Orta Asya ve Kafkaslarda Siyaset

Yanıt Açıklaması: Çarlık Rusya’sı, 1552’lerden itibaren yönünü, Orta Asya ve Kafkasya (Doğu ve Batı Türkistan) coğrafyasına çevirmişti. Diğer taraftan İngiliz İmparatorluğu da, Hindistan’daki sömürgeci emellerini düşünerek bölgede yayılmacı politikalar izliyordu. 1900’lere gelindiğinde, Çarlık Rusya’sı, Kafkasya ve Orta Asya işgalini tamamlayarak Afganistan sınırına dayanmıştı. İngiliz İmparatorluğu da, Afganistan’a güneyden ulaşmıştı. Böylece bir yandan İran, diğer yandan Afganistan, iki sömürgeci İmparatorluk arasında tampon bölge görevi görmeye başladılar. Birbirlerine üstünlük sağlayamayacaklarını anlayan iki İmparatorluk, bu iki ülkeyi, kendi aralarında “tampon sınır” olarak bıraktılar. Çarlık Rusya’sı ile İngiliz İmparatorluğu arasında yaşanan bu sömürgeci mücadeleye, tarihçiler ve siyaset bilimcileri, “Büyük Oyun” adını vermektedir

Yanıt Açıklaması: Gürcistan’ın bağımsızlığının ilk yıllarında Gamsahurdiya’nın izlediği aşırı milliyetçi politikaları Acaristan Yüksek Komisyonu Başkanı Aslan Abaşidze’nin RF ile ilişkilerini sıkı tutmasına neden olmuştur. Gamsahurdiya iktidara gelmeden önce 1989’da Sarp Sınır Kapısı’nın açılması ve Batum Limanı’nın varlığı Acaristan’ın gelirlerini artırmıştır. Bunların yanında Batum-Bakü ve Batum-Erivan Demir yolları Acaristan’ı önemli bir ticaret merkezi hâline getirmiştir. Acaristan bu kazanımları Gürcistan ile paylaşmak istememektedir. Aslan Abaşidze’nin önceleri Gamsahurdiya’yı destekleyip, sonra desteğinden vazgeçip merkezden bağımsız hareket etmesinin arkasında ekonomik sebepler yatmaktadır.

Yanıt Açıklaması: 1. Kırgızistan’da istikrar önemlidir. Bölgesel güvenlik ve istikrar konusunda geniş işbirliği gereklidir. 2. TÜRKSOY ve TÜRKPA desteklenmelidir. 3. Türk Dili Konuşan Ülkeler İş Konseyi’nin kuruluşu ile İstanbul merkezli Türk Dili Konuşan Ülkeler Kalkınma Bankası ve Ortak Sigorta Şirketi’nin kurulması. 4. Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattının, Kazakistan’ ın Aktau limanı ile bağlanması. 5. Türk Akademisi bünyesinde Türk Tarihi Müzesi, Türk Kütüphanesi ve Üniversitelerarası Birlik kurulması (Karasar, 2011:410-440).

Yanıt Açıklaması: Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) : 1996’da Çin Halk Cumhuriyeti’nin girişimleriyle Çin, Rusya Federasyonu, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan tarafından kurulan “Şanghay Beşlisi”ne, Özbekistan’ın 2001’de katılmasıyla oluşan örgüttür. Örgütün kurulmasına sınır güvenliği sorunları, terörizm, ABD’nin bölgede artan öneminin yarattığı rahatsızlık temel oluşturur.

Yanıt Açıklaması: Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in girişimiyle 21 Aralık’ta Gürcistan, Litvanya, Letonya ve Estonya dışındaki 11 cumhuriyetin temsilcileri Alma Ata Deklarasyonu ile BDT sözleşmesini imzaladılar.

Yanıt Açıklaması: Fergana Vadisi, yapısı ve içinde barındırdığı sorunların çeşitliliği bakımından 11 Eylül 2001 sonrasında öne çıkan bir bölgedir. Fergana Vadisi’nin önemi ve bölgedeki çatışmalar SSCB’nin dağılarak buradaki kontrolü kaybetmeye başlamasıyla artmıştır. Fergana Vadisi, Rus Çarlığı ve SSCB Dönemi’ndeki “Böl-Yönet” politikalarının sonuçlarını yansıtan bir çatışma bölgesidir. SSCB, bölgedeki ülkeleri yapay kimlikler ve sınırlarla bölerek “Sovyet Kimliği” yaratmaya çalışmıştır. Bunu yaparken farklı etnik köken vurgusuyla bölgedeki ülkeleri bölmüş, bu politika Soğuk Savaş sonrası yaşanan etnik çatışmaların temelini oluşturmuştur. Fergana Vadisi’nin %60’ı Özbekistan’a, %15’i Kırgızistan’a ve %25’i Tacikistan’a aittir. Bu devletlerin sınırlarında farklı etnik kökenli insanların bulunması, üç ülke arasındaki sorunların önemli sebepleri arasında yer alır.

Yanıt Açıklaması: Güç boşluğu, bir bölgede oluşan ve eksikliğinde çatışmalara neden olan, üst otoritenin olmaması durumudur.

Yanıt Açıklaması: 08.08.08 Savaşı: 08.08.08 Savaşı, 7-16 Ağustos 2008 tarihleri arasında, Osetya Sorunu’nun Rusya Federasyonu (RF) ile Gürcistan arasında savaşa dönüşmesidir. Abhazların Osetleri desteklediği bu savaşta RF Gürcistan’ı yenmiş ve Gürcistan toprakları Fransa’nın sorunu çözmek için devreye girmesine kadar Rus işgali altında kalmıştır. Savaşın sonunda Güney Osetya ve Abhazya’nın bağımsızlıkları RF tarafından tanınmıştır. Görüldüğü üzere savaş 2009 yılında değil 2008’de yaşanmıştır. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Dondurulmuş Sorunlar: İki Kutuplu Sistem’de Kafkasya ve Balkanlar gibi etnik, dinî ve kültürel farkları fazla olan halkları bünyesinde barındıran bölgelerde, Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle beraber bu farkların ortaya çıkması ve bölgesel ihtilaflar hâline dönüşmesidir. Doğru cevap B’dir.