Temel Gerontoloji

Yanıt Açıklaması: Rekreasyonel terapistler: Sosyal görevlerin sürdürülebilmesini ve boş zamanların değerlendirilmesini sağlayacak düzenlemeleri yaparlar. Grup aktiviteleri düzenleyerek sosyal iletişimi sağlarlar. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Bilgelik-yaşlanma ilişkisi açısından bakıldığında batıda, “Yaşlılık” (De Senecute) isimli yapıtıyla toplumdan soyutlanmamış, bilişsel becerilerine ihtiyaç duyulan bilge-yaşlı modelini öneren antik çağ filozoflarından Cicero öncü olarak kabul edilebilir. Onu “yaşlılığın hasat zamanı” olduğunu söyleyen Victor Hugo gibi edebiyatçılar izlemiştir. Doğuda ise 1069 yılında Yusuf Has Hacib tarafından yazılmış olan ve Türk edebiyatının ilk siyasetnamesi niteliğindeki Kutadgu Bilig’te doğru yolu temsil eden Kün Togdı, devleti ve mutluluğu temsil eden Ay Toldı, akıl ve mantığı temsil eden Ögdilmiş ve akıbeti temsil eden Odgurmış’tır. Odgurmış, aynı zamanda bilgeliğin, yaşlılığın ve olgunluğun da simgesidir. Bu bilgiler ışığında ilk olması itibariyle Cicero.

Yanıt Açıklaması: İngiliz istatistikçi John Graunt "Ölüm Kayıtları Üzer-ine Doğal ve Siyasi Gözlem­ler" adlı eserinde, ölüm oranlarını kullanarak ilk kez nüfusla ilgili bir analiz yapmıştır

Yanıt Açıklaması: Orta çağda İbn-i Sina’nın “Canon of Medicine” isimli tıp ansiklopedisinde yaşlı bakımı konusu yer almıştır. Bu kitapta, yaşlılıktan bahsedilmiş, uyku, beslenme, egzersizin yaşlanmadaki öneminden bahsedilmiştir. İbn-i Sina’nın bu tıp kitabına göre yaşam dört bölümden oluşmaktadır  “büyüme dönemi, yaşamın baharı, yaşlılık dönemi ve eli ayağı tutmaz olan dönem”. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Mitakondri serbest oksijen radikallerinin en çok üretildiği ve hücre organelleri içinde reaktif oksijen türleri hasarına en çok uğrayan yaşlılık teorisidir. Hasara uğramış mitokondiriyal DNA ve diğer molekülleri nedeni ile ATP üretimi azalır ve azalmış ATP üretimi ise hücrede fonksiyon kaybına neden olarak yaşlanmaya neden olur.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılığın en önemli belirtisi deri, saç ve bağ dokusunda görülür. Deri en ideal kalınlığına ve fonksiyonel özelliklerine 30 yaşı civarında ulaşır. Kırklı yaşlardan itibaren yaşlanmaya bağlı olarak derinin bazı özelikleri değişir ve yaşlanmada en belirgin değişimleri gösterir. Yaşlılarda epidermal hücrelerin yenilenme hızı yavaşlar. Doğru yaşlanmaya bağlı olarak dış epidermis tabakası ve stratum korneumun kalınlığı değişmezken, epidermis tabakası biraz incelir. Buna dermisteki ara bağ dokusundan özellikle elastin, retikular ve kolajen azalması ve yapı değişimi neden olur. Normal bir insanda vücut kütlesinin erkekte %60’ı, kadında ise %55’i su iken, yaşlanmaya bağlı olarak hücre içi su oranı (%80) azalır ve ara bağ dokusu artması sonucu su oranı %40’a kadar düşebilir. Ayrıca ara bağ dokusunda kalsiyum birikimi sonucu damarda sertleşmesi meydana gelebilir. Yaşlanma ile ter bezlerinin sayısı ve fonksiyonları kadar derinin yağ bezlerinde (sebaseöz) sebum salgısı da azalır. Bunun sonucu olarak deri daha kuru ve kolayca kaşıntıya neden olacak özellikler kazanır. Saç foliküllerindeki aktif melanosit sayısı azalır ve böylece saç ve vücut kılları ağarır.

Yanıt Açıklaması: Toplumların demografik yapısının ve toplumsal değişimini yansıtan ölçütler olarak: 0 yaşta ve 60 yaş üstünde beklenen yaşam süresinin uzaması, Medyan yaşın yükselmesi, Toplam doğurganlık hızının düşmesi, 65 yaş üstü nüfusun artması ve yaşlıların sayısının kendi içinde değişim göstermesi, Yaşlı bağımlı oranının yükselmesi, gösterilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Yağsız doku olarak tarif edilen kas ve kemik kütlesi ise otuzlu yaşlarda maksimum değerlere ulaşır.

Yanıt Açıklaması: Demografların incelediği nüfusa dair olgular dört tanedir; Bunlar, doğumlar, ölümler, evlenme-boşanmalar ve göçlerdir.

Yanıt Açıklaması: Yağsız doku olarak tarif edilen kas ve kemik kütlesi bireyin sedanter yaşamasıyla hızla azalır ve yağ dokusu artar. Yaşlanmaya bağlı olarak karın içi ve karın bölgesi deri altı yağ dokusu artarken, yüz bölgesi, kollar ve bacaklardaki yağ dokusu azalır. Kırk yaşlarından sonra kemik yıkımı yapımından daha fazladır. Yaş ilerledikçe kemik kütlesi ve yoğunluğu giderek azalır. Bir bireyin 75 yaşına geldiğinde 30 yaşındaki birine göre beyin ağırlığı %92’ye düşer.

Yanıt Açıklaması: Demografik yapı ile ülkelerin gelişmişlik düzeyleri benzerlik gösterir. Az gelişmiş ülkeler genç toplumu, gelişmiş ülkeler ise yaşlı toplumu barındırır.

Yanıt Açıklaması: Yaşlı istismarı olarak bilinen kavram ilk olarak, 1975’te İngiltere’de bilimsel literatürde bakıma muhtaç bir yaşlının, kendisine bakan bir aile üyesi tarafından fiziksel istismara uğramasını tanımlayan bir vakayla ortaya çıkmıştır. İzleyen yıllarda söz konusu tanımlama, yaşlıyla güvenilir bir ilişki içinde olan bir akrabanın ya da kişinin, yaşlı üzerinde zararla sonuçlanan fiziksel, psikolojik ve ekonomik istismarından/ihmalinden kaynaklanan konuları da içerecek şekilde genişletilmiştir. Korkutma, sömürme ve ona fiziksel, duygusal ve psikolojik açıdan zarar verme durumları yaşlı istismarının genel belirleyicilerindendir (Kurt ve ark, 2010). Dolayısıyla doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Hücre yaşlanma teorisi yaşlanmanın, hücrelerin tükenmesine bağlı oluştuğunu öngörmektedir. Hücrelerin çoğalması yaşla birlikte kusurlu olabilmekte ya da mutasyona uğrayabilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Hücresel ve moleküller düzeyde yaşa bağlı meydana gelen değişimler fizyolojik sistemlerin tümünde fonksiyonel bozuklukları görülmeye başlayabilir. Başarılı bir şekilde yaşlanabilen bireylerin yaşlanmaya bağlı fizyolojik sistemlerin fonksiyonel kayıpları genelde minimal düzeydedir ancak nadiren çok belirgindir. Yaşlanama bağlı fizyolojik bozukluklar bireyden bireye göre değişlik gösterir. Kiminde bir veya birden fazla sistemde çok belirgin fonksiyonel kayıplar varken kimdi de ise çok ciddi bir kayıp olmaz. Üreme sistemi hariç hem kadın hem de erkekte yaşlanma süreçleri birbirine çok benzer. Bu farklılığa bağlı olarak kemik erimesi (osteoporoz) kadınlarda daha erken yaşta ortaya çıkmaya başlar. Sonuçta bir bireyin 75 yaşına geldiğinde 30 yaşındaki birine göre beyin ağırlığı 92’ye, bazal metabolizma hızı %84’e, böbrekte plazmanın süzülme hızı %70’e ve maksimum solunum kapasitesi %43’e kadar düşer. İleri yaşlarda en fazla etkilenen solunum fonksiyonudur.

Yanıt Açıklaması: Hücrelerin sayısının azalması yani ölmesi genelde nekro ve apopitoz olmak üzere iki yolla olmaktadır. Çok güçlü bir travma sonucu hücre yapısı bozulur, hücre parçalanır veya inflamatuvar bir yanıt sonucu hücre şişer ve hücre zar bütünlüğü bozularak nekroze olur. Apoptozisi ise programlanmış hücre ölümüdür. Bu ölüm yollu organogenezis, doku yenilenmesi ve orta derecede hasara uğramış hücrelerin yenilenmesi için kullanılır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Biyolojik yaş: Biyolojik yaş, hücre ve organlarda meydana gelen biyolojik süreçlerle ilişkili olarak ortaya çıkan yaştır. Fonksiyonel yaş: Kişinin işlevsel ve bedensel fonksiyonlarına göre bulunduğu yaştır. İki birey aynı takvim yaşında olmasına rağmen işlevsel olarak farklı olabilir. Sosyal yaş: Kişinin aile, iş ve ekonomik yönden bulunduğu sosyal statü ve roller sosyal yaşını belirler. İdari yaş: Nüfusun yaş gruplarına göre yapılan sınıflandırmasına “idari yaş” denilir. İdari yaş da takvimsel yaş gibi objektif bir ölçüttür. Bireyin değil grubun yaşını ifade eder. Genellikle nüfus istatistiklerinde rastlarız. Bilişsel yaş: Bireyin öğrenme ve sosyal çevreye uyum yeteneğine göre bulunduğu yaştır. (Tufan, 2014) Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Bağışıklık sistemi ömür boyu yapısal ve fonksiyonel değişimlere uğrar. Bağışıklık sisteminin yanıt düzeyinin pubertede pik düzeylerine çıktığı, yaşın ilerlemesi ile giderek azaldığına inanılır ve buna immun yaşlanma denir.

Yanıt Açıklaması: E şıkkı pankreasın endokri fonksiyonlarıyla ilişkilidir. A ve D şıkkı solunum sistemiyle ilgilidir. B şıkkı ise kalp ve damar sistemiyle ilgilidir. Ancak C şıkkı böbrekle ilişkilidir. Yaşlanmaya bağlı oransal olarak böbrek kan akımı, plazma akımı ve glomeruler kılcal damarlarında plazma süzülme (filitrasyon) oranı azalır. Ancak kesitsel çalışmalar bize glomeruler filtrasyon hızının (GFR) 30 yaşlarından azalmaya başladığını ve ondan sonra yaşla doğrusal olarak azalmaya devam ettiğini göstermekte. 80 yaşına ulaşıldığında GFR %50’ye kadar azalabilir (Hall ve ark., 2011).

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap E olacaktır.  Sayfa 31 de  Demografik Dönüşüm Kuramı  konu başlığında " Şekil 2.4 incelendiğinde 5 Evre  içerdiği gö­rülmektedir." şeklinde açıklanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Birleşmiş Milletler Dünya nüfus raporu verilerine göre, 2015 yılı nüfusu 7,3 milyardır. Beklentilere göre 2050 yılında nüfus 9,7 milyara, 2100 yılında ise 11,2 milyara ulaşacaktır.