Orta Doğuda Siyaset

Yanıt Açıklaması: 17 Mayıs 1999 seçimlerinde başbakanlık için yapılan seçimlerde %43.9 oy alan rakibi Netanyahu karşısında %56.1 oy alarak önemli bir başarı elde eden İşçi Partisi lideri Ehud Barak’ın barış süreci konusundaki yaklaşımı olumluydu.

Yanıt Açıklaması: Temmuz 1937’de Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında imzalanan dörtlü saldırmazlık paktı olan Sadabat Paktı’na imza atan devletler arasında Suriye bulunmamaktadır.

Yanıt Açıklaması: İngiltere, özellikle 1917 Sovyet Devrimi’nden sonra Komünist ideolojinin Hindistan bölgesine yayılmasını önlemek için “Tampon Bölge” olarak tanımladığı Afganistan’a yardımlarını 1919’dan itibaren arttırmıştır.

Yanıt Açıklaması: 1967 Arap-İsrail Savaşı'nda, topraklarındaki askerî üslerin Arap ülkelerine karşı kullanılmasına müsaade etmeyeceğini ilan eden Türkiye, savaş sırasında Mısır, Ürdün ve Suriye'ye gıda yardımı yapan ve savaş sonrasında BM Genel Kurulunda, İsrail'in işgal ettiği topraklardan çekilmesine yönelik kararın alınmasına katkıda bulunarak Mısır, Ürdün ve Suriye'nin olduğu Arap ülkelerine yakın bir politika izlemiştir.

Yanıt Açıklaması: Petrol ihraç Eden Ülkeler Örgütü’nün 1 Ocak 2007’de üye olan Angola ile birlikte 12 üyesi bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Savaşın daha ilk gününde Arap güçlerinin %80’ini etkisiz hâle getiren İsrail, savaş sonunda Ürdün’ün elindeki Batı Şeria ve Doğu Kudüs’ü, Suriye’ye ait olan Golan Tepelerini ve Mısır’a ait olan Gazze bölgesi ve Sina yarımadasını işgal etmişti.

Yanıt Açıklaması: Dünyada 2012 yılı itibarıyla günde 88 milyon varil petrol tüketilmektedir. Orta Doğu ülkeleri günde yaklaşık 7.5 milyon varil bir tüketim gerçekleştirirken, ABD 19 milyon varil ve Batı Avrupa ülkeleri de yaklaşık 13.6 milyon varillik bir tüketime sahiptir. Diğer yandan tüketimleri sürekli artan Asya Pasifik ülkeleri ise günde yaklaşık 28 milyon varillik bir tüketim gerçekleştirmektedirler.

Yanıt Açıklaması: Batı’nın aksine Rusya, herhangi bir ülke gibi İran’ın da barışçıl amaçlarda kullanılmak üzere nükleer bir program geliştirme hakkına sahip olduğunu savunmuştur.

Yanıt Açıklaması: Rusya’nın ardından en fazla doğal gaz rezervine sahip ülkelerin önemli bir kısmı Orta Doğu bölgesinde bulunmaktadır. İran’da yaklaşık 33.1 trilyon m3 yani dünya doğal gaz rezervlerinin yaklaşık  %16’sı bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Söz konusu olaylara destek veren ülke Rusya'dır.

Yanıt Açıklaması: Türkiye'nin İran ile ilişkilerinde belirleyici olan faktörler bölgesel güç olma ekseninde iki ülkenin rekabet halinde seyreden tarihi süreçlerle ifade edilebilir. Bu faktörler, nüfuz alanları çatışması, ideolojik farklılıklar ve şii-sünni ayrımı olarak değerlendirilmektedir. Ancak iki halkın etnik kökenindeki farklılıktan kaynaklanan bir sorun bu iki ülkenin ilişkilerinde belirleyici rol oynamamıştır.

Yanıt Açıklaması: BP, Exxon Mobil, Total ve Shell önemli petrol şirketlerindendir.

Yanıt Açıklaması: Orta Doğu ülkelerinde yaklaşık 80 trilyon m3 doğal gaz rezervi bulunuyor.

Yanıt Açıklaması: Bağdat Paktı, 1955 yılında Türkiye, İran, Irak, Pakistan ve İngiltere arasında kurulan güvenlik ve savunma örgütüdür.

Yanıt Açıklaması: Rusya, örgütsel denklem düzleminde Orta Doğu’da Şanghay Örgütü ile NATO ve AB’nin üstünlük girişimlerini dengelemeyi amaçlamaktadır.

Yanıt Açıklaması: İngiltere Orta Doğu'daki en kritik ülkelerin kaderini belirlemede en önemli rolü oynamıştır.

Yanıt Açıklaması: 1998 tarihli Adana Mutabakatı, Türkiye ile Suriye arasındaki ilişkileri olumsuz etkileyen faktörler arasında yer almaz.

Yanıt Açıklaması: Rusya’nın 1905’te Japonya karşısında aldığı ağır yenilgi, İngiltere’nin Rusya’yı “İkinci Sınıf Askerî Güç” olarak tanımlamasına yol açmıştı

Yanıt Açıklaması: İngiltere, deniz egemenliğini Hint Okyanusu'na kadar garanti altına almayı hedef edinmiştir. Öte yandan, Doğu Akdeniz'in güvenliğini sağlayan Süveyş Kanalı vasıtası ile Mısır- Hindistan deniz ticaret hattının açık tutulması için, Osmanlı İmparatorluğu’nu tasfiye ederek Londra'nın çıkarlarını kayıtsız şartsız destekleyecek küçük devletler kurulmasının sağlanması politikasını başlatmıştır. Bu maksatla, İngiliz ekonomisi için hayati önemi haiz bulunan Arap yarımadasındaki petrol kaynaklarının elde edilmesinde Arap milliyetçiliği Osmanlı devletine karşı ideolojik ana eksen olarak kullanılmıştır. İngiltere XIX. yüzyılın başından itibaren, Orta Doğu'ya gönderdiği misyonerler, istihbarat ajanları, siyasi şarkiyatçılar, arkeologlar, vasıtası ile bir yandan bölgede petrol kaynaklarını ararken diğer yandan Hilafetin Osmanlı yönetiminden alınarak, kendi kontrolü altındaki Arap devletlerine devrini amaçlamıştır. Sultan Abdülhamit, bu tehlikeyi zamanında tespit ederek, İngiltere'yi güçlü bir Osmanlı hilafetinin İngiliz çıkarlarına hizmet edeceğini ikna etmeye çalışmıştır. Osmanlı Sultanı Abdülhamit, İngiltere ve Fransa'nın Doğu Sorununu" kesin bir çözüme ulaştırmak için Osmanlı topraklarını kendi aralarında paylaşmaya hazırlandıklarını öngörmüştür. Bir başka ifade ile, Abdülhamit Osmanlı topraklarının pay edilme planlarına karşı, Cihat tehdidini politik bir enstrüman olarak kullanmıştır. Abdülhamit bu bağlamda, Hilafeti merkezî ve evrensel bir konuma yükselmiş ve kendisi de bizzat bütün dünyadaki Müslümanların sözcüsü hâline gelmiştir. Böylece, Türkler, bir kez daha Sünni İslam'ın bayraktarı ve koruyucusu rolünü üstlenmişlerdir. (Karpat, 2012:49) Nitekim doktrinde kültürel, siyasal, askerî açıdan ele alındığında Orta Doğu halkları tarafından "Osmanlı Türkleri, Müslüman dünyasının Romalıları olarak adlandırılmıştır." (Lustick, 1997: 653)

Yanıt Açıklaması: Rus modernleşmesini başlatan Çar Petro’nun Orta Doğu’ya “Açılan Koridor” olarak Karadeniz ve Türk Boğazları’na hâkimiyet kurmak sureti ile İstanbul’un kontrolünü amaç edinen bir politikayı benimsediği ifade edilebilir.