Türk Dış Politikası 2

Yanıt Açıklaması: 2007-2011 dönemi içinde Türkiye’nin benimsediği “komşularla sıfır sorun” ve “maksimum iş birliği” gibi prensiplerinin en etkin şekilde gerçekleştiği ülkelerin başında Rusya gelmektedir. Bu doğrultuda 2010 yılına gelindiğinde ilişkilerin daha da kurumsallaştığı görülmektedir. Bu kurumsallaşmaya, başbakanların başkanlığında oluşturulan Üst Düzey işbirliği Konseyi’nin kurulması, dışişleri bakanlarının başkanlığında oluşturulan Ortak Stratejik Planlama Grubu’nun kurulması ile yine bu dönemde başlatılmış olan iş ve bilim dünyasından temsilcilerin katıldığı Türk- Rus Toplumsal Forumu’nun oluşturulması örnek olarak gösterilebilir.

Yanıt Açıklaması: Stratejik Derinlik içinde yer alan ve Türk dış politikasında önem kazanan önemli bir diğer kavram da “Merkez Ülke” kavramıdır. Bu kavram, uluslararası sistem içinde Türkiye’nin hareket kabiliyetini ifade etmek için kullanılmaktadır. Bu kavrama göre Türkiye, Batı ile Doğu arasında materyal ve kültürel olarak sadece bir köprü, bir “aktarım nesnesi” değil; sahip olduğu jeokültürel, jeoekonomik ve jeopolitik derinlikle uluslararası sistemde yapıcı ve düzen kurucu bir ülke olmalıdır.

Yanıt Açıklaması: ABD, 11 Eylül saldırılarının ardından belirlemiş olduğu yeni politika çerçevesinde özellikle Ortadoğu’da bulunan ülkelere karşı müdahale sinyali vermekteydi. Bu çerçevede yakın partneri olan Türkiye’den destek istemekteydi. ABD, 20 Mart 2003’te kitle imha silahları ürettiği, kimyasal ve biyolojik silahlarla ABD ve müttefikleri için büyük tehdit oluşturduğu gerekçesiyle Irak’a müdahale etti. Bu doğrultuda özellikle Kuzey cephesi için Türkiye’den yardım istedi. AK Parti hükümeti uzunca bir tereddüdün ardından ABD’ye gerekli desteği sağlayabilmek adına bir tezkere hazırladı. Ancak Meclis’e sunulan tezkere salt çoğunlukla reddedilmiştir.

Yanıt Açıklaması: ABM Anlaşması, Kyoto Anlaşması, Uluslararası Ceza Mahkemesi Sözleşmesi tek taraflı müdahaleyi engellemektedir. Ayrıca Bush Doktrini olarak bilinen, ABD Başkanının 27 Eylül 2001 tarihindeki konuşmasında, müdahale için uluslararası izne ihtiyacı olmadıklarını belirtmektedir. Türkiye’nin AB üyeliği ile müdahalenin doğrudan ilgisi bulunmamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Bir ülkenin dış politikasını devletlerin yegane aktörler olduğuna inandığı uluslararası sistemde, uluslararası çıkarlarını maksimum kılacak rasyonel davranışlarla güç elde etme mücadelesine göre belirlemesine Realist Dış Politika denir.

Yanıt Açıklaması: Söz konusu müktesebat, Katılım Müzakereleri Fasılları çerçevesinde 35 başlık altında sınıflandırılmıştır. Yukarıdaki bütün şıklar bu müktesabat başlıkları arasında yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’nin diğer bölgelerdeki politikalarından istenilen sonucun alınamaması ve AB’nin gittikçe gelişen bir cazibe merkezi olması ve genel konjüktüre uygun şekilde uluslararası birlik içinde yer alma ihtiyacı Türkiye’nin AB’ye yönelik politikalarına ağırlık vermesindeki nedenlerden biridir.

Yanıt Açıklaması: 1996 baş›nda yaşanan Kardak Krizi ile Türkiye-Yunanistan ilişkileri savaşın eşiğine gelmiştir.

Yanıt Açıklaması: Türk dış politikasında “güvenlik” endişeleri, ülkenin geçmişi ve bulunduğu coğrafyadan kaynaklı nedenlerle son derece önemsenen ve sürekliliği olan bir başka unsur olmuştur. Türkiye bulunduğu jeopolitik konumu itibarıyla önemli ama aynı zamanda sorunlu ve istikrarsız bir bölgededir. Türkiye aynı zamanda çok komşulu bir ülkedir. Türkiye’nin Soğuk Savaş’ın bitimine kadar altı olan komşu sayısı 1991’de sekize çıkmıştır. Bunlara ilaveten Avrasya, Orta Doğu gibi bölgelere yakın konumda olan Türkiye’nin bölgesindeki rolü güvenlik endişelerini belirleyen faktörlerdendir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’nin diplomatik girişimleri her ne kadar uzun yıllar boyunca devam etse de resmi olarak aday ülke statüsüne kabul edilmesi Helsinki Zirvesi’nde olmuştur. Zirve sonucunda iki taraf da belirli ölçülerde tatmin sağlayan bir uzlaşıya varmıştır. Zirve’de Türkiye’nin adaylığı AB Komisyonu tarafından oy birliği ile kabul edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye ile Afrika arasında 2000 yılında 742 milyon dolar olan ticaret hacmi 2008 yılında ise 5,7 milyar dolara ulaşmıştır.

Yanıt Açıklaması: 2007-2011 dönemi Türkiye ile Rusya arasında vizesiz seyahatin de adımlarının atıldığı bir dönem olmuştur. İki ülke, 16 Nisan 2011 yılında vizelerin kaldırıldığını açıklamıştır.

Yanıt Açıklaması: Türkiye-AB ilişkileri açısından tarihi bir kararın alındığı ve Türkiye’nin tam üyelik görüşmeleri tarihini (3 Ekim 2005) içeren Zirve 16-17 Aralık 2004 Helsinki Zirvesi’dir.

Yanıt Açıklaması: 1945-1964 Soğuk Savaş Dönemi uluslararası sistemin ideolojik olarak kutuplaştığı, dünyanın Doğu ve Batı Blokları olarak ikiye ayrılmış ve Türkiye Batı Bloku içinde yer almıştır.

Yanıt Açıklaması: 1999 yılında art arda yaşanan birkaç gelişme Türkiye ve AB ilişkilerini kopma noktasına getirmiştir. Bunlardan en önemlisi şüphesiz Lüksemburg Zirvesi’nde Türkiye’nin 12 aday ülke arasında sayılmamasıdır. Bu olayın ardından gerçekleştirilen tüm diplomatik girişimlere rağmen Türkiye’ye aday ülke statüsü verilmemiş ve Türkiye hükümeti de bu durumu sert tepkiyle karşılayan açıklamalar yapmıştır.

Yanıt Açıklaması: ABD’nin “Orta Doğu Ortaklık İnisiyatifi” ne paralel olarak Irak’ın işgalinin ardından ABD’nin Orta Doğu politikalarına uluslararası desteği artırma ve sorumlulukları uluslararası sistemde önde gelen devletlerle paylaşma politikası çerçevesinde Orta Doğu’da demokrasinin, iyi yönetimin, bilgi toplumunun, iktisadi ve toplumsal kalkınmanın desteklenmesi iddiasıyla “Büyük Orta Doğu Projesi” ni dile getirmeye başladı. Bu proje daha sonra 2004’te yapılan G-8 toplantısında “Geniş Orta Doğu ve Kuzey Afrika Projesi” adını aldı.

Yanıt Açıklaması: Türkiye-İsrail ilişkilerinin gerginleşmesine etki eden en önemli gelişmelerden biri 2008 yılı sonu İsrail’in “Dökme Kurşun Harekâtı” adını verdiği Gazze operasyonudur. 27 Aralık günü İsrail’in Gazze’yi vurması sonucu içinde kamu kurumu, cami ve üniversitelerin de bulunduğu birçok yer ciddi hasar görmüş, operasyon sonunda çoğu sivil binlerce kişi hayatını kaybetmiştir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye Cumhuriyeti’nin tanınma belgesi olarak kabul edebileceğimiz Lozan Anlaşması’nın statüsü, Türk dış politikası açısından her zaman belirleyici faktörler- den biri olmuştur. “Lozan Statükosu” olarak da bilinen bu faktör, Türkiye’nin toprak bütünlüğünü ve dahası başka topraklarla ilgilenmeme prensibini belirleyen temel durumdur. Cumhuriyet tarihi boyunca bu duruma aykırı birkaç istisna yaşanmışsa da Türkiye, Lozan’da statüsü tam belirlenmemiş bazı konularda (örneğin Kıbrıs ve Ege gibi) ortaya çıkan sorunlar dışında Lozan’ın belirlediği ilkelerden genelde sapmamış ve kendi durumunu belirleyen bu anlaşmaya sadık kalmıştır.

Yanıt Açıklaması: Kopenhag Zirve sonuçları ışığında önümüzdeki dönemde yapılacak işler de şöyle belirmektedir: - AB Komisyonu Türkiye için yeni bir Katılım Ortaklığı Belgesi (KOB) hazırlayacaktır. Bu belgedeki ifadelerin mümkün olduğunca açık olması Türkiye’nin beklentileri arasındadır. - Türkiye, yeni KOB’ da öncelikleri de dikkate alarak Ulusal Programını (UP) yenileyecektir. - Türkiye ile AB arasında müzakereler başlamadığı için tarama süreci de başlayamamış, “analitik inceleme”, “detaylı inceleme” gibi ifadelerle Türk ve AB mevzuatının karşılaştırılması yetersiz kalmıştır. Önümüzdeki dönemde mevzuatın incelenmesi süreci yoğunlaştırılacaktır. - Gümrük Birliği’nin genişletilmesi ve derinleştirilmesi amacıyla görüşmeler yapılacaktır.

Yanıt Açıklaması: AB Komisyonu Türkiye’ye yönelik 2005 yılı ilerleme raporunu ve yeni Katılım Ortaklığı Belgesi’ni 9 Kasım 2005’te açıklamıştır.