem odaklı başa çıkma başlığı altında, kendini kontrol altında tutma, sorumluluğunu kabul etme, planlı bir biçimde problem çözme, sorun üzerinde olumlu olarak durma gibi eğilimler yer almaktadır. Bunlardan sorumluluğunu kabul etme, durumun ortaya çıkışında kişinin kendi rolünü/payını/etkisini/katkısını sorgulaması, kendini yeniden gözden geçirmesi ve stresi azaltma etkinliklerini içermektedir. B, C, D şıkları stresle başa çıkma yaklaşımlarının diğer çeşitleridir. E şıkkı ise çatışma yönetimi yaklaşımıdır.

Yanıt Açıklaması: Fiziksel yönelimli başa çıkmada yaşlılar, o güne değin benimsemiş oldukları yaşam tarzları ve kazanmış oldukları yaşam deneyimlerini, yaşlılık döneminde karşılaştıkları stresle başa çıkmada kullanabilirler. Yaşamını büyük ölçüde geçirdiği bölgeye bağlı olarak, örneğin; kırsal kesimde bağ-bahçede tarımla uğraşmaları, sebzemeyve yetiştirmeleri, kentsel alanda ev içinde ve balkonlarında çiçek bakımı ile uğraşmaları, evde yemek hazırlama, sebze ayıklama işlerini yerine getirmeleri, banka işlemlerini takip etme, alışveriş yaparak gündelik ev ihtiyaçlarının karşılanması gibi eylemler örnek olarak verilebilir. Dolayısıyla doğru cevap B'dir.