Diplomasi Tarihi

Yanıt Açıklaması: 1790’larda III. Selim Londra, Paris, Viyana ve Berlin’de mukim büyükelçilikler açmıştı. 1849’da Tahran’da bir Osmanlı Büyükelçiliğinin kurulması Müslüman ülkeler arasında karşılıklı mukim diplomatik temsilcilik değişiminin ilk örneğiydi.

Yanıt Açıklaması: II. maddede verilen bilgi yanlıştır. Zira diplomasi teorisi esas itibarıyla, bugünkü haliyle bildiğimiz, ‘modern’ diplomasinin temellerinin atıldığı 15. yüzyıldan başlayarak Asya'da değil, Avrupa'da geliştirilmeye başlamıştır. Diğer maddelerde verilen bilgiler ise doğrudur. Buna göre doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Alman ordusunun Petrograd’a karşı ilerlemesini sürdürmesi karşısında, Brest-Litovsk Anlaşması’nın katı hükümlerini kabul etmek zorunda kalan Sovyet Rusya'sı bu antlaşma ile savaştan çekilmiştir.

Yanıt Açıklaması: II. Mahmud’un 1832’den itibaren Osmanlı mukim elçiliklerini yeniden açmaya başlamasından, Osmanlı İmparatorluğu’nun ortadan kalkmasına kadar devleti 135 adet büyükelçi, elçi ve daimi maslahatgüzâr temsil etmiştir. Doksan yıllık bu süre içinde yirmi iki Osmanlı diplomatik misyonu açılmıştır. Bunlardan ilki 1832’de bu defa daimi maslahatgüzârlık olarak Viyana’da, sonuncusu ise Brest-Litovsk Anlaşması sonucu bağımsızlığını kazanan Ukrayna’nın başkenti Kiev’de 1918 yılında açılmıştır. 1922’de Arnavutluk’a bir büyükelçi atanmışsa da göreve başlamadan saltanat lağvedildiğinden Tiran’a gidememiştir.

Yanıt Açıklaması: 17. yüzyıldan itibaren yetkileri genişletilen ve devletin resmî ajanı hâline gelen konsolosluklar çoğunlukla liman larda bulunur ve gemilerin charter seferlerini düzenlemek, gemi yüklerini tasdik, mürettebatın sağlık koşullarını kontrol gibi denizcilik işlerinden de sorumlu olurlardı.

Yanıt Açıklaması: 19. yüzyılın ilk bölümünde, yeniden iktidara dönen monarşiler dış politikaları dahil yönetim biçimleri hakkında tebaalarının onayına gereksinme duymamakla beraber en azından kamuoyunun tepkisini de çekmemenin daha uygun olduğunu Fransız Devrimi tecrübesiyle öğrenmiş, bütün Avrupa’da yayılan liberal fikirler ve milliyetçi duygular nedeniyle halklarının düşüncelerine kulak vermenin önemini anlamışlardı. Metternich bile 1808 yılında “Kamuoyu en güçlü bir ortamdır. Din gibi en karanlık köşelere bile sızabilir” demiş, “Kamuoyu genel politikanın önemli itici güçlerinden biridir” ifadesini de kullanmıştı. Doğal olarak o zamanlarda Metternich “kamuoyu” kavramını bugünkü anlamıyla kullanmıyor, basın ve o çağın modası olan basılı broşürleri (risaleler), ulusal ve yerel meclisleri, üniversite ve diğer eğitim kurumlarının yanı sıra, siyasi ve entelektüel elitlerin buluştuğu salon ve dernekleri de kastediyordu. Her hâlükârda, okuma yazma oranının artması, kitle gazetelerinin çoğalması, halk tarafından seçilen parlamentoların, yani meşruti sistemin yayılmasıyla, dışişleri bakanları ve diplomatlar, bir yandan faaliyetleri hakkında başkentlerde hesap verme durumuna giriyor, öte yandan, yabancı hükûmetleri basın ve diğer iletişim yollarını -bazen de aldatıcı şekilde- etkilemeye çalışıyorlardı. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Hükümdarlar arasında elçi değişimi dışındaki alt düzey diplomatik temaslarda kullanılan önemli bir araç bir nevi pasaport denilebilecek “aman”dı. Aman sahibine İslâm diyarlarına girme olanağını verir ve yetkili makamların korumasını sağlardı. Aman resmî veya gayrıresmî olabilirdi. Resmî aman imam tarafından bir kişiye, bir gruba, hatta İslâm makamlarıyla barış imzalamış olan bir toprakta yaşayanların tamamına verilebilirdi. Böyle bir aman karşılıklılık esasına göre tanınırdı. Gayrıresmî olanı ise herhangi bir Müslüman tarafından sözlü olarak veya başka bir şekilde verilebilir, ancak aman sahibi olan kişi Müslüman topraklarında kötü bir davranışta bulunursa veren cezalandırılırdı. Müslüman olmayan birinin “aman”ı olmadan İslâm diyarına girmesi hâlinde verilecek ceza da oldukça esnekti; idam edilmekten, dört aylık bir ikamet sonunda sınıra götürülmesine kadar geniş bir yelpazeyi kapsardı. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Diplomasi teorisi konusunda yazanlar ilk olarak büyükelçilerin sahip olması gereken niteliklere eğilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Oxford İngilizce Sözlüğüne göre, diplomasi ‘uluslararası ilişkilerin müzakerelerle yürütülmesi; bu ilişkilerin büyükelçi ve elçilerle yürütülmesi ve yönetilmesinin yöntemi; diplomatın işi ve sanatı’ dır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Demokratik bir ülkede diplomasinin ahlaki kurallardan bağımsız olarak yürütülmesinin bedeli içte ve dışta güvenilirliğin kaybedilmesidir.

Yanıt Açıklaması: Ambrose Bierce’e göre diplomasi ‘ülkesi için yurtsever yalan söyleme sanatıdır’. Talleyrand için ‘diplomasi yalan söylemek ve inkâr etmektir’. Ludwig Boerne de benzer görüştedir: ‘diplomasi Fransızca konuşmak, konuşup bir şey söylememek ve sahte laflar etmektir’. Çarpıcı tanımlama örnekleri de vardır: ‘diplomasi başkasının sizin istediğinizi yapmasına müsaade etmektir’. Lester B.Pearson; ‘diplomasi savaşın başka vasıtalarla sürmesidir’. Bu tanımlar olumsuzdur. Fakat, Ernest Satow diplomasiyi ‘bağımsız devletlerin hükûmetleri arasındaki resmî ilişkilere zeka ve taktın uygulamasıdır’ şeklinde tarif etmiştir. Bu bakımdan Ernest'in tanımı farklıdır.

Yanıt Açıklaması: Diplomatlara ''sadece huzur zamanlarında işe yarayan Noel Babalar'' diyen lider Adolf Hitler'dir.

Yanıt Açıklaması: Machiavelli’nin siyaset teorisi ile etik ve ahlak arasındaki ilişki konusunda getirdiği yenilik siyasetin ahlak ve etik kurallarından bağımsızlığıdır.

Yanıt Açıklaması: II. Mahmud’un 1832’den itibaren Osmanlı mukim elçiliklerini yeniden açmaya başlamasından, Osmanlı İmparatorluğu’nun ortadan kalkmasına kadar devleti 135 adet büyükelçi, elçi ve daimi maslahatgüzâr temsil etmiştir. Doksan yıllık bu süre içinde yirmi iki Osmanlı diplomatik misyonu açılmıştır. Bunlardan ilki 1832’de bu defa daimi maslahatgüzârlık olarak Viyana’da, sonuncusu ise Brest-Litovsk Anlaşması sonucu bağımsızlığını kazanan Ukrayna’nın başkenti Kiev’de 1918 yılında açılmıştır. En son olarak 1922’de Arnavutluk’a bir büyükelçi atanmışsa da göreve başlamadan saltanat lağvedildiğinden Tiran’a gidememiştir.

Yanıt Açıklaması: İlk dönemlerde gönderilen elçilerin sınıf ve derecelere ayrıldığı hakkında bir bilgi yoktur. Yalnız 16. yüzyıldan itibaren, görevlerinin niteliğine ve gidecekleri devletin önemine göre büyükelçi veya ortaelçi şeklinde iki sınıfa ayrıldıkları, nisbeten daha basit bir görev verilen veya sadece mektup götürmek için yollananlara “Nameres” denildiği bilinmektedir. Daha da az önemli işler için dış ülkelere zaman zaman “Çavuş” adı altında görevliler gönderilmiş ise de bunların temsil yetkileri olmadığı anlaşılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Dışişleri bakanlıkları ve diplomatlar, eski diplomasinin yerini “yeni” diplomasinin almasından çok önce, Avrupa’daki resmî kurumlar ve elçilikler dışında doğrudan kamuoylarına ulaşmanın avantajlarını anlamışlardı. İlerideki çağlarda “kültürel ilişkiler diplomasisi” diye adlandırılacak olan, ülkelerin ulusal kültürlerini yabancı ülkelerde tanıtmaya dönük politikalar 19. yüzyıl sonundan itibaren uygulanmaya başlamıştı bile. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: İlk daimi büyükelçiliğin Londra’da kurulması uygun görülmüştür. İngiltere’ye mukim büyükelçi atanan Kalyonlar eski Katibi Yusuf Agâh Efendi 1793 Ekim ayı ortalarında maiyetiyle birlikte İstanbul’dan ayrılmıştır. Aynı yıl Aralık ayında Londra’ya ulaşan Agâh Efendi 8 Ocak 1794’te itimatnamesini III. George’a merasimle sunduktan sonra görevine başlamış ve üç yıl başarıyla sürdürmüştür.

Yanıt Açıklaması: İngiliz diplomatı Sir Victor Wellesley diplomasi ve dış politika kavramları arasındaki ayırımı şu şekilde özetlemiştir: ‘Diplomasi politika değil politikayı uygulayan araçtır. Bu iki unsur birbirini tamamlar zira biri diğerinin işbirliği olmadan harekete geçemez. Diplomasi dış politikadan bağımsız bir mevcudiyete sahip değildir, fakat her ikisi birlikte tek bir icra politikası oluşturur - politika stratejiyi saptar, diplomasi ise taktikleri’

Yanıt Açıklaması: Sovy etler Birliği’nin 1934’te Milletler Cemiyeti’ne üye olmasıyla yeni Rusya, diplomat - lardan vazgeçmek bir yana onlara daha çok ihtiyaç duyar duruma gelmişti.