Uluslararası İktisat Teorisi

Yanıt Açıklaması: Ricardo’ya göre, ülkelerin yurt içi üretim maliyetleri oranı uluslararası ticarette denge fi­yatlarının veya ticaret hadlerinin sınırlarını belirler. Ancak, bu sınırlar arasında uluslara­rası ticaret dengesini sağlayan göreceli fiyat oranının (dış ticaret hadlerinin) hangi düzey­de oluşacağını Ricardo modeline (veya genel olarak arz modellerine) dayanarak açıklama olanağı yoktur. Çünkü bu, ülkelerin arz faktörlerinin yanında aynı zamanda onların talep koşullarına bağlıdır

Yanıt Açıklaması: Klasik Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi’ne göre, yurt içi üretim maliyetleri farklı olduğu sürece, ülkeler kârlı dış ticaret yapabilirler ve yurt içi üretim maliyetlerindeki farklılıklar da uluslararası emek verimliliğindeki farkların bir sonucudur. Ancak bu analizlerle ulus­lararası ticaretin gerçek nedeni açıklanmış olmamaktadır. Çünkü burada, yurt içi üretim maliyetleri farklılıklarının emek verimliliğindeki farklardan kaynaklandığı belirtilirken uluslararası emek verimliliğinde farklılık doğuran etkenler üzerinde durulmamaktadır. Nitekim Smith, Ricardo ve Mill bu soruyla hemen hemen hiç ilgilenmemişlerdir. Oysa yurt içi fiyat farklılığının nedenleri, tatmin edici bir biçimde açıklanmadıkça Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi’nin yeterli bir çözüme kavuşturulduğu söylenemez. Karşılaştırmalı üstünlüklerin bu eksikliğini gidermek üzere Ricardo’dan yaklaşık bir asır sonra ortaya atılan bir açıklama, faktör donatımı teorisi’dir (factor endowment the­ory). İsveçli İktisatçı Eli Heckscher (1879-1952), 1919 yılında yayımlanan bir makalesine dayanan bu yeni yaklaşıma “faktör oranları teorisi” (factor proportions theory) adını vermişti.

Yanıt Açıklaması: Uluslararası ticaretin ilk kez bilimsel bir yöntemle incelenmesi Adam Smith’in 1776’da yayımlanan ünlü eseri “Ulusların Zenginliği” ile başlar. Bu çalışma aynı zamanda Klasik İktisat Ekolü’nün de temeli olarak kabul edilir. Demek oluyor ki incelemekte olduğumuz bilim dalının yaklaşık iki buçuk asırlık bir geçmişi bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Malların üretiminde kullanılan sermaye/emek oranına faktör yoğunluğu adı verilir. Bu malarda kullanılan emek sermaye oranını ifade eder.

Yanıt Açıklaması: Mutlak Üstünlük Teorisi’nin, uluslararası ticaretin nedenini bilimsel olarak açıklamada önemli bir ilerleme olduğuna kuşku yoktur. Ancak bir ülke bütün mallarda diğerinden üstünse o takdirde bu ülkeler anasında ticaret yapılmaması gerekir. Bu da çok gerçek dışı değildir. Örneğin gelişmiş bir ülke bütün malları az gelişmiş bir ülkeden daha ucuza üretmekte olabilir. Bu durumda gelişmiş ve az gelişmiş ülkeler arasında ticaret yapılmaması gerekirdi.

Yanıt Açıklaması: Ticareti artırıcı yönlü büyüme durumunda bazen öyle olabilir ki dış ticaret hadlerinde ortaya çıkan bozulmanın yol açtığı ulusal refah kaybı, büyümenin doğurduğu gelir artışı etkisini fazlasıyla giderir. Literatürde bu olaya yoksullaştıran büyüme denir. Yani uluslararası piyasaya büyüme nedeniyle daha fazla mal arz edildiğinde fiyatlar düşer, daha çok üretime rağmen gelir azalır. Bu yoksullaştıran büyümedir.

Yanıt Açıklaması: Faktör yoğunluğu malların üretiminde kullanılan sermaye/ emek oranlarının karşılaştırılması ile belirlenir.

Yanıt Açıklaması: Emekteki artış oranının sermayedeki artış oranından daha yüksek olması, yani ülkenin genel anlamda daha emek zengin duruma gelmesi demektir.

Yanıt Açıklaması: Heckscher-Ohlin Teorisi oldukça açık, basit ve rasyonel bir düşünceye dayanır. Teoride savunulan ana düşünceyi şu şekilde ifade edebiliriz: Bir ülke hangi üretim faktörüne zen­gin olarak sahipse üretimi o faktörü yoğun biçimde gerektiren mallarda karşılaştırmalı üstünlük elde eder, yani onları daha ucuza üretir ve o alanlarda uzmanlaşır.

Yanıt Açıklaması: Heckscher-Ohlin teorisinin ilk uygulamalı testi, Leontief trafından Amerikan ekonomisi üzerinde yapılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Yeni üretim yöntemleri bulunmasına dayalı teknolojik gelişmenin en belirgin özelliği, aynı miktar kaynaklarla daha fazla mal üretilebilmesi veya aynı miktar malın daha az kaynak kullanılarak elde edilebilmesidir.

Yanıt Açıklaması: İthal malı birer birim artırı­lırken, bunların karşılığında ülkenin kendi malından önereceği miktarları gösteren eğriye teklif eğrisi denir. Ya da tersine, teklif edilen ihraç malları birer birim artırılırken talep edilen ithal malı miktarlarını gösteren eğri biçiminde de tanımlanabilir. Teklif eğrisi üze­rindeki her nokta, hem teklif ve talep edilen miktarları, hem de bunların birbirine oranı olan uluslararası göreceli fiyatı, yani ticaret hadlerini gösterir.

Yanıt Açıklaması: Ülkenin dış ticaret hacminin gelirdeki büyümeden daha yüksek oranda artması ulusal ekonomilerdeki genel eğilimin ticareti artırıcı yönlü büyüme doğrultusunda olduğunu gösterir.

Yanıt Açıklaması: Sabit fırsat maliyetler, bir kesimde üretimi kısıp diğer kesime aktarılan kaynakların o kesimde üretime yaptığı katkıda bir değişmenin olmaması durumudur. Bunun nedeni ise, bir faktörün tüm birimlerinin aynı veya eş kalitede olması ve faktörlerin tüm malların üretiminde aynı sabit oranda kullanılması ile açıklanabilir. yani üretim faktörlerinin bir biri yerine tam ikame edilebilir olması gerekir ki, iki malın üretiminde sabit oranda kullanılmaları gerekir. Zaten üretimde sabit maliyetlerin ortaya çıkması için iki koşul gerekir, ilki üretim faktörlerinin bir birleri yerine tam ikamesi ve bütün faktörlerin homojen veya aynı kalitede olmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Çin, Tayland, Güney Kore, Brezilya, Hindistan ve Türkiye gibi ülkeler yeni gelişmekte olan ülkeler sınıfına girer.

Yanıt Açıklaması: Teklif eğrilerini etkileyen arz faktörleri arasında teknolojik gelişme, faktör artışları, yönetim bilgisinde ilerleme gibi faktörler etkilidir. Örneğin ihraç malı üretiminde bir teknolojik ilerleme olursa bu ihracatçı ülkenin teklif eğrisi sağa doğru kayar.

Yanıt Açıklaması: İki-mallı bir modelde ekonomik büyüme, üretim olanakları eğrisinin dışa doğru genişlemesiyle gösterilebilir.

Yanıt Açıklaması: Uluslararası Ticaret Teorisi’nin yanıtlamak zorunda olduğu üç ana soru şunlardan oluşmaktadır: Ülkeler neden dış ticaret yaparlar, yani dış ticaretin kapalı ekonomiye göre ülkelere sağladığı yararlar nelerdir? Bir ülke dış ticaretinin bileşimi nasıl açıklanabilir; başka bir deyişle bir ülkenin hangi malları ihraç, hangilerini ithal edeceği neye göre belirlenir? Dış ticarette göreceli fiyatlar ya da dış ticaret hadleri nasıl oluşmaktadır?

Yanıt Açıklaması: Faktör yoğunluğu malların üretiminde kullanılan göreceli sermaye/emek oranlarını ifade eder.

Yanıt Açıklaması: Emek değer teorisine göre, üretimde göreceli olarak fazla emek kullanılmışsa malın maliyeti (fiyatı) yüksek, az miktarda emek kullanılmışsa düşük olur.