Yaşlılarda Çatışma Ve Stres Yönetimi 1

Yanıt Açıklaması: Türkiye İstatistik Kurumunun 2014 rakamlarına göre doğuşta beklenen yaşam süresi, Türkiye geneli için toplamda 76.3, erkeklerde 73.7 ve kadınlarda 79.4 yıldır.

Yanıt Açıklaması: Psikoloji bilim dalında strese ilişkin en tanınmış ve birçok çalışmaya temel oluşturmuş olan yaklaşımlardan biri Lazarus’a aittir. Doğru yanıt "B" seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Psiko-sosyal

Yanıt Açıklaması: Stresi; akut (kısa süreli) ve kronik (süreğen) stres olmak üzere iki ana başlıkta toplamak olasıdır. Kısa süreli stres, stresi belirleme yönündeki görüşmeden önceki 12 ay içinde oluşmuş durumlarla ilgilidir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de evde bakımla ilgili ilk proje 1993 yılında Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü’nce Ankara, Adana, İzmir ve İstanbul illerinde uygulanmış; ancak pilot uygulamalardan etkili sonuç alınamadığı için sürdürülememiştir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlıların stresle başa çıkma yollarından biri de dinî etkinliklerdir. Bireylerin dini inanç sistemleri, yaşamda karşılaştıkları olayları olduğu gibi, yaşamın sonunun kaçınılmazlığı gerçeğini de kabul etmelerini ve bu gerçeğe uyum sağlamalarını kolaylaştırıcı işleve sahiptir.

Yanıt Açıklaması: Kristalize zekâ, eğitime ve yaşantıya bağlı olarak, yaşantılar yoluyla edinilen bilgi, beceri ve stratejilerden oluşan yeterliliklerdir. Yaşlılık yıllarında yaşlıların kristalize zekâları azalmaz aksine yaşlılık boyunca gelişmeye devam eder.

Yanıt Açıklaması: Gelişmekte olan ya da geleneklerine bağlı top­lumlarda, yaşlılar genellikle aile içinde yaşamak­tadır. İhtiyaçları aile bireyleri tarafından karşılan­maktadır. Bu toplumların bir diğer özelliği, üretim faaliyetlerinin yaşlılar tarafından kontrol edilmesi­dir. Örneğin tarım toplumlarında yaşlılar, üretime katıldıklarından dolayı, söz sahibi olmayı da devam ettirmektedir. Ancak sanayileşmeyle birlikte, yaş­lıların çalışabilecekleri alanlar daralarak belli bir yaştan sonra tamamen ortadan kalkmaktadır. Bu da yaşlıları tüketici durumuna düşürmektedir ve çalışmayan her bireyin aileye yük olmasından söz edilebilmektedir. Dolayısıyla doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Akıcı Zekâ; Eğitim ve deneyimden bağımsız biçimde, soyut muhakeme yapma, karmaşık ilişkileri kavrama yeterliğidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlıların zihinsel performanslarının, yaşamlarının önceki yıllarına göre değişim gösterdiğini bilmekteyiz. Ancak bu değişim, zekânın azalması anlamına gelmemektedir. Zekâyı akıcı zekâ ve kristalize (birikimli) zekâ şeklinde türleri açısından değerlendirirsek, yaşlılardaki değişimi daha kolay anlayabiliriz. Bireyler, yetişkinlik yıllarına girmeleriyle birlikte akıcı zekâlarında azalma yaşamaya başlarlar; öte yandan bu yıllarda kristalize zekâları azalmaz aksine yaşlılık boyunca gelişmeye devam eder. Bu bilgiye dayalı olarak yaşlıların zekâlarında ciddi, güçlü, belirgin bir düşüşten söz edemeyiz, ancak zekâlarını kullandıkları alanlar ve biçimlerinin değiştiğini bilmemiz önemlidir. Dolayısıyla doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: ikincil değerlendirme ise “Bu sorunla başa çıkmak için gerekli becerilere sahip miyim?” sorgu­lamasında olduğu gibi durumla etkili bir biçimde uğraşmak için kişinin kaynakları ve pozisyonuyla il­gili bir seri biliş olarak görülmektedir. İkincil değerlendirmede birey, yarara ilişkin olasılıkları yükseltmek, zararı önlemek veya onların üstesinden gelmek için yapılabilecek bir şeyler olup olmadığını belirlemek için var olan kaynakları ve durumları değerlendirir. Lazarus (1991) ikincil de­ğerlendirmenin üç ögesinden söz etmektedir. Bun­lar; (a) kişinin kendine veya başkalarına yönelttiği suçlama veya güven, (b) başa çıkma potansiyeli ve (c) geleceğe ilişkin beklentilerdir. Bir durumla karşı­laştığında kişi, bu ögeleri kullanarak değerlendirme yapar.

Yanıt Açıklaması: Araştırmacılar bilgi almaya istekli kişilerin psi­kolojik belirtilerinin azalmamasını ve sağlıklarını korumada pasif olmayı yeğlemelerini şu şekilde açıklamaktadırlar: Bilgi almaya istekli kişiler, tehdit edici bilgiyi almaktan kaçınamamaları yüzünden, daha sık tıbbi hizmet almakta ve böylece yaşadıkları stresi azaltabilmektedirler. Kısa vadede bu yapıda­ki kişilerin davranışları, tıbbi personelden hastalık, tedavisi ve sonuçları gibi bilgileri sık sık talep etme açısından rahatsız edici olabilmelerine karşılık, uzun vadede sağlıklarını koruma açısından daha işlevsel olmaktadır. Örneğin, jinekoloji hastaları üzerinde yapılan bir araştırma bilgi almaya istekli kadınların düzenli olarak smear testi yaptırdıkları ve daha sık göğüs kanseri taraması yaptırdıklarını göstermiştir. Böylece bu yapıda olan kişilerin erken teşhis şans­ları yükselmektedir. Doğru yanıt B’dir.

Yanıt Açıklaması: 75-84    yaş

Yanıt Açıklaması: İnsan ömrünün uzamasının bir yansıması olarak, tüm dünyada yaşlı nüfusun genel nüfusa oranı giderek artmaktadır. Birleşmiş Milletler 2008 nüfus tahminlerine göre, dünya genelinde 65 yaş üstü nüfusun, 2025 yılında 840 milyona, 2050 yılında ise 1,5 milyona ulaşması beklenmektedir.

Yanıt Açıklaması: Günlük yaşamda teknoloji kullanımının yaygınlaşması, yaşlılar için yaşamı kolaylaştırıcı olabildiği gibi, zorlaştırıcı da olabilmektedir. Örneğin; işitme cihazlarında kullanılan teknoloji türlerinin zenginleşmesi, sosyal güvenlik sistemi içinde karşılanması, işitme kaybı nedeniyle sosyal çevresiyle bağ kurması çok zorlaşan yaşlının yaşam kalitesini olumlu biçimde değiştirmektedir. Ancak örneğin; giderek yaygınlaşan akıllı telefonlar, bu özellik ile paralel giderek, daha “akıllı ve becerikli kullanıcıları!” gerektirmektedir. Yaşlıların bağımsız olmaları, güvende olmaları, yakınları ve bakıcılarından da ayrı bir yaşamı yönetebilmeleri açısından önemli işlevleri olabilecek cep telefonlarının dokunmatik olmaları, yaşlıların öğrenmelerini ve kullanmalarını zorlaştıracak derecede karmaşık olmaları ve hâlâ bu gelişim dönemindekiler için yazılımların geliştirilmemiş olması, yaşlıların da yakınlarının da stres yaşamalarına ortam yaratmaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Stres, insan vücudunda bir seri değişime neden olur. Bunlardan bazılarından kişi haberdar olabilirken bazılarını fark etmez bile. Solunum hızlanır, böylece akciğere daha fazla oksijen sağlanır. Kalp atışı hızlanır, kan basıncı yükselir ve bedende ihtiyaç¸ duyulan bölgelere gerekli kan gönderilmiş¸ olur. Depolanmış¸ yağˆ ve şeker kana karışır ve ihtiyaç¸ duyulan enerji sağlanır. Kanda alyuvar artar ve bu sayede beyne ve kaslara daha fazla oksijen sağlanır. Kaslar gerilir ve güç¸ gerektiren eylemleri yapmaya hazırlanılır. Sindirim yavaşlar veya durur, böylece iç organlardaki kan, kaslara ve beyne geçer, bağırsak ve mesane adaleleri gevşer. Merkezi sinir sistemindeki sempatik sinir sistemi uyarılır. Sempatik sinir sisteminin uyarılması sonucu, fizyolojik, bedensel ve psikolojik dolayısıyla sosyal tepkiler ortaya çıkar. Hormon üretimi artar, böylece bedene daha fazla enerji sağlanır. Bu durum vücudun strese karşı verdiği bir tepki yani fizyolojik tepkidir.

Yanıt Açıklaması: Maslow’un ihtiyaçlar piramidinde yer alan ilk basamak, fizyolojik ihtiyaçların karşılanmasıdır ve bu ihtiyaçlar fiziksel yaşamın devamını sağlamak için karşılanması gereken beslenme, su, nefes alma ve cinsellik gibi temel biyolojik ihtiyaçlardır. İkinci sırada güvenlik ihtiyacı gelmektedir. Bu ihtiyaç ise insanların kendilerini güvende ve tehlikeden uzak hissetmelerine dayanır. Maslow, birinci ve ikinci basamaktaki ihtiyaçları vurgularken yaşamın devamı için zorunlu olan harekete geçme güdüsüne de atıf yapmaktadır. Üçüncü ihtiyaç olan sevgi ve ait olma ihtiyacı ise diğer insanlar ile sevgi temelinde bir ilişki kurmaya ve sosyal bir gruba ait olmaya yönelik bir ihtiyaçtır. Dördüncü ihtiyaç saygı ihtiyacıdır. Saygı ihtiyacı, öz güven ve saygınlık çabalarını kapsamaktadır. Son ihtiyaç ise kendini gerçekleştirme ihtiyacı olarak tanımlanmış olup, bireyin tüm kapasitesini en üst düzeyde geliştirme ihtiyacını kapsamaktadır. Doğru yanıt B’dir.

Yanıt Açıklaması: Geriatri

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de doğurganlık hızı 2,1’dir. 2045-2050 yıllarında bu hızın 1,8 olması beklen­mektedir. Dünyada yaş ortalaması 29,2 iken bu oran Almanya’da 44,3, İtalya’da 43,2 ve Türkiye’de 28,9’dur. Bu açıdan bakıldığında ülkemiz hala genç bir nüfusa sahip gibi görünse de 2030 yılı ve son­rasında doğurganlık hızının azalması ve yaşam sü­resinin uzamasıyla birlikte yaşlanmanın etkilerinin daha çok görüleceği beklenmektedir. Doğru yanıt B’dir.

Yanıt Açıklaması: Mizah, yaşlılar için stres kaynaklarının olumsuz etkilerini gidermede bir strateji olarak kullanılabilir. Bu ünitede de açıklandığı gibi, uyarıcı sınırlılığı, yaşamın monotonlaşması, yaşlının kendi sosyal çevresinde uzaklaşması nedeniyle kurum bakımı, yaşlılar için tercih edilen ilk seçenek değildir. Ama kurum bakımında bile örneğin; sabah kahvaltısında yaşlılar arasında “yumurta tokuşturma turnuvası” düzenlenerek, kazanana o sırada radyoda çalan sıradaki şarkının gelmesi gibi şaşırtmalarla yaşlıların duygu durumlarında değişiklikler yapılabilir. Evde ya da kurum ortamında yaşamını sürdüren yaşlılar için müzik, dans, yaşanılan kentte komedi türünde film ya da tiyatro gösterilerine gitme etkinlikleri düzenlenebilir. Mizah ve kahkaha, yaşlıların yaşamlarında karşılaştıkları stresle başa çıkmalarını kolaylaştırmada kullanılabilecek yollardandır. Mizahın bireylerin gündelik hayattaki gerilimlerini azaltmalarına, sıkıntılı ha^llerinden kurtulmalarına, hayal kırıklıklarını gidermelerine ve sosyal ilişkilerde yapıcı rol almalarına yardımcı olma gibi işlevleri vardır.