Temel Gerontoloji

Yanıt Açıklaması: 2015 yılı için açıklanan genel verilere göre genel müdürlüğe bağlı olarak hizmet veren 129 Huzurevi, Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi bulunmaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Toplumun sosyokültürel yapısı, bireylerin ve toplumun yaşlılığı algılayışı, tutum ve davranışlarındaki değişiklikler yaşlı bireylere sunulan hizmetlere yansımakta ve pek çok toplumda “yaşlı ayrımcılığı” görülmektedir.

Yanıt Açıklaması: Genel amaçlı Yaşam Kalitesi ölçekleri, YK’ni ilgilendiren geniş bir işlev kaybı ve genel olarak geniş bir rahatsızlık yelpazesini içermeleri nedeniyle, toplumun tüm kesimlerinde tüm hastalık ve durumlarda ve çeşitli tıbbi girişimlerinin başarısını göstermede kullanılırlar. Bu ölçekler genellikle çok boyutlu profil ölçeklerdir. Kısa Form 36 (SF36) (Koçyiğit, 1999) ve Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Ölçeği (WHOQOL) (Eser, 1999) Türkçe sürümleri kullanılabilmektedir. Geriatrik Depresyon Ölçeği (GDS): Bu ölçek, işitme ve bunama sorunu olmayan 60 yaş üstündeki yaşlıların depresif duygu durumlarını taramak amacıyla geliştirilmiştir (Yesavage, 1983); Türkçe sürümü vardır. AYTA - Avrupa YaşlanmaTutumu Ölçeği: Türk yaşlılarının da içinde olduğu 2007 yılında yayınlanan çok uluslu bir araştırmada (Laidlaw, 2007) bir yaşlılık tutumu değerlendirme ölçüm gereci (AYTA - Avrupa Yaşlanma Tutumu Ölçeği) geliştirilmiştir. CASP-19 Kontrol, Otonomi, Kendinin Farkında Olma ve Memnuniyet Anketi-19: Hyde ve arkadaşlarının (2003) geliştirdiği CASP-19, diğer bir yaşlılar için genel amaçlı yaşam kalitesi ölçeğidir ancak ülkemizdeki kullanılırlığı henüz sınırlıdır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Ruh sağlığı sorunları, yaşlanmanın kaçınılmaz bir sonucu değildir an­cak ruh hastalıkları olan yaşlıların sayısındaki önemli artış nüfusun yaşlanması nedeniyle beklenebilecek bir durumdur. Bu hastalıklarla başa çıkmak için uygulanabilecek stratejiler arasında meditasyon, psiko-sosyal destek, algılama eğitim programları, bakım veren aile üye­lerinin ve sağlık çalışanlarının eğitimi ve yatan hastalar için özel yapılar bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Dünya Sağlık Örgütü Uzmanlarının 12 Nisan 2002’de yaptıkları toplantı sonucunda hazırlanmış bir rapordur. Eylem Planı’nın amacı, her yerde insanların güvenli ve saygın şekilde yaşlanmalarını ve toplumlarında bütün haklara sahip birer vatandaş olarak yaşamaya devam etmelerini garanti etmektir. Doğru cevap E' dir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılık Hukuku, yaşlının haklarını, onlara karşı devletin ve kişilerin yükümlülük­lerini ve yasal sorumluluklarını, ele alan hukuk dalına denir. Doğru yanıt B’dir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılık sigortasının iki temel amacı vardır; birincisi hayat süreci içinde bireylerin tüketimini kolaylaştırmak, ikincisi ise güvenliktir. Birincisinde, artık kişinin çalışmadığı durum olan emeklilik zamanlarında, kişiye bir gelir sağlanması suretiyle, kişinin tüketim ihtiyaçlarını temini amaçlanmaktadır. İkincisi ise, özellikle uzun ömürlülük durumlarında, kişiyi güvence altına almak anlamına gelmektedir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlılarla yaşam kalitesi genellikle aktif yaşlanma kavramı ile birlikte ele alınır. Aktif yaşlanmayı, hastalıklardan korunma ve tedavi gibi sağlık hizmetleri yanında, davranışsal, sosyal ve psikolojik, çevresel ve ekonomik faktörler belirlemektedir. Dolayısıyla doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Yaşlı ayrımcılığı; bir kişiye sadece yaşı nedeniyle gösterilen farklı tavır, ön yargı, tutum ve davranışları ifade etmekte ve hem olumlu hem de olumsuz tutumları kapsamaktadır. Olumlu tutumlar; sevecenlik, bilgelik, güvenilirlik, politik güç, özgürlük ve mutluluk gibi öğeleri; olumsuz tutumlar ise, hastalık, iktidarsızlık, çirkinlik, zihinsel fonksiyonlarda gerileme, ruhsal hastalık, işe yaramazlık, izolasyon, yoksulluk ve depresyon gibi öğeleri içermektedir.

Yanıt Açıklaması: Tıbbi kaynakların paylaşımında gözetilen bir di­ğer ilke ise hasta yaşının bir ölçüt olarak alınması konusudur. Kaynakların dağılımı uygulamalarında yaşın temel alınması tedavinin başarı olasılığı hak­kındaki yargıyla ilgilidir. Özellikle organ nakillerin­de bu durum ile sıklıkla karşılaşılır. Bulunan organın genç hastaya nakledilmesinin daha hakkaniyetli ol­duğu düşünülür. Burada tıp etiğinin yararlılık ilkesi geçerli olur. Genç hasta tercihinin sebebi daha iyi sonuç alınacağı ile ilgilidir. Bu uygulamada etik bir sorun olmadığı düşünülür. Ancak tüm tıbbi uygula­malarda gençleri tercih etmek toplumsal ayrımcılığa yol açabilir. Uygulamalarda tıp etiği konusu ve ilke­leri daima göz önünde bulundurulmalıdır. Yaşlıları sadece biyolojik varlık olarak görmek hatalı olur. Onların aynı zamanda topluma vermiş oldukları hizmetlerinin karşılığı olarak arzu ve beklentileri, paylaşmak istedikleri tecrübeleri olan sosyal varlık olarak değerlendirmek gerekir. Yaşlılara karşı hasta­lık ve bakım durumunda etik sorumlulukların bu­lunduğunu unutmamak gerekir. Doğru yanıt A’dır.

Yanıt Açıklaması: Genel amaçlı Yaşam Kalitesi ölçekleri, YK’ni ilgilendiren geniş bir işlev kaybı ve genel olarak geniş bir rahatsızlık yelpazesini içermeleri nedeniyle, toplumun tüm kesimlerinde tüm hastalık ve durumlarda ve çeşitli tıbbi girişimlerinin başarısını göstermede kullanılırlar. Bu ölçekler genellikle çok boyutlu profil ölçeklerdir. Kısa Form 36 (SF36) (Koçyiğit, 1999) ve Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Ölçeği (WHOQOL) (Eser, 1999) Türkçe sürümleri kullanılabilmektedir. Soruna özel çözüm araçları başlığı altında, duruma, nüfus grubuna, semptoma, hastalığa özel ölçekler yer almaktadır. WHOQOL-OLD Ölçeği: Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Ölçeğinin (WHOQOL) (Skevington, 1996) yaşlılar için geliştirilmiş sürümüdür. CASP-19 Kontrol, Otonomi, Kendinin Farkında Olma ve Memnuniyet Anketi-19: Hyde ve arkadaşlarının (2003) geliştirdiği CASP-19, diğer bir yaşlılar için genel amaçlı yaşam kalitesi ölçeğidir. Geriatrik Depresyon Ölçeği (GDS): Bu ölçek, işitme ve bunama sorunu olmayan 60 yaş üstündeki yaşlıların depresif duygu durumlarını taramak amacıyla geliştirilmiştir (Yesavage, 1983).

Yanıt Açıklaması: Sağlık hizmetlerinin sonuçlarını (nesnel veya öznel) dört ana başlıkta değerlendirebileceğimizi görüyoruz. Bunlar, bireyin işlevsel durumu, yaşamdan aldığı doyum, klinik başarı göstergeleri ve sağlık hizmetinin maliyetidir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Doğru yolu temsil eden Kün Togdı, devleti ve mutluluğu temsil eden Ay Toldı, akıl ve mantığı temsil eden O¨gdilmiş ve akıbeti temsil eden Odgurmış’tır.

Yanıt Açıklaması: Uluslararası yaşlılık yılı 1999 yılında kutlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Erikson’un yaşam döngüsünün son aşamasında yer verdiği yaşlanmanın, yaşlılar tarafından “bütünlük” ile “çaresizlik” arasındaki çatışma ile algılandığı belirtilir. Toplumların gelişimi ile birlikte yaşlılık, geleneksel toplumlardaki algılandığı “olgunluk ve bilgelik” yerine, “yoksunluk, zayıflık ve bağımlılık” olarak algılanmaya başlamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap D olacaktır. Sayfa 23 de DEMOGRAFİK YAPI VE KAVRAMLAR konu başlığında " Demografların incelediği nüfusa dair olgular dört tanedir; Bunlar, doğumlar, ölümler, evlenme-boşanmalar ve göçlerdir. " şeklinde açıklanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: “Küresel yaşlı gözlem indeksi”, ülkeleri yaşlıların yaşamı açısından dört ana boyutta değerlendirmektedir: Gelir güvencesi, sağlık durumu, kapasite-başarım durumu ve yaşanılabilir çevre boyutlarıdır. B şıkkında yer alan kavramlar gelir güvencesi boyutunun altında yer alırlar. Psikolojik iyilik durumu sağlık durumu boyutunun altında yer alır. Yaşlıların iş istihdamı kapasite başarım boyutu altında yer alır. Toplu taşıma olanakları ise yaşanılabilir çevre boyutu altında yer alır.

Yanıt Açıklaması: 2011 yılında çıkarılan 633 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile “Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı” kurulmuş olup, yeni oluşturulan “Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü” bünyesinde ihdas edilen Bakım Hizmetleri Daire Başkanlığına Huzurevleri/Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri bağlanmıştır. İlgili yasanın öngördüğü esaslar doğrultusunda yaşlıya yönelik var olan hizmetlerin iyileştirilmesi ve yeni hizmetlerin başlatılması çalışmaları için yönetmelikler çıkarılmıştır. Bu yönetmelikler: • Huzurevleri ile Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri Yönetmeliği • Özel Huzurevleri ile Huzurevi Yaşlı Bakım Merkezleri Yönetmeliği • Kamu Kurum ve Kuruluşları Bünyesinde açılacak Huzurevlerinin kuruluş ve İşleyiş Esasları Hakkında Yönetmelik • Yaşlı Hizmet Merkezlerinde Sunulacak Gündüzlü Bakım ile Evde Bakım Hizmetleri Hakkında Yönetmelik

Yanıt Açıklaması: Yaşlılığı değerlendiren geleneksel yaklaşım, bedensel ve zihinsel kayıplar üzerinden hareket eder. 1950 yıllarda kabul edilen bu görüş günümüzde önemini yitirmiştir. Yaşlanma sürecinde ortaya çıkan bedensel ve zihinsel kayıplar kişiden kişiye göre farklılıklar gösterir. Zihinsel yetenekler çocukluk ve ve gençlik döneminde gelişir otuzlu yaşlarda doruğa ulaşır. Sonra gerilemeye başlar. Devlet kurumları bu kayıplar üzerine sistem kurarak yaşlılığı yapılandırma girişimlerinin başarısız olma ihtimali yüksektir. Yaşlılığı bu yönde ele alma yaklaşımı sonunda toplumda yaşlıların dışlanmasına yol açacaktır.

Yanıt Açıklaması: Kanserlerde erken teşhis çok önemlidir. Erken teşhis edildiğinde hayatta kalma oranı artmaktadır. Erken teşhis için taramalar önemlidir. Meme kanseri için 40 yaşın üzerinde kadınların yılda bir mamografi çektirmesi, yılda bir klinik muayene yaptırması ve ayda bir kendi kendine meme muayenesi yaptırması önerilmektedir. Rahim ağzı kanseri için beş yılda bir pap-smear testi yaptırması önemlidir. Kalın barsak kanseri için; eğer bir risk faktörü yoksa 50 yaşından itibaren yılda bir dışkıda gizli kan testi ve 10 yılda bir kolonoskopi taraması önerilir. Prostat kanseri, erken teşhis ile tamama yakın tedavi şansı olan bir kanserdir. 50 yaşından itibaren yılda bir rektal tuşe denilen parmakla makat muayenesi ve PSA testinin yapılması önerilmektedir.