İş Ve Sosyal Güvenlik Hukuku

Yanıt Açıklaması: Ülkemizdeki sosyal sigorta kollarından yapılan yardımların bir bölümü kısa vadeli sigorta kollarından, bir bölümü de uzun vadeli sigorta kollarından yapılmaktadır. İş kazaları, meslek hastalıkları, analık ve hastalık sigortaları 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda düzenlenen kısa vadeli sigorta kollarıdır. İşsizlik sigortası da kısa vadeli bir sigorta koludur. Ancak, 4447 sayılı ayrı bir kanunla düzenlenmiştir. Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları uzun vadeli sigorta kolları olarak 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda düzenlenmiştir. Genel sağlık sigortası da aynı kanunda yer alan ve adından da anlaşılacağı gibi sağlık hizmetlerini düzenleyen sigorta koludur.

Yanıt Açıklaması: Uyuşmazlığın niteliği bakımından ise toplu iş uyuşmazlığı, hak uyuşmazlığı ve çıkar (menfaat) uyuşmazlığı olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Hak uyuşmazlığı, adından da anlaşılacağı üzere taraflardan birinin diğer tarafın bir hakkını ihlal etmesi yüzünden çıkan ve çözüm tarzını, aralarındaki ilişkileri düzenleyen sözleşmede ya da mevzuatta bulan uyuşmazlıktır. İşverenin işçiye ücret ödememesi veya işçinin işverenin makinesine zarar vermesi hak uyuşmazlıklarına örnektir. Çıkar uyuşmazlıkları ise, mevcut çalışma koşullarında ekonomik ve sosyal bakımdan değişiklik yapılmasına ilişkindir. Ücretlerin arttırılması, çalışma sürelerinin azaltılması çıkar uyuşmazlıklarına örnektir. Çıkar uyuşmazlıkları yeni bir toplu iş sözleşmesi yapmaya çalışırken, yeni ve daha ileri düzeyde haklar talep edilirken taraflar anlaşamadığı için çıkan uyuşmazlıklardır.

Yanıt Açıklaması: Ücret alacaklarında zamanaşımı süresi 5 yıldır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Sendika ve konfederasyonlara faaliyetler konusunda getirilen serbestiye koşut olarak, 2821 sayılı Kanunda olduğu gibi 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu ile de bazı yasaklar getirilmiştir. Söz konusu yasaklar, “Amaca Yönelik Yasaklar”, “İşçi ve İşveren İlişkilerinde Yasaklar”, “Ticari Faaliyet Yasağı” ve “Gelirlerini Üyeleri ve Mensupları Arasında Dağıtma Yasağı” şeklinde dörde ayrılır.

Yanıt Açıklaması: İş güvencesinden süreli fesih yoluyla ve geçerli bir sebebe dayanılmaksızın işten çıkarılan işçilerin tümü değil, işyerinde en az altı ay kıdemi bulunan ve en az otuz işçinin çalıştığı işyerinde çalışan işçiler yararlanabilecektir.

Yanıt Açıklaması: a ve d şıkkı yanlıştır. Temyiz gücüne sahip, reşit ve kısıtlı olmayan kişiler Medeni Kanun hükümlerine göre tam ehliyetli sayıldıklarından her türlü hukuki muameleyi yapabilirler. b şıkkı yanlıştır. Temyiz gücüne, yani aklı başında hareket edebilme gücüne sahip ve reşit olmakla birlikte, kısıtlanmış olan yani hacir altına alınmış bir kişinin iş sözleşmesi yapabilmesi veli veya vasisinin iznine bağlıdır. e şıkkı yanlıştır.Temyiz gücüne sahip olmayan kimse kendi başına iş sözleşmesi yapamaz. c şıkkı doğrudur.

Yanıt Açıklaması: Sosyal güvenlik sistemini bireysel-özel fonlama esasına dayandırması nedeniyle Şili’nin bu açıdan özel bir yeri vardır. Şili, sosyal güvenlik sistemini 1982 yılından itibaren tamamen özelleştirmiştir. Bireylere sosyal güvenlik primlerini, özel sigorta şirketlerinin veya bankaların kurdukları özel fon yönetimi kuruluşlarına ödeme zorunluluğu getirilmiştir. Bu sistemde, bireysel tasarruf (fon) yönetimi esası benimsenmiştir. Sigortalılar, emeklilik fonlarını seçme ve bir fondan diğerine geçme hakkına sahiptirler

Yanıt Açıklaması: Kadınların, doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 hafta kanuni doğum izinleri vardır.

Yanıt Açıklaması: Sanayileşmenin artmasına bağlı olarak toplum yapısında ortaya çıkan değişikliklerle sosyal risklerin sayısında da artış olmuştur. Geleneksel sosyal güvenlik tekniklerinin kişileri sosyal risklere karşı koruma konusunda etkileri giderek azalmıştır. Bu duruma bağlı olarak toplum hayatında kişilerin sosyal risklere karşı korunmasını sağlamak amacıyla yeni teknikler gündeme gelmiştir. Sosyal güvenliğin tarihsel gelişimi içinde önce sosyal yardımlar, daha sonra sosyal sigortalar ve sonrasında devletçe bakılma yönteminin ortaya çıktığı görülmektedir. Günümüzde sosyal güvenlik sosyal sigorta, sosyal yardımlar ve sosyal hizmetler ile devletçe bakılma ile sağlanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Sorunun doğru cevabı A şıkkıdır. Dağıtım yönteminde, belirli bir yılın gelirleri yine o yılın giderlerine tahsis edilmektedir. Bu yöntemde, belirli bir yılda elde edilen gelirlerin giderleri karşılayacak düzeyde olması gereklidir. Gelirlerin giderlerin altında kalması halinde sistemin finansmanında güçlüklerle karşılaşılacaktır. Bu nedenle de ihtiyat fonları oluşturulmaktadır. Bu yöntem, dayanışma ilkesine dayanmaktadır. Kısa vadeli sigorta kollarında başarılı bir şekilde uygulanmaktadır. Belirli bir yılda elde edilen gelirler, aynı yılın giderlerine harcandığı için fonda toplanan paralar enflasyonun olumsuz etkilerinden etkilenmemektedir

Yanıt Açıklaması: Ülkemizde toplu iş uyuşmazlıklarının barışçı çözüm yolları olarak arabuluculuk, kanuni hakem ve özel hakem müesseseleri düzenlenmiştir. Grev ve lokavt ise barışçıln olmayan çözüm yollarıdır.

Yanıt Açıklaması: A şıkkı yanlıştır. ücretin bir işin karşılığı olması gerekmekle birlikte, bir iş karşılığı olmaksızın ücret ödenecek haller de düzenlemiştir. Zorlayıcı nedenlerin ortaya çıkması (İK m.24/III, 25/III), hafta tatili (İK m.46), ulusal bayram ve genel tatil günleri (İK m.47) ve yıllık ücretli izinlerde (İK m.53) bir iş karşılığı olmadığı halde işçiye ödenen bu ücrete “sosyal ücret” adı verilir. B şıkkı yanlıştır. ücretin para (nakit) olarak ödenen tutar olması ücretin ikinci unsurudur. Asıl ücretin, ayni (mal) olarak ödenmesi söz konusu değildir. C şıkkı doğrudur. prim, ikramiye ve sosyal yardımların para veya ayni olarak ödenmesinde bir engel yoktur. D şıkkı yanlıştır. ücretin işveren veya üçüncü kişiler tarafından ödenmesi ücretin üçüncü unsurudur. Ücret, işverenin iş sözleşmesinden doğan temel borcu olmakla birlikte İş Kanunu’nun 32. maddesine göre ücret, işveren dışında üçüncü kişiler tarafından da ödenebilir. Üçüncü kişiler, iş sözleşmesinin tarafları olan işçi ve işverenin dışında çoğunlukla hizmet verilen kişilerdir. E şıkkı yanlıştır. Yüzde usulünün uygulandığı otel, lokanta gibi işyerlerinde müşterilerden alınan yüzdeler ile ücret müşteriler tarafından ödenmektedir.

Yanıt Açıklaması: İş hukukunun özel kaynakları, farklı çıkar gruplarını temsil eden işçi ve işveren taraflarının serbestçe belirledikleri ve ortaklaşa meydana getirdikleri ya da geleneksel olarak kabul edilebilir özellikler kazanmış kurallardır. Bu kaynaklar bizzat taraflarca oluşturulan özel nitelikteki kaynaklardır. Toplu iş sözleşmesi de bunlardan birisidir.

Yanıt Açıklaması: Ekonomik ve sosyal konseyde temsil edilen işçi ve işveren sendikaları arasında işkolu düzeyinde yapılan sözleşmeye çerçeve sözleşme denir. Çerçeve sözleşme, sözleşmenin tarafı olan işçi ve işveren sendikasının üyeleri hakkında uygulanır ve mesleki eğitim, iş sağlığı ve güvenliği, sosyal sorumluluk ve istihdam politikalarına ilişkin düzenlemeleri içerebilir. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun 34/1. maddesi uyarınca bir toplu iş sözleşmesi aynı işkolunda bir veya birden çok işyerini kapsayabilir. İşyeri toplu iş sözleşmesi belirli bir işyeri esas alınarak yapılır. İşçi sendikası toplu iş sözleşmesi yapabilmek için gereken koşulları sağlamışsa, bu işyerinde geçerli olacak toplu iş sözleşmesi yapılabilir. Bu durumda tek bir işyerini kapsayan toplu iş sözleşmesi söz konusudur.

Yanıt Açıklaması: Sosyal Güvenlik Kurumunun prim ve diğer alacakları süresi içinde ve tam olarak ödenmezse, ödenmeyen kısmı sürenin bittiği tarihten itibaren ilk üç aylık sürede her bir ay için %2 olan (başlangıçta %3 olarak uygulanan oran 01.05.2010 tarihinden itibaren %2’ye indirilmiştir) oranında gecikme cezası uygulanarak artırılır. Sorunun Doğru Cevabı E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 15. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar süren “Korporasyon Dönemi”nde, feodal düzen yıkılarak yerlerini prenslikler, beylikler, derebeylikler, krallıklar gibi daha güçlü merkezi otoriteler almıştır. Korporasyon, aynı meslek ve sanatı sürdürenlerin, birbirlerine yakın bir ortamda toplanarak oluşturdukları örgütler olarak ifade edilebilir ve bu mesleki örgütler, 18. yüzyıl ortalarına kadar birçok ülkede ekonomik yapının temel taşlarını oluşturmuştur.

Yanıt Açıklaması: Söz konusu Kanun ile kamu kurum ve kuruluşlarının işçi statüsü dışındaki bir kadro ve pozisyonunda daimi suretle çalışan, adaylık veya deneme süresini tamamlamış kamu görevlilerine işkoluna (hizmet koluna) göre sendikalaşma hakkı tanınmıştır. Ayrıca kamu görevlilerinin kuracakları sendikaların kuruluş işlemleri, sendika tüzüğü, organlar ve organların görevleri Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na paralel bir biçimde düzenlenmiştir. Ancak kamu görevlileri sendikalarına grev hakkı tanınmamıştır.

Yanıt Açıklaması: Talep ve sipariş azalması; dış pazar kaybı; hammadde sıkıntısı ve enerji sıkıntısı gibi sebepler işyeri dışından kaynaklanan sebeplerdir. İşyerinin daraltılması ise işyeri içi sebeplere örnek gösterilebilir.

Yanıt Açıklaması: Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre; sendika, “İşçilerin ve işverenlerin çalışma ilişkilerinde, ortak ekonomik ve sosyal hak ve çıkarlarını korumak ve geliştirmek için en az yedi işçi veya işverenin bir araya gelerek bir işkolunda faaliyette bulunmak üzere oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip” kuruluşlardır (STİSK m.2).

Yanıt Açıklaması: 6356 sayılı Kanuna göre sendikaların üst kuruluş başka bir değişle konfederasyon üyeliğine başvurmaları genel kurul kararına bağlıdır.