Yaşlılarda Çatışma Ve Stres Yönetimi 1

Yanıt Açıklaması: Stresi işlevi açısından gruplandırıldığında yapıcı ve yıkıcı stres olarak ikiye ayrılır. Yapıcı stres, bireyin biyolojik olarak yaşamının devamını ve çevreye uyumunu sağlama işlevini yansıtmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Başa çıkmanın farklı türlerinin hangi durumlarda kullanıldığı, kullanılması durumunda elde edilen sonuçların neler olduğu, belli başa çıkma türlerine yönelmenin ne tür kişilik özellikleriyle bağlantılı olduğu sıklıkla incelenen konulardır. O¨rneğin; birçok araştırmadan elde edilen bulgulara göre aktif, problem odaklı stratejileri kullanan kişiler daha uyumlu bulunmuştur. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Kaygının davranışsal belirtileri kaçınma, ağlama ya da çığlık atma, tırnak yeme, sesin titremesi, kekeleme, dudakların titremesi, yutkunma, hareketsizleşme, seyirme, parmak emme olarak örneklenebilir. Doğru yanıt "E" seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Tükenmişlik ilk kez 1970’li yıllarda alternatif bir sağlık kuruluşunda çalışan Psikiyatrist Herbert Freudenberger ve iş yerinde, duygular üzerinde inceleme yapan bir sosyal psikolog olan Christina Maslach tarafından eş zamanlı olarak incelenmeye başlanmıştır. Freudenberger, o dönem halk dilinde kronik madde kötüye kullanma etkilerine atı a bulunmak için kullanılan tükenmişlik kavramını yaşam tarzı veya ilişkiler sebebiyle oluşan asabiyet ya da yorgunluk ya da başarısızlık, yıpranma, enerji ve güç kaybı, insanın iç kaynakları üzerinde karşılanamayan istek ve taleplerden dolayı ortaya çıkan “tükenme” durumu olarak tanımlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Sosyal problem çözme, baş etme stratejilerinin, kendini kontrol yöntemlerinin öğrenilmesi sürecidir. Problemin çözümünde problemi tanıma, çözümler üretme, karar verme ve çözümü uygulamadan oluşan dört aşama önermektedir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılara, öğrenme yetilerindeki yavaşlamayı engellemek için zihinsel alıştırmalar yapmaları önerilmektedir. Örneğin bulmaca çözen bireyler bu bilişsel işlevlerde daha az sorun yaşamaktadırlar. Duyusal uyarılma da yaşlılıkta öğrenme yetisinin yavaşlamasını önlemek için işe yarayan yöntemlerden biridir. Sosyal etkileşim arttıkça sorunları içselleştirme, başa çıkma için harcanan tutum artmakta, çaresizlik ise azalmaktadır. Yaşlı kişiler genelde değişiklikten kaygılanırlar ve başarılı oldukları alışkanlıklarını sürdürmeyi tercih ederler. Değişiklikten yana değillerdir.

Yanıt Açıklaması: Öfke düzeyi yüksek, öfke kontrolü düşük bireylere bu konuda destekleyici çalışmalar elbette ki gereklidir. Öfke düzeyini azaltmaya ya da öfke kontrolünü yükseltmeye yönelik programlar ağırlıklı olarak bireylerin öfke duygularını ve öfkelerini tetikleyen durumları fark etmelerini içerir. Hangi durumlarda nasıl öfkelendiklerini fark eden bireylere, kendilerini sakinleştirme, derin nefes alma, gevşeme teknikleri öğretilir. Böylece öfke düzeylerini azaltmaları sağlanmaya çalışılır. Ayrıca beden dili, jest ve mimikler, kişisel alanın diğerlerinin öfkelerini tetiklemedeki önemine vurgu yapılır. Diğer yaş gruplarında olduğu gibi yaşlı bireylerin öfke düzeylerini azaltmak, öfke kontrollerini artırmak için özellikle sistematik derin nefes alma ve gevşeme teknikleri öğretilebilir. Ayrıca bakım verenlerin yaşlılarla iletişimlerinde beden dilinin önemini bilerek uygun jest-mimik ve beden dili ile yaklaşmalarının öneminin de vurgulanması gerekmektedir. Bu tür durumlarda bakım verenlerin empatik olması, yaşlının durumunu ve öfkesinin nedenlerini anlaması gerekmektedir. Ancak bu şekilde doğru davranış şeklini bulmaları ve uygun tepkiler vermeleri mümkün olacaktır. Öfke kontrolü programlarında yer alan tekniklerden biri de fiziksel egzersizdir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Dinamik denge kuramı Headey ve Wearing tarafından geliştirilmiştir. Bu kuram ile bireylerin kişilikleri tarafından belirlenen farklı iyi olma ortalamalarına sahip olduklarını, dışa dönük kişiliğe sahip olanların içe dönük kişiliğe sahip olanlara göre bazı deneyimleri yaşama olasılıklarının daha yüksek olduğunu savunmaktadır. Bu deneyimler, bireyin psikolojik iyi olma düzeyini etkilemektedir. Alışılmadık olaylar ve eğilimler bireyi normal psikolojik iyi olma düzeyinden yukarıya ve aşağıya hareket ettirebilir. Ancak dinamik denge modeli, olaylar normalleştikçe bireyin temel psikolojik iyi olma düzeyine geri döneceğini öne sürmektedir.

Yanıt Açıklaması: Yılmaz bireyler, olumlu ilişkiler kuran, sorun çözmekte becerikli ve kendilerini geliştirmek için motivasyona sahip olan kişilerdir. Bu bireyler, sosyal değişim ve etkinliklere katılırlar ve çoğu, hayatlarındaki sıkıntı, travma ve üzüntülerden anlam ve faydalar çıkarma yeteneğine sahiptir. Sevgi Hanım’ın durumuna bakıldığında ise yaşadığı travmatik durum sonrasında kendini toparlaması söz konusu olmuştur. Bu da onun yılmazlığı ile ilgili bir durumdur.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılar, tanıma, isimlendirme, dikkatini yöneltme, soyut düşünme, yargılama, sentez yapma ve planlama gibi bilişsel işlevlerde daha fazla zamana ihtiyaç duyarlar.

Yanıt Açıklaması: Alan yazında  “yılmazlık” kavramı; “psikolojik sağlamlık”, “psikolojik dayanıklılık”, “sağlamlık”, “dayanıklılık”, “kendini toparlama gücü” olarak kullanıldığı göze çarpmaktadır. Doğru yanıt "C" seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlı bireyler eğer çocuklarından ayrı yalnız yaşıyorsa bu durum onlarda zaman zaman sıkıntı yaratabilir. Çocuklarının, yaşlıların iyi oluş ve yılmazlıkları için sık sık onları ziyarete gitmeleri ve telefonla aramaları son derece önemlidir. Yaşlı bireylere yapabilecekleri sorumluluklar vermek, açık havada yürüyüş, seyahat etmek ve dini ritüeller ise iyi oluş ve yılmazlığı geliştirici faktörlerdendir.

Yanıt Açıklaması: Tükenmişliğin en yaygın tanımlarından biri, bireyin gücünü, enerjisini ve tüm diğer bireysel kaynaklarını kontrolsüz bir biçimde adeta tüketmeye çalışır gibi kullanmasının sonucunda duygusal, bilişsel ve bedensel olarak yıpranması ya da bitkin düşmesidir.

Yanıt Açıklaması: Kaygı bozuklukları çoğunlukla erken yaşlarda başlar. Yani yaşlılık döneminde ortaya çıkan kaygı bozukluğu, bireyin yaşlanmasıyla ortaya çıkmış bir durum olmayabilir. Bazı bireyler, kişilik özellikleri açısından kaygılı olmaya daha meyillidirler. Kaygı bozukluğu olan hastalar incelendiğinde, bu kişilerin hastalık öncesinde, sosyal ortamlarda kaygı duyma, çekingenlik, gerginlik, eleştirilmeye aşırı duyarlılık, bağımlılık, olgunlaşmama, histeri, utangaçlık, suçluluk hissi ve içe dönüklük gibi özelliklere sahip oldukları görülmektedir. Bu bağlamda, yaşlı bireylerde ortaya çıkan kaygı bozukluklarını kişilik özelliklerine dayandırmak da mümkündür.

Yanıt Açıklaması: Öfke, durumsal, fizyolojik ve ruhsal pek çok unsuru içine alan karmaşık bir süreci ifade etmektedir. Bundan dolayı da pek çok durum öfkenin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Öfke engellenme, hoş olmayan bir duruma ya da uyarıcıya maruz kalma, kendini tehdit altında hissetme, kişisel haklara ve benliğe saygı gösterilmemesi gibi durumlarda ortaya çıkabilmektedir. Ölüm korkusu ve sosyal yalıtım ise yaşlılarda kaygı yaratan durumlardır.

Yanıt Açıklaması: Yargılama kuramları, adaptasyon kuramı ve dinamik denge modeli iyi oluş kavramını açıklayan kuramlardır. Mücadele modeli ise yılmazlık kavramına yönelik bir kuramdır.

Yanıt Açıklaması: Bireyin kendisini stresle başa çıkma konusunda geliştirmesi, nefes alma ve gevşeme tekniklerini öğrenmek ve tatile çıkmak bireysel tükenmişlikle başa çıkma yollarındandır. Rutin alışkanlıklara devam etmek yerine rutin alışkanlıkları bırakmak ve monotonluğu azaltmak gereklidir.

Yanıt Açıklaması: Tükenmişliğin davranışsal belirtileri, başkaları tarafından da kolaylıkla gözlenebilen ve değerlendirilebilen belirtilerdir. Bu belirtiler, işe karşı duyarsızlaşma, karşısındakini suçlama, diğerlerine karşı küçümseyici, alaycı, cezalandırıcı ve saldırganca davranışlar ortaya koyma, işin yapılış şekli konusunda kendisini yeni alternatiflere kapatma şeklinde ortaya çıkabilir. Ayrıca unutkanlık, işlerin onun taşıyabileceğinden fazlaymış gibi gelmesi, davranışta katı olma, hareketsizlik, bazı şeyleri sürekli erteleme ve kolay ağlama gibi davranışlar da gözlenmektedir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılık dönemi belirli yetilerde, aktivitelerde yavaşlama ya da kayıp anlamına gelse de çoğu açıdan da üretken olunan bir dönemdir. Bu dönemde hız, öğrenme gibi bazı bilişsel alanlarda kayba uğranmakla birlikte, “kristal zekâ” olarak tanımlanan deneyim sahibi olunması, deneyimleri kullanarak problem çözülmesi ve iyi bir sözcük hazinesine sahip olunması gibi durumlarda artış gözlenir.

Yanıt Açıklaması: Klinik kaygı; yaygın anksiyete bozukluğu, panik bozukluk, agorafobi, travma sonrası stres bozukluğu, sosyal fobi ve obsesif kompulsif bozukluk vb. şeklinde ifade edilen ruh sağlığı bozukluklarını anlatmaktadır. Kaygı, korku ve endişe, birey için uyum sağlayıcı ve tehlikelerden koruyucu olabildiği gibi bireyin yaşamında önemli sorunlar yaşamasına da neden olabilmektedir. Sürekli kaygı, bireyin genel olarak nasıl hissettiğini ve bireyin kaygı yatkınlığını ifade eden bir kavramdır. Durumluk kaygı ise bireyin o anda kendisini nasıl hissettiğini ifade etmektedir.