Orta Asya ve Kafkaslarda Siyaset

Yanıt Açıklaması: Sovyet Transkafkasya Cumhuriyetleri Ermenistan ve Gürcistan, hazırladıkları belgelerle Sovyetler Birliği’nin toprak taleplerini desteklemiştir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: USS Missouri’nin 6 Nisan 1946 tarihinde İstanbul’a gelişi Sovyetlerin İran’dan çekilmesi kadar sansasyona yol açtı.

Yanıt Açıklaması: Bu yeni ve radikal oluşumdaki ekonomik, askerî ve siyasal tercihlerini AB ve NATO istikametinde kullanan üç Baltık ülkesi Letonya, Litvanya ve Estonya başından itibaren BDT’ye katılmamıştır. Örgüte 11 Cumhuriyetin katılması ile, 21 Aralık 1991 Almaata Deklarasyonu’yla hukuki olarak genişleyen katılım sürecine, 1993’te Gürcistan da iştirak etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Truman Doktrini, 1960'tan önce etkili olmuştur. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Rusya ile Türkiye arasında yapılıp bugünkü sınırların çizildiği Moskova ve Kars antlaşmalarına İran katılmamıştır. Doğru yanıt 'A'.

Yanıt Açıklaması: Müsteşrik (oryantalist, şarkiyatçı), Doğulu milletlerin tarih, kültür, örf, âdet, din ve medeniyetlerini inceleyen, araştırmalar yapan Batılı, Müslüman olmayan bilim adamı, Doğu bilimcidir.

Yanıt Açıklaması: Gürcistan Rusya’nın askerî harekatından sonra, 12 Ağustos 2008’de bu ittifaktan ayrıldığını bildirmiştir. Böylece BDT, on bir ülkenin üyesi olduğu bir topluluğa dönüşmüştür.

Yanıt Açıklaması: 17 Aralık 1925 tarihli Türk-Sovyet Dostluk ve Tarafsızlık Anlaşması’nın feshedileceği, 19 Mart 1945 tarihinde bildirildi. Sovyet Dışişleri Bakanı Molotov, Türkiye’nin SSCB’deki Büyükelçisi Selim Sarper’i kabul ederek 1925 yılında imzalanan anlaşmanın iki ülke arasındaki dostluğu geliştirmek açısından önemli olduğunu belirtti. Ancak Molotov “özellikle İkinci Dünya Savaşı sırasında meydana gelen değişiklikler nedeniyle, anlaşmanın yeni şartları karşılayamadığı ve ciddi iyileştirmeler yapılmasına ihtiyaç duyulduğunu” ekledi. Sovyetler Birliği’nin talepleri; 1921 Anlaşmasının gözden geçirilmesi, Boğazlarda Ruslara üs verilmesi ve Montrö Sözleşmesi’nin revizyonu idi. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: 13.09.1944-10.09.1947 tarihlerinde Türk Dışişleri Bakanlığı görevini Hasan SAKA yürütmekteydi.

Yanıt Açıklaması: Sovyetler Birliği’nin 1980’lerde yaşadığı iç ve dış sorunlar devam ederken Soğuk Savaş döne­minin sembolü Berlin Duvarı 1989’da yıkıldı ve Varşova Paktı dağıldı. Sovyet cumhuriyetleri ise 1990’da egemenliklerini ve 1991’de bağımsızlık­larını ilan ettiler.

Yanıt Açıklaması: Çarlık döneminde Rusya'nın baş düşmanı Türk boyları ve Osmanlı Devleti idi. Bir bütün olarak yenebilmesi ve yutabilmesi zor olan bu çok geniş coğrafyaya yayılmış milleti kültürel olarak zayıflatmak ve birbirine yabancılaştırmak için kültürel çabalara girip sonuç almıştır Rus Devleti. Doğru cavap 'E'.

Yanıt Açıklaması: Türkistan liderlerinin çoğu, Bolşevik İhtilali’ne destek vermişlerdi. Çünkü yeni rejim, her milleti kendi kaderini seçmekte serbest bırakacak, isteyen bağımsız bir devlet hâline gelecek, isteyen yeni Sovyetler Birliği’ni oluşturacaktı. Halk ise gelecek rejimden çok Çarlık rejiminin devrilmesinin mutluluğunu paylaşıyordu.

Yanıt Açıklaması: 1921 tarihinde Rusya’nın da katıldığı bu antlaşma ile Türkiye, Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan arasında bugün de geçerli olan sınırlar düzenlenmiştir.

Yanıt Açıklaması: Türk sorunu ve Boğazlar meselesi 13 Temmuz 1945 tarihinde Potsdam’da gayriresmî olarak bir akşam yemeği sırasında tartışıldı. 22 Temmuz tarihinde mesele, Başkan Truman’ın başkanlığını yaptığı altıncı oturum gündemine alındı. Müttefikler, Sovyetlerin Türkiye ile ilgili iddialarını desteklemeyi reddetti. Bu nedenle 1 Ağustos’ta imzalanan Berlin Konferansı’nın Nihai Protokolü, sadece Karadeniz Boğazlarından geçişten bahsetti: “Üç hükûmet modern zamanla uyumsuz olan Sözleşmenin gözden geçirilmesinin gerekli olduğunu kabul etmiştir. Sözkonusu meselenin üç hükûmet ve Türkiye arasında doğrudan müzakerelerin konusu olması kararlaştırılmıştır”. Ertesi gün, ABD Dışişleri Bakanı James Brynes, metni ABD’nin Ankara Büyükelçisi Edwin Wilson’a gönderdi. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: 27 Nisan 1920’de Azerbaycan, Kızıl Ordu’nun işgaline uğrayarak Sovyetler Birliği’ne katılmıştır. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Avrasya Ekonomik Topluluğu (AET), Beyaz Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya, Tacikistan’ın gümrük birliğinin oluşmasının tamamlanması ve daha sonra da ortak ekonomik alanın kurulmasını hedefleyen bir kurum olarak planlanmıştır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Kafkaslar ve Orta Asya’nın bütünüyle Rus Çarlığı’nın egemenliği altına girmesi önemli ölçüde 1860’larda tamamlanmıştır. I. Dünya Savaşı ve sonrasında geçici bağımsızlıklar sayılmazsa bölgedeki Rus işgali, Sovyetler Birliği’nin dağılmasına kadar sürmüştür. Rus Çarlığı’nın Kafkaslar ve Türkistan istikametindeki ilerlemesinde önemli bir aşama, 1856 Kırım Savaşı ve sonrasında yapılan 1856 Paris Antlaşması’dır. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Niyazov’un ilk işi halkı arasında birliği sağlamak olmuştur. Zira Rus yönetimi, “böl ve yönet”i uygu­lamış, el altından kabilecilik zihniyetini canlı tut­maya çalışmıştır. “Sen Teke’sin”, “sen Yamud’sun”, “sen Salur’sun” ve “sen Ersarı’sın” diye Türkmen halkını çağ dışı bir kabileciliğe teşvik etmişti.

Yanıt Açıklaması: Türkistan, doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Doğu Türkistan, günümüzde Çin’in hakimiyeti altında olup Sincan Uygur Özerk Bölgesi adını taşır. Batı Türkistan ise Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Tacikistan Cumhuriyetlerinden oluşmaktadır. Kafkaslar olarak adlandırılan bölge, kuzey ve güney olarak ikiye ayrılmaktadır. Kuzey Kafkasya, Rusya Federasyonu bünyesinde yer alan Adige, Karaçay-Çerkez, Kabartey-Balkar, Kuzey Osetya, İnguşistan, Çeçenistan, Dağıstan Özerk Cumhuriyetlerinden oluşmaktadır. Güney Kafkaslar ise Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan Cumhuriyetlerini kapsar. İran ve Türkiye’nin sınır bölgeleri, kısmen Kafkaslar bölgesinde sayılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Kafkaslar ve Orta Asya, uluslararası politikada her dönemde önemini korumuş bölgelerdir. Bu iki bölge, Asya ve Avrupa’dan oluşan Avrasya’nın ortasında yer almaktadır. Burada tarih boyunca daha çok Türk kökenli halklar yaşamıştır. Orta Asya, 20. yüzyıl ortalarına doğru kullanılmaya başlanmış bir isim olup; Türkistan, Moğolistan ve Tibet’ten oluşmaktadır. Bolşevik İhtilali’nden itibaren (1917) Türkistan kavramı yerine genellikle Orta Asya ifadesi kullanılmaktadır.