Orta Doğuda Siyaset

Yanıt Açıklaması: Milletler Cemiyeti tarafından oluşturulan komisyonun, Musul’un Irak toprakları içerisinde kalması yönündeki tavsiyesinin Milletler Cemiyeti Konseyi tarafından kabul edilmesi üzerine Musul’un kaderi belli oldu. O dönemde izlediği Batıcı politika çerçevesinde, İngiltere gibi Avrupa’nın en önemli ülkesiyle arasını bozmak istemeyen yeni Türkiye yönetimi Milletler Cemiyetinin bu karaını kabul etti ve Musul petrollerinden 25 yıl süreyle %10 pay almak koşuluyla bu bölgenin Irak sınırları içerisinde yer almasını kabul etti

Yanıt Açıklaması: İsrail’le yaşanan gerginlikler ve İran’la yapılan enerji alanındaki anlaşmalar Türkiye’nin dış politikasında bir “eksen kayması” olduğu yönünde eleştirilere neden olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Arafat’ı dışlamaya çalışan Bush, 14 Mart’ta yaptığı açıklamada yakında tüm ayrıntılarıyla kamuoyunun bilgisine sunulacak olan “Yol Haritası” öncesi Filistin yönetimini müzakerelerde yer alması için yeni başbakanın belirlemesi ve “terörü” durdurması konusundaki baskısını arttırmıştır. Başbakanlık makamı dörtlülerin hazırlık toplantılarında da Filistin yönetiminin gerçekleştirmesi gereken reformların ana unsurlarından biri olarak belirlenmişti. Arafat, bu doğrultuda 19 Mart’ta yeni başbakan adayı olarak FKÖ Yürütme Komitesi Başkanı Mahmud Abbas’ın (Ebu Mazen) belirlendiğini duyurdu. Nitekim Filistin’in ilk Başbakanı Mahmud Abbas’ın 29 Nisan 2003’te göreve başlamasıyla beraber BM, AB, ABD ve Rusya’nın hazırladığı üç aşamalı “Yol Haritası” taraflara sunuldu.

Yanıt Açıklaması: Türkiyede'ki laiklik hassasiyeti olan kesim, Erbakan’ın İran ile ilişkileri geliştirmek istemesinde, onun İslamcı politikasının ürünü olduğunu göstermek gayesiyle İran’ın rejimine ve politikalarına yönelik ağır ithamlarda bulunmuşlar ve Türkiye'nin de İran gibi olacağı yönündeki endişelerini sürekli dile getirmişlerdir

Yanıt Açıklaması: Irak'a düzenlediği savaş harekatlarını düşünerek ABD cevabına ulaşmak mümkündür.

Yanıt Açıklaması: Bugün İsrail’i içine alan Filistin’in Müslümanların egemenliğine girmesi ikinci Halife Hz. Ömer zamanında yani 637’de söz konusu olmuştur.

Yanıt Açıklaması: İsrail ile sıkı işbirliğine gidilerek desteklenmesi, Sovyetlerin sömürge ve yarı sömürge halklarının özgürleştirilmesine dayalı olarak yapılan faaliyetlerden biri değildir.

Yanıt Açıklaması: Sadabat Paktı, 8 Temmuz 1937’de Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında imzalanan dörtlü saldırmazlık paktı olup, Tahran’da Sadabat Sarayında imzalandığı için bu ismi almıştır. İmzacı devletler arasındaki sınır sorunlarının kalıcı şekilde çözülmesi ile ülkelerin bağımsızlıklarını vurgulama istekleri öne çıkmıştır. Taraflar birbirlerinin içişlerine karışmama, ortak çıkarları ilgilendiren konularda danışma, saldırıda bulunmama ve sınırlara saygı göstermeyi kabul etmişlerdir. Sadabat Paktı, 1979’da İran’daki yeni rejimin paktı feshettiğini ilan edene kadar hukuki varlığını korumuştur.

Yanıt Açıklaması: Arthur Balfour dönemin İngiltere Dışişleri Bakanı’dır.

Yanıt Açıklaması: Kalkınma İçin Bölgesel İşbirliği Türkiye, İran, Pakistan arasında bölgesel işbirliğini güçlendirmek amacıyla, 1964’te İstanbul’da kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: 4. Soru çözüm açıklaması ve İngiltere’nin Orta Doğu’da I. Dünya Savaşı öncesi hazırlanan ve Sovyet Devrimi sonrasında Lenin tarafından açıklanan Anadolu gizli paylaşım planlarında Rusya ile Boğazların kontrolü esasa bağlanmıştır. Bu doğrultuda, Kafkaslar bölgesinde Osmanlı Ordusuna karşı Ermeni ayaklanması desteklenmiştir. İngiltere, Türkiye ile Rusya arasına bir set çekmek için Amerika himayesinde bir Ermenistan devleti kurmak istemiştir. (Kürkçüoğlu, 1978:65) İngiltere, Osmanlı İmparatorluğu’nun Çarlık Rusya’sı karşısında toprak bütünlüğünün muhafazasında destek verilmesini öngören politikasında 1907 yılında değişikliğe gitmiştir. Almanya’nın Bağdat Demiryolu projesi ile Orta Doğu petrollerine hakim olabileceği düşüncesi, Rusya ile ittifak edilmesi fikrini ön plana çıkarmıştır. (Shwadran, 1958:7). İngiltere, bu noktada, Almanya’nın Osmanlı devleti ile yakınlaşması, askerî ve ekonomik yardımlarını artırmasını ve Bağdat demir yolu projesi ile bölgedeki Arap devletleri üzerindeki nüfuz alanının güçlendirmesini çok ciddi bir tehdit olarak tanımlamıştır. (Reinsch, 1910).

Yanıt Açıklaması: Bağdat Paktı, 1958’de Irak’ın Paktan ayrılması üzerine merkezini Ankara’ya taşıyarak Merkezi Antlaşma Örgütü (CENTO) adını almıştır.

Yanıt Açıklaması: Yahudi terörünün gün geçtikçe artması üzerine Ingiltere, 1947 Şubat’mda aldığı karar doğrultusunda, Filistin sorununu 2 Nisan 1947’de BM’ye havale etmiştir. 21 ve 22 Nisan 1947’de Mısır, Irak, Suriye, Lübnan ve Suudi Arabistan Genel Sekreter’den Filistin’deki mandanın sona erdirilmesini ve bağımsızlığın ilanını talep ettiyse de Arap teklifleri gündeme alınmadı. Bununla beraber, Ingiltere’nin isteği üzerine 28 Nisan 1947’de toplanan BM Ge­nel Kurulu, 11 üyeden oluşan bir BM Filistin Özel Komitesi’nin (UNSCOP) oluştu­rulmasını ve Komite’nin 1 Eylül 1947’ye kadar çalışmasını tamamlayarak Genel Ku­rula rapor vermesini kararlaş­tırmıştır.

Yanıt Açıklaması: ABD 19 milyon varil petrol tüketimiyle en çok petrol tüketen ülkedir.

Yanıt Açıklaması: Sadabad Paktı'nın imzalanması, Türkiye Irak ilişkilerini olumsuz etkileyen faktörlerden biri değildir.

Yanıt Açıklaması: 1957’de yayımlanan Eisenhower Doktrini âdeta ABD’nin bölgedeki yeni rolünün altını çizmektedir. Doktrine göre kendini tehdit altında hisseden her ülke Amerikan ekonomik ve askerî yardımına başvurabilecektir. Buradaki asıl amaç ise Mısır ve Suriye gibi ülkelerin SSCB ile yakınlaşmalarını engelleyerek, uluslararası komünizmin Orta Doğu’da etkisini arttırmasının önüne geçmektir. Doktrinin hayata geçirilmesi sürecinde ilk deneme ise Lübnan’da olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Alman-Rus ekonomik ittifakının önemini ön görerek Bağdat Demiryolu Projesine dahil olmak İngiltere'nin Orta Doğu politikasını etkileyen unsurlardan biri değildir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye, Arap baharı diye adlandırılan süreçte, Suriye BAAS rejimine destek vermemiştir.

Yanıt Açıklaması: Nihai Statü Konuları: Kudüs’ün statüsü, sınır sorunu, Yahudi yerleşimleri ve mülteciler sorunudur.

Yanıt Açıklaması: Filistin’in Müslümanların egemenliğine girmesi ikinci Halife Hz. Ömer zamanında yani 637’de söz konusu olmuştur. Bölge on birinci yüzyılın sonunda yaşanan Haçlı Seferlerine kadar da Müslümanların denetiminde kalmıştır.