Genel Dilbilim 2

Yanıt Açıklaması: Bir edimin başarı ile gerçekleşmesi için belli koşullar gereklidir. Bu koşullar gerçekleşmezse, yukarıdaki sözceler ile bir edim gerçekleştirmek söz konusu olamayacağı için sözce geçersiz, Austin’in terimiyle mutsuz ya da uygunsuz sözce olur. Bir sözce ile eylem gerçekleştirmek için gerekli olan ön şartlar uygunluk ya da mutluluk koşullarıdır. Örneğin C’deki gibi birisine söz vermek için samimi olmak ve gelecekte söz verilen eylemi gerçekleştirme niyeti olmak, şaka yapmıyor ya da söz verme eylemini yazdığımız bir şiir ya da roman için kullanıyor olmamamız gereklidir. A’daki gibi yetki sahibi de olmak gereklidir. Diğer bir koşul da bu edimlerin eksiksiz biçimde gerçekleştirilmesidir.Seçeneklerden A şıkkı hariç, diğerlerinin gerçekleşip gerçekleşmeyeceği her ne kadar yukarıdaki bağlamlardan bilinemese de,  normal koşullarda görevi başında olmayan bir nikâh memurunun arkadaşlarına “Sizi karı koca ilan ediyorum” demesi onları resmi olarak evlendirmez. Eylemin gerçekleşmeyecek olması nedeniyle doğru yanıt B’dir.

Yanıt Açıklaması: Anadili konuşucusunun zihninde biçimlendirilen bir tümcenin konuşma eyleminin nesnesi olmasına yani sessel biçime bürünmesine sözce adı verilir.

Yanıt Açıklaması: Anlatı aktarımı-Sözeylem anlatı aktarımı-Dolaylı konuşma aktarımı-Bağımsız dolaylı konuşma aktarımı-Bağımsız konuşma aktarımı-Bağımsız dolaysız konuşma aktarımı

Yanıt Açıklaması: B seçeneği arkadaşını küçümseyip, ona hakaret ederek onun öz imgesini tehdit etmektedir.

Yanıt Açıklaması: İletinin ele alınma yollarına baktığımızda bunları beş ana başlık altında toplamak mümkündür. Bu sınıflamada yapılacak seçimin boyutu, büyük oranda iletinin “özgün” dil olgusuyla ne derece örtüşerek sunulacağı sorusuna bağlı olarak yapılır. Dilsel aktarım biçimleri bu boyutla ilgilidir. Bu nedenle sınıflandırmalar büyük ölçüde yukarıda ele aldığımız Leech ve Short’un (1981) yapmış olduğu sınıflandırmanın konuşma aktarımı bölümüyle örtüşür. İletinin sunuluş biçimleri şunlardır: • Anlatı (Gerçekleşmiş bir dizi eylemin zaman sırası içinde aktarımı yapıldığında) • Alıntılama (Bağımsız konuşma ve düşünce aktarımı yapıldığında) • Yansıtma (Bağımsız dolaysız konuşma ve düşünce aktarımı yapıldığında) • Yeniden dile getirme (Dolaylı ya da bağımsız dolaylı konuşma ve düşünce aktarımı yapıldığında).

Yanıt Açıklaması: Bu soruda eylem söz konusu olduğu için bir örnekle açıklamak gerekirse,arkadaşlarımızı akşam yemeğine davet etmek düşünülebilir. Ancak edimin başarı ile gerçekleşmesi için bazı koşullar gereklidir. Bu koşullar gerçekleşmezse, yukarıdaki sözce ile bir edim gerçekleştirmek söz konusu olamayacağı için sözce geçersiz, Austin’in terimiyle mutsuz ya da uygunsuz, isabetsiz sözce olur. Bir sözce ile eylem gerçekleştirmek için gerekli olan ön şartlar uygunluk ya da mutluluk koşullarıdır. Örneğin, birisine söz vermek için samimi olmak ve gelecekte söz verilen eylemi gerçekleştirme niyeti olması gerekir. Örneğin, söz verdiğimizde buna ilişkin şaka yapmıyor ya da söz verme eylemini yazdığımız bir şiir ya da roman için kullanıyor olmamamız gereklidir. Eğer söz verilen iş gerçekleştirilmediyse doğru/yanlış yargısı yerine sözcenin mutlu/mutsuz sözce olması söz konusudur.

Yanıt Açıklaması: Nitelik ilkesinde konuşucular, konuşmanın hedef ve kapsamı doğrultusunda doğru olduklarına inandıkları bilgiyi verirler. Bu, konuşucu için yalan yanlış bilgi vermekten daha kolay ve daha ekonomiktir.

Yanıt Açıklaması: Amaçlılık, her metnin, iletişimin doğası gereği üreticisi tarafından bağlaşık ve tutarlı bir bütün olarak oluşturulması gereğine işaret eder.

Yanıt Açıklaması: Söylem, dilin bir iletişim aracı olarak etkileşimsel boyutuyla ele alınışıyla ilişkilenir. Metinlerin iletişim işlevi kazanmasını sağlayan, metindeki dilsel düzenlemeler aracılığıyla izlenebilen ve algılanırlık kazanan soyut bir olgudur. Dili bir iletişim aracı olarak ele aldığımızda, üreticisi (konuşucu, yazar) ve alıcısı (dinleyici, okur) incelemenin dışında tutulamaz.

Yanıt Açıklaması: Anadili konuşucuları sözcüklerin anlamlı olup olmadığını bilirler. Türkçeyi anadili olarak konuşanlar, örneğin [u], [m], [u] ve [t] seslerinden oluşan ses dizisinin Türkçede anlam taşıyan bir birim olduğunu, yani Türkçenin bir sözcüğü olduğunu (‘umut’), ancak [u], [b], [u] ve [t] seslerinden oluşan ses dizisinin (‘ubut’), yani Türkçenin bir sözcüğü olmadığını bilirler.

Yanıt Açıklaması: Şıklardaki ad tümcecikleri ve özneleri şunlardır: [ Sınavın test olması] için talepte bulunduk. [ Sınavın test olacağı] duyuruldu. [ Sınavın test olacağı]nı duyduk. [ Sınavların test olması] önerisi kabul edildi. adıl [ ADIL Sınavı test yapmak] istedi. Görüldüğü gibi, A, B, C, D şıklarında ad tümceciklerin açık özne ( sınav/ların ) bulunduğundan ADIL yoktur. E şıkkında ise temel tümcenin öznesi tarafından denetlenen bir özne denetleme ADILı vardır. Doğru cevap E’ dir.

Yanıt Açıklaması: Nesnel: Teknik betimleme, Haber öyküleri, Teknik açıklama, Akademik savlama, Kurallar, talimatlar, yasalar

Yanıt Açıklaması: Cömertlik İlkesi, kendine yararı azaltıp, dinleyiciye yararı artırmaya ilişkindir.

Yanıt Açıklaması: Metin içinde gönderimin üye-alt küme, iyelik ilişkileri vb. yollarla çağrışımsal olarak yapılması, ilişkilendirilmiş gönderim olarak adlandırılmaktadır. Mert ve babası arasında böyle bir gönderim söz konusudur.

Yanıt Açıklaması: a. V komnate drovaty (yeni bilgi), Odada yatak var. b. Drovaty v komnate. Yatak odada. (eski bilgi) (Rusça örnekler: Tomlin, 1986: 61) Örnek (20a)’da hem Rusça hem de Türkçede “yatak” bilinmeyen yani yeni bilgi olan (20b)’de ise bilinen, eski bilgi taşıyan bir ögedir. (20a)’da bilgisel olarak daha zayıf olan “odada” yer belirtecimsi ögesi zayıf bilgisel içeriği ile dinleyiciyi yeni bilgiye hazırlar. Öte yandan (20b)’de tümce başındaki “yatak” bilinen ve sözcenin konusu olan ögedir. Türkçede bilgi yapısı değişik araştırmacılar tarafından çok çalışılmış bir konudur (Erguvanlı, 1984; Erkü, 1983; Hoffman, 1995; Kılıçaslan, 1994; Aksan, 1995; İşsever, 2000; Şener, 2010; Özge ve Bozşahin, 2010). Bunun yanı sıra Göksel ve Özsoy (2000; 2003) Türkçede odağın tümcedeki konumunu ve İşsever (2002) konu kavramını irdelemişlerdir. Bu çalışmalar ayrıntılarda farklılık göstermektedir.

Yanıt Açıklaması: Yukarıdaki örnekte de görüldüğü gibi, anlatısal söylem özellikleri içeren metinlerde olaylar arasındaki geçici ilişkilere tematik olarak yapılan gönderimler yer alır. Olay ve hareket sıralaması yapılan metinlerde anlatım anlatısallık taşır.

Yanıt Açıklaması: Konuşucu, bir önermeyi dinleyicinin bilişsel bağlamına en uygun biçimde şekillendirir; tümce yapısını bilgiye dayalı olarak uyarlar. Sözceler hem eski hem de yeni bilgiler içerir. Başarılı iletişim eski ve yeni bilginin dengeli olarak düzenlenmesidir. Çok fazla yeni bilgi söylem bağlamında bulunan önceki sözcelerle ilişki kurmayı güçleştirebilir. Her yeni sözce söylem bağlamındaki önceki sözcelerle bağıntılıdır ve aynı zamanda yeni bilgi ekleyen bölümü vardır.

Yanıt Açıklaması: Dolaylı tanıt; aktarılan ifadenin içerdiği tanıtsal yapı, bilgi kaynağının anlatıcı olmadığı ancak anlatıcının bu bilgiyi birinden duyduğunu gösterir. "Duydum". Belirsiz Aktarım; aktarılan ifadenin içerdiği tanıtsal yapı, anlatıcının aktardığı bilgiyi biriyle konuşurken öğrendiğini gösterir. Bilgi kaynağı belirsizdir."Kimseyle konuşmuyormuşsun".

Yanıt Açıklaması: Belirli Diğerleri; çoğu durumda başka bir zaman ve yerdeki bir başka konuşmacının sesidir. Metinde yer verilen sözcenin bilgi açısından sorumlusunun, anlatıcı dışında belirli biri olduğu, bu yolla işaretlenir.

Yanıt Açıklaması: Artsüremli çıkarım; aktarılan ifadenin içerdiği tanıtsal yapı, anlatıcının, aktardığı bilgiyi bir olayın bıraktığı izi gözlemleyerek çıkarım yoluyla oluşturduğunu gösterir. “Burada sigara kokusu var. Biri sigara içmiş.”.