Orta Asya ve Kafkaslarda Siyaset

Yanıt Açıklaması: Başbakan Demirel, Türkiye’nin Ermenistan’ı hukuki anlamda tanıma kararı aldığını Cumhurbaşkanı Levon Ter-Petrosyan’a 24 Aralık 1991 tarihinde bir mektupla bildirmiştir. Doğru yanıt C'dir.

Yanıt Açıklaması: Şanghay Beşlisi: Şanghay Beşlisi; Rusya, Çin, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan ile 1996’da kuruldu. Özbekistan üye olarak 2001’de katıldı. Şanghay Beşlisi girişiminin uluslararası örgüt hâline gelmesi 2001’de gerçekleşti.

Yanıt Açıklaması: Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından bağımsızlıklarına kavuşan Güney Kafkasya ülkeleri, değişik nedenlerle Türkiye’nin dikkatini çekmiştir. Bu nedenlerin başlıcaları: • Hazar havzasının zengin petrol ve doğalgaz kaynakları, • Türkiye’nin Orta Asya’ya ulaşması için bir geçiş koridoru sunması (dolayısıyla stratejik konumu), • Bölgenin çevre ülkelere sağlayabileceği cazip ticari olanakları, • Boru hatlarının geçiş güzergâhı olması, • Dünya siyaseti açısından önemli sayılabilecek çatışmaları bünyesinde barındırmasıdır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Güney Osetya Özerk Bölgesi Parlamentosu 2004 yılında Rusya Federasyonu ile birleşme kararı almıştır

Yanıt Açıklaması: Fergana Vadisi, yapısı ve içinde barındırdığı sorunların çeşitliliği bakımından 11 Eylül 2001 sonrasında öne çıkan bir bölgedir. Fergana Vadisi’nin önemi ve bölgedeki çatışmalar SSCB’nin dağılarak buradaki kontrolü kaybetmeye başlamasıyla artmıştır.Fergana Vadisi, Rus Çarlığı ve SSCB Dönemi’ndeki “Böl-Yönet” politikalarının sonuçlarını yansıtan bir çatışma bölgesidir. SSCB, bölgedeki ülkeleri yapay kimlikler ve sınırlarla bölerek “Sovyet Kimliği” yaratmaya çalışmıştır. Bunu yaparken farklı etnik köken vurgusuyla bölgedeki ülkeleri bölmüş, bu politika Soğuk Savaş sonrası yaşanan etnik çatışmaların temelini oluşturmuştur.

Yanıt Açıklaması: Soğuk Savaş’ın sona erdiğini ve Rusya’nın artık ABD’yi düşman olarak görmediğini öngören 1992 tarihli Camp David Protokolü’nü imzaladığı gibi,

Yanıt Açıklaması: Sovyetler Birliği-ABD II. Dünya Savaşı sonrası dönemde İran ve Afganistan’ı kendi kontrolleri altına almak istemişlerdir

Yanıt Açıklaması: Lider Elçibey’in Türkiye ile ilişkilere dair bazı idealleri vardı. Bunlardan birkaçı aşağıdaki gibidir: • Türkiye ile Azerbaycan arasında bir ‘konfederasyon’ kurulması, dolayısıyla iki ülke arasında sınırların kalkması ve iki ülke insanlarının birbirlerinin ülkelerinde serbestçe çalışabilmeleri, • İki ülke arasındaki askerî işbirliğinin Rusya ve Ermenistan arasında bulunan seviyeye çıkarılması, • Türkiye ve Azerbaycan arasında bir ‘ittifak antlaşmasının’ yapılması suretiyle Rusya’nın Azerbaycan’a müdahalesinin önüne geçilmesi, • Azerbaycan’da Türk Silahlı Kuvvetleri ve NATO’ya ait üslerin oluşturulması, • Azerbaycan’ın NATO üyesi olması, • Türkiye’nin de yardımıyla Azeri ordusunun en modern silahlarla donatılması. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’nin, Güney Kafkasya’ya yönelik izlediği dış politika, başından beri iki temel ilkeye dayanmaktadır: Bölge ülkelerinin bağımsızlık, egemenlik ve toprak bütünlüklerinin korunması ve bölgedeki uyuşmazlıkların barışçı yollarla çözümlenmesi. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ): 1996’da Çin Halk Cumhuriyetinin girişimleriyle Çin, Rusya Federasyonu, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan tarafından kurulan “Şanghay Beşlisi”ne, Özbekistan’ın 2001’de katılmasıyla oluşan örgüttür. Örgütün kurulmasına sınır güvenliği sorunları, terörizm, ABD'nin bölgede artan öneminin yarattığı rahatsızlık temel oluşturur.

Yanıt Açıklaması: 1945 Postdam Konferansıi II. Dünya savaşı sonrası Nazi Almanyası'nın teslimiyetinden sonra barış anlaşması koşullarının konuşulduğu bir konferans olup Hazar bölgesi ile ilgisi bulunmamaktadır.

Yanıt Açıklaması: ‘Modern İpek Yolu’ ismi altında veya ‘Orta Koridor’ olarak bilinen ulaşım hatları şunlardır: Doğukapı-Kirkovan-Delican-Bakü demir-yolu hattı, Doğukapı-Erivan-Nahçıvan-Bakü demir-yolu hattı, Doğukapı-Bakü otoyol projesi.

Yanıt Açıklaması: Yeni Büyük Oyun: Soğuk Savaş’tan sonra Orta Asya’da yaşanan güç mücadelesidir. ABD, AB, RF, Çin gibi küresel güçlerin yanında Hindistan, İran, Türkiye gibi bölgesel güçler de bu rekabette yer alır.

Yanıt Açıklaması: Türkiye-Gürcistan ilişkileri 1989 yılında Sarp Sınır Kapısı’nın açılmasıyla başlar. Doğru yanıt C'dir.

Yanıt Açıklaması: Kuzeyden Osmanlı aleyhine genişleyen Rusya ile 1774’te Küçük Kaynarca Antlaşması yapılmıştır. Böylece Osmanlı Kırım’daki hâkimiyetini kaybetmiş fakat Halîfe-i Müslimîn olarak Rusya’daki Müslümanların dinî lideri olduğunu antlaşma metnine koymuştur. Bu antlaşma ile bağımsız hâle getirilen Kırım, 1783’te Ruslar tarafından işgal edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Mackinder’ın ortaya attığı Kara Hâkimiyet Teorisine uygun olarak Batı’da ilerleme imkânı bulamayan Çarlık Rusya’sı, 1552’lerden itibaren yönünü, Orta Asya ve Kafkasya (Doğu ve Batı Türkistan) coğrafyasına çevirmişti.

Yanıt Açıklaması: AKP iktidarı döneminde Türkiye açısından, Güney Kafkasya stratejisinin temel 3 sütunu şunlar olmuştur: Ortaklık, Refah ve Barış. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Türkiye'nin o dönemki dış politika hedefleri şu şekildedir. 1. Orta Asya devletlerinin devletleşme süreçlerine destek vermek, 2. Ekonomik ve siyasi reform süreçlerine katkıda bulunmak, 3. Dünya ile bütünleşmelerine yardımcı olmak, 4. İkili ilişkileri, karşılıklı çıkarlar ve egemen eşitlik ilkeleri temelinde geliştirmek, 5. Doğu - Batı enerji koridorunu hayata geçirmek Orta Asya devletlerini NATO'ya dahil ederek işbirliğini genişletmek Türkiye'nin hedefi olmamıştır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: TBMM’de yapılan görüşmelerin ardından, Türkiye, 16 Aralık 1991 tarihinde, Orta Asya devletlerinin tamamını tanıdı. bu nedenle doğru cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye Ermenistan’la diplomatik ilişkileri henüz tesis etmemiştir. Ankara, bunun için en başından itibaren üç şart ileri sürmüştür. Bunlar: • Ermenistan’ın “Ermeni soykırımı” iddialarından vazgeçmesi; • Ermenistan’ın Türkiye’den toprak taleplerinde bulunmaması ve 1921 Kars Antlaşması’nın şartlarını kabul etmesi; • Ermenilerin Dağlık Karabağ Savaşı’nı ve Azerbaycan’a yönelik saldırılarını durdurmaları.