Yaşlılarda Çatışma Ve Stres Yönetimi 1

Yanıt Açıklaması: İnsanların yeni olaylara karşı sert tepki göstermeye yönelik benzersiz evrimsel yatkınlıkları vardır. Buna rağmen bu tepki, zaman içinde azalır. Araştırmacılar, insanların iyi veya kötü haberler sonrasında doğal bir mutluluk noktasına yaklaşık üç ay sonrasında geri dönmeye eğilimli olduklarını ileri sürmüşlerdir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Psikanalitik Yaklaşımın kurucusu Freud tarafından kişilik ve başa çıkma eş değer bir kavram olarak ele alınmıştır (Akt. Suls ve David, 1996). Psikanalitik Yaklaşımda kişilik, libidinal gereksinimleri güvenli bölgede tutmak için oluşturulan başa çıkma meka­nizmalarından oluşan bir kavram olarak ele alın­maktadır.

Yanıt Açıklaması: Öfke, durumsal, fizyolojik ve ruhsal pek çok unsuru içine alan karmaşık bir süreci ifade etmektedir. Bundan dolayı da pek çok durum öfkenin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Daha önce de belirtildiği gibi öfke engellenme, hoş olmayan bir duruma ya da uyarıcıya maruz kalma, kendini tehdit altında hissetme, kişisel haklara ve benliğe saygı gösterilmemesi gibi durumlarda ortaya çıkabilmektedir. Bunun yanı sıra özellikle kalp hastalıkları gibi sağlık problemleri, çeşitli gelişimsel, duygusal, zihinsel ya da öğrenme bozuklukları, mükemmeliyetçilik gibi bazı kişilik özellikleri öfkeye neden olabilmektedir. Ayrıca model alma, hoşnutsuzluk, kötülük içeren davranışlar da öfkeyi ortaya çıkarmaktadır. İfade edilen beklentinin gerçekleşmesi durumunda ise öfke yaşanması beklenen bir durum değildir.

Yanıt Açıklaması: Etkinlik kuramları bireyin yaptığı etkinlikten zevk almasına odaklanır. Bu kuramda amaca ulaşmaktan daha çok süreçte yaşanılanlara önem verilir. Doğru yanıt "E" seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Dünya Sağlık Örgütü aktif yaşlanmayı, “insanların yaşlandıkça yaşam kalitelerinin düşmemesi için sağlık, topluma katılım ve güvenlikle ilgili olanaklarının en iyi düzeyde sağlanması süreci” olarak tanımlamakta ve tüm bireyler için bir hak olarak savunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Yılmazlıkla ilgili kuramlarda da ele alındığı gibi yetkinlik, güven, bağlantı, karakter, katkı, başa çıkma, kontrol, içgörü, bağımsızlık, iyi ilişkiler, girişim, yaratıcılık, mizah ve ahlak yaşlı bireylerin mutlu olmasında son derece önemli alanlardır. Doğru yanıt "B" seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Strese verilen tepkiler üç başlık altında toplanabilir. Bunlar; fizyolojik, psikolojik ve sosyal tepkilerdir. Fizyolojik tepki insan vücudunda bir seri değişime neden olur. Uyku problemi, iştahta artma ya da azalma, sürekli yorgunluk vb. buna örnektir.

Yanıt Açıklaması: Boş zamanların değerlendirilmesi kaygı düzeyini düşüren bir faktördür. Bir baş etme stratejisi olarak egzersizlerden yararlanma ve spor yapma da kaygıyı düşürmede yardımcı olabilmektedir. Her iki durumda da sosyal etkinliklerden yararlanma aracılığı ile kaygının düşürülmesi söz konusudur.

Yanıt Açıklaması: Bakanlık 633 sayılı KHK ile Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Mü­dürlüğü oluşturarak yaşlıların ayrımcılığa maruz kalmadan insanca yaşamalarını sağlayacak planla­malarla yaşlıların refahını yükseltmeyi hedeflemek­tedir. Bakanlık Alo 183 Sosyal Hizmet Danışma Hattı ile risk oluşturan sorunlara karşı yardım is­teyen vatandaşlara psikolojik, sosyal ve ekonomik devlet desteği sunmaktadır. Ayrıca Alo 144 Sosyal Danışma Hattı ile Sosyal Yardımlaşma ve Daya­nışma Vakfı tarafından aile, çocuk, engelli, gazi, şehit yakını ve yaşlılara yardım ve sosyal hizmet projelerine ilişkin rehberlik ve danışmanlık hiz­meti sunulmaktadır. Doğru yanıt B’dir.

Yanıt Açıklaması: Dünyada yaş ortalaması 29,2 i ken bu oran Almanya’da 44,3, İtalya’da 43,2 ve Türkiye’de 28,9’dur. Bu açıdan bakıldığında ülkemiz hala genç bir nüfusa sahip gibi görünse de 2030 yılı ve sonrasında doğurganlık hızının azalması ve yaşam süresinin uzamasıyla birlikte yaşlanmanın etkilerinin daha çok görüleceği beklenmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Bütünleştirme-iş birliği yapma, yapıcı çatışma çözme stratejilerinden biridir ve stratejileri arasında karşılıklı iş birliği arayışı, anlaşma olasılıklarının araştırılması, karşılıklı güven ortamı oluşturma vb. yer almaktadır. Uzlaşma-karşılıklı ödün verme, her iki tarafın da karşılıklı olarak ödün vermelerini içeren stratejidir. Kaçınma, bireylerin çatışma durumlarında herhangi bir şey yapmayarak görmezden gelme davranışı göstermesidir. Uyma-itaat etme, tarafların birinin kendi istek ve çıkarlarını geri plana atarak karşısındakinin isteklerini yerine getirmesidir. Hükmetme- üstünlük kurma şeklinde ifade edilen çatışma çözme stratejisinde, karşı taraf üzerinde baskı oluşturma, kendi isteğini yerine getirme söz konusudur. Burada sözel ve fiziksel saldırı, tehdit, ısrarcı olma gibi stratejiler uygulanır.

Yanıt Açıklaması: Algı farklılıkları: Farklı din, yaş, sınıfa vb. ait olmak da çatışmalara neden olabilmektedir. Örneğin farklı yaşlardaki bireyler, toplumun geçirdiği değişim nedeniyle farklı bakış açılarına, değer yargılarına ve yaşam tarzlarına sahip olurlar. Bu durum birbirlerini anlamakta, iletişim kurmakta sorunlar yaşamalarına ve “kuşak çatışması” denilen durumun ortaya çıkmasına neden olabilir.

Yanıt Açıklaması: Birçok durum yaşlılarda stres kaynağı olabilmektedir. Yaşlıların karşılaştıkları hastalıklar, evlilik ilişkisinde çatışma gibi sosyal değişkenler, bir yakının kaybı gibi sosyal ağdaki kayıplar, ilerleyen teknolojiye uyum sağlayamama gibi durumlar bunlardan bazılarıdır. Yaşam kalitesinin yükselmesinin ise stresin kaynağı olmaktan çok stresi ortadan kaldırıcı bir işlev gördüğü söylenebilir.

Yanıt Açıklaması: Tükenmişliğin uyarıcı niteliğindeki ilk belirtileri şunlardır: • Kendini devamlı yorgun, bezgin, fizik ola rak güçsüz hissetmek, • Zorlanmaya neden olana karşı öfke duymak, • Zorlanmayla başa çıkmalarda kendi kendi ni devamlı eleştirmek, • Alaycı, negatif ve tedirgin olmak, • Küçük bir şey karşısında hemen alevlenmek, • Devamlı baş ağrıları ve sindirim, bağırsak sistemi bozuklukları yaşamak Doğru yanıt "E" seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Aşama aşama yaşanan bir süreç olan tükenmişlik; şevk ve coşku dönemi, durgunluk dönemi, engellenme dönemi ve ilgisizleşme dönemi olmak üzere dört başlıkta toplanmıştır. İlk evrede bireyin enerjisi yüksektir ve gerçekçi olmayan beklentiler sergilemektedir. Sonrasında karşılaştığı güçlüklerden ve daha önce yadsıdığı bazı durumlardan giderek rahatsız olmaya başlamıştır. Üçüncü evrede yoğun bir engellenmişlik duygusu yaşar. Bu durumda ya başa çıkmaya yönelik yeni stratejiler geliştirir ya da pasif saldırgan tutumlarla işi yokuşa sürme, direnç gösterme ve kendini çekme gibi davranışlara başvurur. Son evrede derin bir inançsızlık, mesleğe karşı ilginin azalması ve umutsuzluk baş gösterir. Kişisel başarısı düşer ve sosyal çekilme durumu yaşanır. Bu maddeler tükenmişliğin şevk ve çoşku dönemiyle ilgilidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılıkta uyum sağlanması gereken durumlara uyum sağlayamama, daha önceki yıllarda yaşanan zorluklar ve geçmişte yaşananlara yönelik olumsuz değerlendirmeler, karşılanmamış beklentiler, sosyal rollerin kaybı, eşin kaybı, çocuksuz olmak ve hiç evlenmemiş olmak gibi yaşam tarzları, düşük benlik saygısı ve sosyal destek kaynaklarının yetersizliği gibi durumlar tükenmişliğe neden olabilmektedir. Yaşlılığını evli olarak ya da eşi ile birlikte geçiren bireylerin maddi ve manevi açıdan birbirlerine destek oldukları, daha az yalnızlık duygusu yaşadıkları ve bekâr olanlara göre daha mutlu ve daha uzun yaşadıkları belirtilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Bütünleştirme-iş birliği yapma, yapıcı çatışma çözme stratejilerinden biridir ve stratejileri arasında karşılıklı iş birliği arayışı, anlaşma olasılıklarının araştırılması, karşılıklı güven ortamı oluşturma vb. yer almaktadır. Hükmetme- üstünlük kurma şeklinde ifade edilen çatışma çözme stratejisinde, karşı taraf üzerinde baskı oluşturma, kendi isteğini yerine getirme söz konusudur. Burada sözel ve fiziksel saldırı, tehdit, ısrarcı olma gibi stratejiler uygulanır. Kaçınma, bireylerin çatışma durumlarında herhangi bir şey yapmayarak görmezden gelme davranışı göstermesidir. Uzlaşma-karşılıklı ödün verme, her iki tarafın da karşılıklı olarak ödün vermelerini içeren stratejidir. Taraflardan birinin kendi istek ve çıkarlarını geri plana atarak karşısındakinin isteklerini yerine getirmesi uyma-itaat etmedir. Uyma ve itaat etme, karşı taraf ile ilişkinin sürdürülmesi önemli ise kullanılabilecek stratejilerden biridir. Ödün verme stratejisi, karşı tarafa ilişkinin korunması ve sürdürülmesine verilen önemin, ilgilerin ve ihtiyaçların doyurulmasına verilen önemden daha yüksek olduğu durumlarda etkili olabilir. İlişkinin sürdürülmesine önem veriliyorsa ve karşı tarafla çatışmayı sürdürmek ve çözüm için müzakerelere girişmek karşı taraf ile olan ilişkilere zarar verecekse, karşı tarafın isteklerini kabul etmek ve öncelikle karşı tarafı tatmin edecek bir çözümde anlaşmak en uygun seçenek olarak görülebilir.

Yanıt Açıklaması: “kristal zekâ” olarak tanımlanan kavramda  deneyim sahibi olunması, deneyimleri kullanarak problem çözülmesi ve iyi bir sözcük hazinesine sahip olunması gibi durumlarda artış gözlenir. Doğru yanıt "D" seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Çatışmaların çözümünde, iş birliği odaklı, her iki tarafın da memnun olacağı bir sonucu ortaya çıkarmaya yönelik kazan-kazan yaklaşımı önerilmektedir. Bu yaklaşımda ilişkinin devam ettirilmesi mümkün olur. Kazan-kaybet yaklaşımı, hükmetmenin güç kullanımının olduğu bir çözüm yaklaşımıdır. Bu durum sadece güç uygulayan tarafı memnun edeceği için olumlu bir yaklaşım olarak kabul edilmez. Kaybet-kazan yaklaşımında, karşı tarafın memnuniyetine odaklanılır, çokça taviz verilir. Hasan Bey’in ailesinde olduğu gibi sadece bir tarafın memnuniyetine, çıkarlarına odaklanıldığı için taviz veren tarafın uzun vadede rahatsız olmasına yol açar. Kaybet-kaybet yaklaşımı ise gereksiz tavizlerin verildiği, iki tarafın da çıkarlarına hizmet etmeyen bir yaklaşımdır.

Yanıt Açıklaması: Tükenmişliğin kişiler arası boyutunu temsil eden duyarsızlaşma; çalışanların hizmet ya da bakım verdiği kişilere karşı olumsuz ve alaycı tutumlar sergilemesi, onlara duygudan yoksun bir şekilde nesne gibi davranmasını içermektedir. Duygusal tükenmeyi yaşayan kişi duygusal anlamda kendini işine veremediği için insanlarla ilişkilerini işini yapmaya yetecek olan en alt düzeye indirerek taşıdığı duygusal yükü hafifletmeye çalışır. Bunlar, duyarsızlaşmanın ilk belirtileridir. Doğru cevap D seçeneğidir.