Orta Asya ve Kafkaslarda Siyaset

Yanıt Açıklaması: 25 Haziran 2005’te dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in de katıldığı bir törenle açılışı yapılan Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı ile ilişkilerde daha istikrarlı bir döneme girilmiştir. Yıllık 50 milyon ton kapasiteli bu hat, açık denizlere çıkışı bulunmayan Hazar Denizi’nin petrol kaynakları için ana geçiş güzergâhı olarak düşünülmüştür. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Orta Asya bölgesinde bu stratejik rekabetin yaşanmasının sebeplerine kabaca bakınca şu unsurları sıralamak mümkündür: Bölgenin sahip olduğu eşsiz jeostratejik konumu, ekonomik imkânları ve yer altı kaynakları. Doğalgaz rezervleri bakımından sıralama yapıldığında sırasıyla Türkmenistan, Kazakistan, Özbekistan ve Azerbaycan gelir.

Yanıt Açıklaması: 24 Kasım 1991’de Rahman Nebiyev bağımsız Tacikistan’ın ilk Cumhurbaşkanı olarak seçilmiştir.

Yanıt Açıklaması: 1996’da Güney Osetya’da Cumhurbaşkanlığa ılımlı Ludvig Cibirov’un gelmesinin etkisiyle birlikte 16 Mayıs 1996 tarihinde Moskova’da iki taraf arasında güvenlik artırıcı ve karşılıklı güveni güçlendirmeye dönük memorandum imzalanmıştır. Memorandumda taraflar karşılıklı olarak birbirlerine karşı güç kullanmayacaklarına dair güvence vermiştir. 2001’de Güney Osetya kendi anayasasını kabul ettikten sonra 2004 yılında Güney Osetya’da Eduard Kokoev ve Yedintsvo (Birlik) Partisi iktidara gelmiştir. Kokoev ve partisinin amacı Gürcistan’dan ayrılıp RF ile birleşmektir. Güney Osetya’daki bu gelişmeden sonra Güney Osetya Sorunu yeniden gündeme gelmiştir. 2003’te “Gül Devrimi” ile iktidara gelen ve 2004’te Acaristan Sorunu’nu Gürcistan lehine çözen Mihail Saakaşvili, Abhazya ve Güney Osetya’nın Gürcistan ile birleşeceğine dair inancını dile getirmiştir.

Yanıt Açıklaması: Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in 30 Temmuz 1992’deki Gürcistan ziyareti önemlidir. Ziyaret sırasında Tiflis’te “Dostluk ve İyi Komşuluk Antlaşması” imzalanmıştır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Fergana Vadisi’nin %60’ı Özbekistan’a, %15’i Kırgızistan’a ve %25’i Tacikistan’a aittir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: 25 Haziran 2005’te dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in de katıldığı bir törenle açılışı yapılan Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı ile ilişkilerde daha istikrarlı bir döneme girilmiştir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Yeşil Kuşak: Soğuk Savaş’ta ABD’nin SSCB’yi çevreleme politikalarından biridir. ABD’nin SSCB’yi güneyindeki İslami oluşumları destekleyerek çevrelemesidir. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Fergana Vadisi’nin %60’ı Özbekistan’a, %15’i Kırgızistan’a ve %25’i Tacikistan’a aittir. Bu devletlerin sınırlarında farklı etnik kökenli insanların bulunması, üç ülke arasındaki sorunların önemli sebepleri arasında yer alır.Bölgedeki çatışmaların sebeplerinden bir diğeride bölgenin topraklarının verimli olmasıdır. Tarımsal açıdan Fergana Vadisi Orta Asya’nın en önemli tarımsal merkezleri arasındadır. Ayrıca vadi; altın, gümüş, uranyum, petrol, demir, bakır, kurşun gibi önemli madenler açısından da zengindir.

Yanıt Açıklaması: Acaristan Sorunu, Osetya ve Abhazya Sorunu’ndan anlaşmazlık noktası açısından ayrılır. Acaralar kendilerini Gürcü olarak görür ama Gürcülerle temel farklılıkları dindir. Acaralar Müslüman Gürcülerdir. Gürcüler din farklılığından ötürü Acaraları Gürcü olarak kabul etme eğiliminde değildir. Anlaşmazlığın temelinde etnik farklılıklar yer almadığı için Gürcistan’ın Acaristan ile çatışması, Abhazya ve Güney Osetya ile girdiği çatışmalardan daha yumuşaktır. Bunun dışında Acaraların bağımsızlık talebi yerine otonomi taleplerinin olduğu görülmektedir. Taleplerin niteliği de Acaralar ile Gürcüler arasındaki çatışmanın şiddetini düşük seviyede tutmaktadır. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Reform döneminde Rusya’nın sosyal ve ekonomik düzeninin temelini oluşturan serflik gündemdeydi. Uzun tartışmalar ve itirazlardan sonra, 1861’de serfliğin kaldırıldığı ve köylülerin hürriyetine kavuştuğu ilan edildi. Serflik yaygınlaştırılmadı. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye, aşağıdaki ilkeleri, Orta Asya’ya yönelik dış politikasının temel hedefleri olarak benimsedi: 1. Orta Asya devletlerinin devletleşme süreçlerine destek vermek, 2. Ekonomik ve siyasi reform süreçlerine katkıda bulunmak, 3. Dünya ile bütünleşmelerine yardımcı olmak, 4. İkili ilişkileri, karşılıklı çıkarlar ve egemen eşitlik ilkeleri temelinde geliştirmek, 5. Doğu - Batı enerji koridorunu hayata geçirmek (Musaoğlu ve Efegil, 2008: 151-160; Efegil, 2006: 271-296).

Yanıt Açıklaması: 08.08.08 Savaşı, 7-16 Ağustos 2008 tarihleri arasında, Osetya Sorunu’nun Rusya Federasyonu (RF) ile Gürcistan arasında savaşa dönüşmesidir.Bu savaşta RF Gürcistan’ı yenmiş ve Gürcistan toprakları Fransa’nın sorunu çözmek için devreye girmesine kadar Rus işgali altında kalmıştır. Savaşın sonunda Güney Osetya ve Abhazya’nın bağımsızlıkları RF tarafından tanınmıştır.

Yanıt Açıklaması: Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) alanında dış tehditlere karşı güvenliği sağlamak amacıyla, 15 Mayıs 1992’de Ermenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya Federasyonu, Tacikistan ve Özbekistan arasında Kolektif Güvenlik Anlaşması (KGA) imzalanmıştır.

Yanıt Açıklaması: “Türkiye’nin Transkafkasya Cumhuriyetleri’nden Ele Geçirdiği ve İlhak Ettiği Araziler Sorunu” başlıklı ikinci bölümde şu ifadeler kullanılmaktadır: “I. Dünya Savaşı sırasında Türkiye tarafından ele geçirilen Ermeni ve Gürcü toprakları Sovyet-Türk ilişkilerinde ivedilikle çözülmesi gereken bir başka halledilmemiş konudur.” Sonuç olarak, Sovyet Transkafkasya Cumhuriyetleri Ermenistan ve Gürcistan, hazırladıkları belgelerle Sovyetler Birliği’nin toprak taleplerini desteklemiştir. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Ebulfez Elçibey’in devlet politikasının esasları: 1. Türk dünyasının bütünleşmesi; 2. Türkiye ile en ileri derecede iş birliği; 3. İran işgalindeki Güney Azerbaycan ve İran’daki yaklaşık 25.000 milyon Azeri’nin kuzey ile birleşmesi (Vahit Azerbaycan); 4. Rusya’nın yeni cumhuriyetler üzerinde yeniden nüfuz kurma aracı olan Bağımsız Devletler Topluluğu’na (BDT) girmemek; 5. Bakü petrollerinde Rusya’yı devre dışı bırakmak. Moskova’da toplanan Rus, İranlı, Ermeni ve Azerbaycanlı eski komünistler Elçibey’in devrilmesi yönünde karar almıştır. Çıkartılan olaylar sonucu 18 Haziran 1993’te Elçibey Bakü’den ayrılmak mecburiyetinde kaldı.

Yanıt Açıklaması: 1957 yılının Haziran ayında Stalin’in politikalarını gözden geçiren ve Georgi Malenkov, Viacheslav Molotov, and Lazar Kaganoviç’e karşı mücadele etmiş olan Sovyetler Birliği Komünist Partisi Sekreteri Nikita Kruşev'tir.

Yanıt Açıklaması: Ekim 2001’de Shevardnadze’nin Gürcistan’ı “Rusya’nın güney kanadı olarak değil, Türkiye’nin kuzey kanadı olarak nitelendirmesi”, (Demirağ, 2005: 134) Gürcistan’ın dış politik yönelimini net olarak ortaya koymuştur. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: 1993 yılında, Rusya’da, daha milliyetçi ve emperyalist söyleme sahip Avrasyacı olarak adlandırılan grup iktidara geldi.

Yanıt Açıklaması: Hazar bölgesi önemli ticaret yolların üstünde yer alan ve bölgedeki özellikle petrolün ve doğalgazın varlığıyla bilinmektedir. Bununla birlikte Dünya havyar ihtiyacının %90'ı bu bölgeden elde edilmektedir. Son olarak balıkçılık ise tarih boyunca bölgenin önemli ekonomik kaynakları arasında yer almaktadır.