Yaşlılarda Çatışma Ve Stres Yönetimi 1

Yanıt Açıklaması: Kasser ve Ryan içsel ve dışsal olarak iki amaç belirlemiştir. İçsel amaçlar; topluma katkı, kişisel gelişim, kişiler arası ilişki ve fiziksel sağlık gibi amaçları belirtirken dışsal amaçlar; ünlü olma, çekici olma ve zengin olma gibi amaçları ifade etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Güçlü olma ihtiyacı ise bireyin diğer insanlarla kurduğu ilişkilerde ait olma ihtiyacının giderilmesinin ardından güçlü olma ve ilişkiyi kontrol etme ihtiyacını ifade eder.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılık döneminde bağışıklık sistemi güçsüzleşmekte ve birçok hastalık ortaya çıkmaktadır. Amigdala ve limbik sistemin yaşa duyarlılığı ile beyindeki yapı farklılaşmakta, yaşlı gerçekte stres uyarıcı olmasa bile, olayları stres yapıcı olarak algılayabilmektedir. Yaşlılık döneminde biyolojik yaşlanmaya paralel olarak duyma, görme, tat alma duyularındaki kayıplar, psikomotor becerileri ve fiziki güçlerinde azalma, zihinsel ve bedensel performanslarında düşmeler, stres tepkilerini tetikleyen önemli etmenler olarak işlev görmektedir. Hastalıkları yaşlıların güçsüzleşmesine, kendi kendilerine yetememelerine, yaşamlarının daha önceki dönemlerinde yapabildikleri birçok etkinliği bağımsız biçimde yerine getirememelerine yol açmaktadır. Yaşlıların yaşadıkları yeti kaybı, başkalarına bağımlı olmalarına yol açması yönüyle yaşlılarda bir stres kaynağı olmaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Durumun–olayın kontrol edilebilir olması, yani bireyin stres verici olarak değerlendirdiği durumu-olayı engelleyebiliyor olmasına ilişkin kişisel düşünceleri-yorumları, yaşayacağı stresin derecesini olumlu olarak etkilemektedir. Örneğin; 60 yaşındaki bir çalı şanın emeklilik fikrine kendini hazırlayabiliyor olması, emeklilik sonrası eğer isterse yeni bir işte çalışabileceği düşüncesi, emeklilik döneminin birey için stres yapıcı etkisini azaltabilir. Öte yandan çalıştığı firmanın iflas nedeniyle kapanması durumunda işsiz kalan aynı yaştaki bir başka birey için yaşam daha “stresli’’ görünmektedir.

Yanıt Açıklaması: Durumun–olayın kontrol edilebilir olması, yani bireyin stres verici olarak değerlendirdiği durumu-olayı engelleyebiliyor olmasına ilişkin kişisel düşünceleri-yorumları, yaşayacağı stresin derecesini olumlu olarak etkilemektedir. Örneğin; 60 yaşındaki bir çalışanın emeklilik fikrine kendini hazırlayabiliyor olması, emeklilik sonrası eğer isterse yeni bir işte çalışabileceği düşüncesi, emeklilik döneminin birey için stres yapıcı etkisini azaltabilir. Öte yandan çalıştığı firmanın iflas nedeniyle kapanması durumunda işsiz kalan aynı yaştaki bir başka birey için yaşam daha “stresli’’ görünmektedir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de yaşlı hizmetlerinin kalitesinin artırılması amacıyla diğer bir örnek de yatılı bakıma gerek duymayan yaşlılara destek hizmeti sunmak için kurulan Yaşlı Dayanışma Merkezleri’nin iyileştirilmesi çalışmalarıdır. Türkiye’de Ankara, İzmir ve Çanakkale olmak üzere dört Yaşlı Dayanışma Merkezi bulunmaktadır (Akgün, Bakar ve Budakoğlu, 2004; Öztürk, 2015) Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Gelişmekte olan ya da geleneklerine bağlı toplumlarda, yaşlılar genellikle aile içinde yaşamak­tadır. İhtiyaçları aile bireyleri tarafından karşılan­maktadır. Bu toplumların bir diğer özelliği, üretim faaliyetlerinin yaşlılar tarafından kontrol edilmesi­dir. Örneğin tarım toplumlarında yaşlılar, üretime katıldıklarından dolayı, söz sahibi olmayı da devam ettirmektedir. Ancak sanayileşmeyle birlikte, yaş­lıların çalışabilecekleri alanlar daralarak belli bir yaştan sonra tamamen ortadan kalkmaktadır. Bu da yaşlıları tüketici durumuna düşürmektedir ve çalışmayan her bireyin aileye yük olmasından söz edilebilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılarla ilgili araştırmalarda zihinsel olarak dinamik-aktif olan yaşlıların yaşam kalitelerinin de yaşam doyumlarının da yüksek olduğu, stresleriyle de daha etkili biçimde başa çıktıklarını yansıtmaktadır. Bilişsel yönelimli başa çıkmayı yansıtan bu bilgiler, yaşlılarla çalışan profesyonellere de önemli ipuçları vermektedir. Örneğin; huzurevlerinde yaşlılara bilgisayar, akıllı telefon ve internet (kullanma) kursu gibi etkinlikler düzenleme, yaşlıların bilişsel olarak canlı olmalarına ortam yaratacaktır.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılara yönelik geliştirilen sosyal po­litikalardan bir diğeri de çalışma hayatında yer alan aktif yaşlı­ların durumudur. Yetişkin eğitimi kapsamında yaşlı bireylerin mesleki niteliklerinin korunması, iş durumuna göre yenilenme­si veya geliştirilmesi önem kazanmaktadır. Dünya genelindeki sosyal politikalara bakıldığında yaşlı kişilere çalışma hayatında gelişmelere paralel olarak ihtiyaç duydukları mesleki eğitimlerin yaygınlaştırılmaya çalışıldığı görülmektedir. Yaşlıların yaş ayrımcılığına ve sosyal dışlanmaya maruz kalmamaları esas ka­bul edilmektedir. Ayrıca yurt dışında ücretsiz ulaşım, telefonla yardım, maddi yardım, yaşlı destek grupları gibi hizmetler bu hizmetler arasında göze çarpanlardandır. Doğru yanıt D’dir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılık biyolojik kapasitenin azalması ile birlik­te fizyolojik, psikolojik, ekonomik ve sosyal yön­leri olan bir süreçtir. Yaşam süresini belirleyen en önemli faktör genetiktir. Bununla birlikte yaşam tarzı, hastalıklar, olumsuz koşullarla başa çıkma yolları ve çevresel faktörler yaşam süresinin belir­lemekte önemlidir. Yaşlanmanın fiziksel anlamdaki özellikleri şu şekildedir: Organ sistemlerinin rezerv kapasitelerinde azalma, Homeostatik kontrolde azalma (vücut ısısı gibi), Çevresel faktörlere uyum sağlayabilme ye­teneğinde azalma (Hareketlerde zorlanma, tansiyon, değişen ısıya adapte olamama gibi), Bağışıklık sisteminde bozulmalar. Doğru yanıt A’dır.

Yanıt Açıklaması: Duygu odaklı başa çıkma başlığı altında kaçma-kaçınma, inkâr, sorundan uzak durma, haz almacı kaçınmacılık, sosyal destek arama, yüzleştirici başa çıkma, kuruntulu düşünme, zihinsel anlamda sorunla meşgul olmama gibi eğilimler bulunmaktadır. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Yanlış İnançlar Tüm yaşlılar fiziksel olarak hastadır. 2. Yaşlı kişi üretici değil tüketicidir. 3. Yaşlılar yalnız ve tek başınadır. 4. Yaşlıların çoğu hastanede ya da bakımevindedir. 5. Genel olarak zihinsel açıdan kötü durumdalar. 6. Yaşlılar kendini yönetemez. 7. Yaşlılar mutsuz, amaçsız ve ilgisizdirler. 8. Yaşlılar gençlerle anlaşamaz. 9. Yaşlılar esnek ve hoşgörülü değildir. 10.Yaşlılık durağan ve değişmez bir dönemdir. Doğrusu Pek çok yaşlı iyi durumdadır ve aktiftir. Pek çok yaşlının üretkenliği devam etmektedir. Pek çok yaşlı ailesi ile yakın ilişkisini devam ettirmektedir. 65-74 arası 1000 yaşlıdan sadece 12’si bakımevindedir. Yaşla birlikte zihinsel gelişimde yavaşlama olsa da bu günlük yaşamı etkileyecek düzeyde değildir. Pek çok yaşlı ölene kadar kendini yönetebilir. Yaşlıların birçoğu kendini gençlik yıllarındaki gibi hisseder. Gençlerin enerjisi ile yaşlıların bilgeliği birleşirse yaratıcı üretken toplum oluşur. Bu özellikler yaşlılığa özgü değildir. Kişilik özelliğidir. Yaşlılık edinilen deneyimlerle daha dinamik bir dönemdir.

Yanıt Açıklaması: Huzurevi sakinlerinin kiloları arttıkça fiziksel bağımlıklarınını da arttığı, depresyonun sürekli ilaç kullananlarda, sürekli kullanmayanlara göre yüksek olduğu saptanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Mizah ve kahkaha hiçbir yan etkisi olmayan sihirli bir ilaç (!) olarak görülmekle birlikte bunların her zaman stresi azalttığı da söylenemez. Bazen mizah yaparken başkalarını incitici konularda konuşmalar yapılıp, fıkralar anlatılabilmektedir. Başkalarının hassas noktalarına değinebilmekte, onlarla dalga geçmeye neden olabilmektedir. Bu tür mizah, saldırgan mizah tarzı olarak isimlendirilmektedir. Bireyin mizahı, kendisine ya da diğerlerine zarar vermeyecek şekilde kişiler arası ilişkileri geliştirmeye yardımcı bir şekilde kullanılması katılımcı mizah olarak tanımlanmaktadır

Yanıt Açıklaması: Öz belirleme kuramına göre; insanlar, evrensel olarak özerklik, yetkinlik ve ilişkili olma şeklinde ifade edilen üç temel psikolojik ihtiyaca sahiptir. Bu ihtiyaçlardan özerklik, bireyin kendi eylemlerini başlatması ve seçim yapması; yetkinlik ihtiyacı, bireyin çevresini iyi bir şekilde etkileme isteği; ilişkili olma ihtiyacı ise bireyin başkaları ile bağlantılı olma ihtiyacıdır.

Yanıt Açıklaması: Hayatta kalma ihtiyacı yeme içme, barınma, hasta­lıklardan korunma anlamına gelir. Ait olma ihtiyacı sevgi, paylaşma ve iş birliği yapma ihtiyacını içerir. Güçlü olma ihtiyacı ise bireyin diğer insanlarla kur­duğu ilişkilerde ait olma ihtiyacının giderilmesinin ardından güçlü olma ve ilişkiyi kontrol etme ihtiya­cını ifade eder. Özgürlük ihtiyacı; insanın hayatını nasıl yaşamak, kendini nasıl ifade etmek, kiminle ilişki kurmak, ne yazmak veya okumak, nasıl iba­det etmek istediğini ve insanların diğer alanlardaki yaşantılarını ifade eder. Eğlence ihtiyacı gülme, şa­kalaşma, spor aktiviteleri, okuma, derleme ve ki­şinin birçok başka yaşam alanını içerebilir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlı bireyin çocuk parkında oturup dinlenirken çocukları sevmesi sosyal yönü ağırlıklı başa çıkma; Yaşlı bireyin balkonundaki çiçeklerin bakımıyla uğraşması fiziksel yönelimli başa çıkma; yaşlı bireyin hergün fotoğraf albümlerini inceleyerek “zamanda yolculuğa” na çıkması duygu odaklı başa çıkma ve yaşlılar arasında sabah kahvaltısında “yumurta tokuşturma turnuvası” nın düzenlenmesi ise mizah yoluyla başa çıkmaya örnek durumlarken yaşlı bireyin hergün sudoku çözmesi bilişsel yönelimli başa çıkma yoludur. Dolayısıyla doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Araş­tırma bulguları, normallerin kaygılı ve abartılı de­neklerden anlamlı olarak daha az kaçınmayı içeren başa çıkma stratejilerini kullandıklarını göstermiş­tir. Yine normallerin diğer iki grupta yer alanlara göre, sosyal destek aramayı daha az kullandıkları bulunmuştur. Üç grup arasındaki karşılaştırmada, normaller abartılılardan daha çok, ama kaygılılar­dan daha az duygularını boşaltmaya yönelmişler­dir. Bu araştırmada cinsiyetler açısından da başa çıkma stratejileri arasında fark bulunmuştur. Ka­dınlar daha çok sosyal destek aramaya yönelirken, erkekler kaçınmacı haz almacılığı daha çok kullan­ma eğiliminde bulunmuşlardır

Yanıt Açıklaması: Stres, bazı duygusal ve davranışsal sonuçlara neden olan uyarıcı bir etken ya da bir duruma verilen kişinin tepkisi olarak tanımlanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Stresin algılanmasını etkileyen etmenler şunlardır: Durumun - olayın yordanabilir olması, Durumun - olayın kontrol edilebilir olması, Durumun - olayın zorlayıcı ya da geliştirici olması, Bir olayın – durumun ardışıklığı – sıklığı, Durumun – olayın kişinin olmasını istediği durumu engelleyici olması, Durumun – olayın içsel çatışma yaratıcı etkisi, Durumun – olayın tehdit edici etkisi ve Durumun – olayın değişimi beraberinde getiriyor olması.