Orta Asya ve Kafkaslarda Siyaset

Yanıt Açıklaması: Hazar denizine E şıkkındaki Kırgızistan yerine İran'ın kıyısı bulunmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: BM Genel Kurulunun ilk oturumu, Londra’da 10 Ocak 1946 tarihinde başladı. ABD Dışişleri Bakanı James Byrnes, SSCB Dışişleri Bakanı Andrey Vyshinskiy ve İngiltere Dışişleri Bakanı Ernest Bevin’in katılımıyla gerçekleşen oturum, yeni örgütün barışa hizmet edebileceği yönünde güçlü bir umut ışığı ortaya çıkardı. Türk Dışişleri Bakanı Hasan Saka, Türk heyetine başkanlık etti. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Cavahati Sorunu Mihail Gorbaçov’un Glasnost ve Perestroyka adlı reform politikalarından sonra gelişmiştir.

Yanıt Açıklaması: Dondurulmuş Sorunlar: İki Kutuplu Sistem’de Kafkasya ve Balkanlar gibi etnik, dinî ve kültürel farkları fazla olan halkları bünyesinde barındıran bölgelerde, Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle beraber bu farkların ortaya çıkması ve bölgesel ihtilaflar hâline dönüşmesidir.

Yanıt Açıklaması: 21 Kasım 2008’de kurulan Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi’nin I. Genel Kurulu, 28 - 29 Eylül 2009’da Bakü’de düzenlendi.

Yanıt Açıklaması: 1991 - 1993 yılları arasında yaşanan heyecan, 1993 yılından itibaren yerini gerçekçi bir yaklaşıma bıraktı. Diğer bir ifadeyle, Türkiye ile Orta Asya devletleri arasındaki ilişkiler daha pragmatist bir zemine oturmaya başladı. Ancak 1995’ ten sonra 2002’lere kadar olan süreçte Türkiye’de yaşanan iç siyasi çekişmeler, koalisyon hükümetlerinin yaşadığı sıkıntılar, 1999 yılında Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne adaylık sürecinin başlaması ve 2001 yılında yaşanan siyasi ve ekonomik krizler, Türk Dış Politikasında, Orta Asya bölgesinin öneminin gerilemesine neden oldu. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’nin geleneksel politikasını son ana ka­dar sürdürmesi, Uluslararası sistemdeki mevcut dengeyi bozar düşüncesiyle bu devletler ile doğru­dan ilişki kurmak istememesi, Sovyetler Bir­liği’ndeki gelişmeler hakkında yeterli bilgiye sahip olunmaması Türkiye’nin, Orta Asya’daki gelişmelere hazırlıksız yakalanması nedenleri arasında yer alır

Yanıt Açıklaması: Ayrıca 1991, 1992 ve 1993 yıllarında, Türkiye, Türk devletleri ve toplulukları arasında ortak alfabe belirleyebilmek için bir dizi konferanslar düzenledi. Ancak katılımcılar tarafından ortak bir alfabe benimsenmedi.

Yanıt Açıklaması: Orta Asya’da ortaya çıkan “büyük bir jeokültürel bütünleşme alanı”nın teşvikiyle, şu adımların atılması önerilmektedir: 1. Yeni demir yolu, kara ve hava hatları ile enerji koridorları inşa ederek Tarihi İpek Yolu’nu yeniden canlandırmak. 2. Bölgede barış kültürünü teşvik etmek. 3. Bölgesel ekonomik bütünleşme girişimlerine önayak olmak. 4. Bölgesel ölçekli ortak kültürel projelere ağırlık vermek.

Yanıt Açıklaması: Dondurulmuş sorunlar, SSCB ve ABD çevresinde dönen iki kutuplu sistemde Kafkasya ve Balkanlar gibi etnik, dinî ve kültürel farkları fazla olan halkları bünyesinde barındıran bölgelerde, Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle beraber bu farkların ortaya çıkması ve bölgesel ihtilaflar hâline dönüşmesidir.

Yanıt Açıklaması: Sovyet Dışişleri Bakanı Molotov, üTrkiye’nin SSCB’deki Büyükelçisi Selim Sarper’i kabul ederek 17 Aralık 1925 tarihli Türk-Sovyet Dostluk ve Tarafsızlık Anlaşması’nın feshedileceği, 19 Mart 1945 tarihinde bildirildi. Doğru yanıt A'dır.

Yanıt Açıklaması: Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından bağımsızlıklarına kavuşan Güney Kafkasya ülkeleri, değişik nedenlerle Türkiye’nin dikkatini çekmiştir. Bu nedenlerin başlıcaları: • Hazar havzasının zengin petrol ve doğalgaz kaynakları, • Türkiye’nin Orta Asya’ya ulaşması için bir geçiş koridoru sunması (dolayısıyla stratejik konumu), • Bölgenin çevre ülkelere sağlayabileceği cazip ticari olanakları, • Boru hatlarının geçiş güzergâhı olması, • Dünya siyaseti açısından önemli sayılabilecek çatışmaları bünyesinde barındırmasıdır.

Yanıt Açıklaması: 1999 yılında Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne adaylık sürecinin başlaması ve 2001 yılında yaşanan siyasi ve ekonomik krizler, Türk Dış Politikasında, Orta Asya bölgesinin öneminin gerilemesine neden oldu

Yanıt Açıklaması: Tarihsel temelleri 19. yüzyılın başlarına dayanan Dağlık Karabağ ve İşgal Altındaki Reyonlar Sorunu 1988’de uyuşmazlığa dönüşmüş, uyuşmazlık 1992’de sıcak savaş (silahlı çatışma) hâlini almış ve 1994'te ateşkes ilan edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Fergana Vadisi, SSCB dağıldıktan sonra Orta Asya’da dini akımların etkisinin arttığı bölgelerden biridir. Özbekistan, Kırgızistan ve Tacikistan topraklarının arasında yer alan Fergana Vadisi Orta Asya’da istikrarsızlığın merkezi olarak nitelendirilmektedir. Soğuk Savaş döneminin iki kutuplu dünyasında ABD ve SSCB arasındaki güç mücadelesinin yeni şekli, SSCB’nin dağılmasının ardından ısınan bölgesel uzlaşmazlıkların küresel aktörlerin etkilerine açık bir ortam oluşturmasıdır. Bunun sonucu olarak ABD ve AB bölge politikalarında etkili olmaya çalışmaktadır. Ancak RF, özellikle ABD ve NATO’nun kendi yakın çevresinde oluşturduğu etkiye tepki göstermektedir. Orta Asya ve Kafkasların enerji kaynaklarının siyasi ve ekonomik güç açısından önem taşımasının dışında, 11 Eylül terör saldırılarının ardından ABD ve NATO için radikal dini akımların tehdit olarak algılanması da bu süreçte etkilidir

Yanıt Açıklaması: Başbakan Erdoğan’ın yanı sıra, dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül de, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Kazakistan’a resmi ziyaretlerde bulunmuştur. 2010 yılında Türkmenistan’a yaptığı ziyaretleri sırasında, Türkiye- Türkmenistan II. Dönem Hükümetlerarası Karma Ekonomik Komisyonu’nun toplantısına katılan Cumhurbaşkanı Gül, Azerbaycan ile Türkmenistan arasında Hazar Denizi’nin paylaşımı konusunda arabuluculuk yapmıştır. Bu nedenle doğru cevap D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından bağımsızlıklarına kavuşan Güney Kafkasya ülkeleri, değişik nedenlerle Türkiye’nin dikkatini çekmiştir. Bu nedenlerin başlıcaları: • Hazar havzasının zengin petrol ve doğalgaz kaynakları, • Türkiye’nin Orta Asya’ya ulaşması için bir geçiş koridoru sunması (dolayısıyla stratejik konumu), • Bölgenin çevre ülkelere sağlayabileceği cazip ticari olanakları, • Boru hatlarının geçiş güzergâhı olması, • Dünya siyaseti açısından önemli sayılabilecek çatışmaları bünyesinde barındırmasıdır. Buna göre doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Sonuç olarak Türkiye, 2002 sonrasında aşağıdaki ilkeleri, Orta Asya’ya ilişkin dış politikasının temel unsurları olarak zikretmektedir: 1. Bu ülkelerin devlet yapılanmalarının güçlendirilmesine katkıda bulunmak, 2. Bölgede siyasi ve ekonomik istikrarın korunmasını ve bölgesel işbirliğini teşvik etmek, 3. Ekonomik ve siyasi reformları desteklemek, 4. Bölge ülkelerinin dünya ile bütünleşebilmelerine ve Avrupa-Atlantik kurumlarıyla bütünleşmelerine yardımcı olmak, 5. Bölge ülkeleri ile ikili ilişkileri her alanda karşılıklı çıkarlar ve egemen eşitlik temelinde geliştirmek, 6. Bölge enerji kaynaklarının uluslararası piyasalara serbestçe ve farklı güzergâhlardan nakledilmesini desteklemek. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Orta Asya bölgesinde bu stratejik rekabetin yaşanmasının sebeplerine kabaca bakınca şu unsurları sıralamak mümkündür: Bölgenin sahip olduğu eşsiz jeostratejik konumu ekonomik imkânları ve yer altı kaynakları. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Glasnost ve Perestroyka, “Açıklık ve Yeniden Yapılanma” anlamına gelen, SSCB Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov’un başlattığı reformlara verilen addır. Reformlar devlet bürokrasisini düzenleme, ekonomiyi canlandırma, demokratikleşme gibi amaçları içerir.