Genel Dilbilim 2

Yanıt Açıklaması: Herhangi bir kavramın, olgu ya da olayın anlatımını doğrudan araçlarla gerçekleştirmek yerine ilişkili oldukları başka kavram, olgu ya da olaylardan yararlanma yoluna başvurulmasına ad aktarması denir.

Yanıt Açıklaması: Her dilde yeni sözcük yaratmaya dönük çok sayıda yol bulunur. Bunlardan ödünçleme diye adlandırılan, başka dillerden sözcüklerin alınıp bir (sesbilimsel) yerlileştirme sürecinden geçerek kullanılması durumu ya da yine başka bir dilden bir sözcüğün ya da öbeğin tam çevirisinin yapılması yoluyla ödünçlenmesi de birer sözcük yaratma yoludur. D seçeneğinde yerlileştirme , E’de ise çeviri yoluyla dile girmiş bir ödünçleme örneği vardır. Doğru yanıt E’dir.

Yanıt Açıklaması: "Ahmet'in bu işi başaracağı" yan tümceciği ana tümcenin öznesi konumundadır.

Yanıt Açıklaması: 'Sedat hasta oldu' cümlesinde özne, yüklemde dile getirilen olaydan etkilenendir.

Yanıt Açıklaması: Tümceler kendi başlarına doğruluk koşulu ve doğruluk değeri taşıdıkları gibi bir tümce aynı zamanda başka bir tümcenin doğruluk koşulu ve değeri hakkında da bilgi verebilir. Bu türden tümcelerarası anlamsal ilişkiler de bileşimsel anlambilimin mantığa dayanan formal yöntemleriyle modellenebilir. Gerektirim, bir tümcenin anlamına baktığımızda diğerinin doğruluk koşulu ve değeri hakkında da bilgi sahibi olmamızı sağlayan mantıksal bir ilişkilendirmedir.

Yanıt Açıklaması: Tümceler, evrensel olarak 3 türde olabilir. Bunlar: yalın tümce, bir bağlaçla bağlanan ve iki bağımsız tümce içeren birleşik tümce ve bir yan tümcecik ve bir ana tümceden oluşan karmaşık tümce şeklinde görülür. “Müjgan kitabı bitirdi ve Hasan onu kutladı.” cümlesinde iki ayrı bağımsız tümce vardır ve bunlar bir bağlaç ile bağlanırlar. Bu tümceye “birleşik tümce” denir.

Yanıt Açıklaması: Kısıtlayıcı ortaçlar gönderimi çok geniş olan bir kümenin üyesini daraltmak için kullanılır. Örneğin:[AÖ Kitap] iyi bir dosttur. Buradaki kitap çok genel bir addır; belli bir kitaba gönderimde bulunmayıp konuşucu ve dinleyici tarafından paylaşılan belli bir kitap yorumu taşımamaktadır. Oysa belli bir kitap söz konusu ise o zaman bu nesnenin daraltılması için belli araçlar kullanmamız gerekir. Örneğin, masadaki kitap diyebiliriz. Ancak masada birden fazla kitap varsa masadaki kırmızı kitap diyebiliriz.

Yanıt Açıklaması: Her öbekte bir sözcük öbek kurucudur, anlam ve yapı olarak öbekteki en önemli—merkezi— rolü olan sözcüktür. Buna öbekte baş denir. Baş olan bir sözcük, öbek oluşturmak için tümleç ya da eklenti alabilir. Tümleç tamamlayıcı ve zorunlu bir öge iken, eklenti bir öbekte bulunması zorunlu olmayan, seçimlik ve niteleyici ögedir. Bir eklenti, bir ögeden atıldığı zaman, o öge kuralsız olmaz. Eklentiler, arka arkaya dizilebilir. Yani birden fazla eklenti olabilir. Ancak tümleçler bu şekilde dizilemez. Seçeneklerdeki koyu renkli sözcükler atıldığında öbek yine anlamlı olur: (A) siyah yün kazak, (C) çok ilgili, (D) dün gördüğümüz kırmızı araba,  (E) değerli misafirler. Oysa B seçeneğinde başın önündeki kısım atılırsa öbek kuralsız olur: (C) fizik öğretmeni › *öğretmeni. Bu yüzden ‘fizik’ sözcüğü tümleçtir.  Doğru yanıt B’dir.

Yanıt Açıklaması: doğru cevap B dir.

Yanıt Açıklaması: A seçeneğinde yumuşaklık özelliği pamuk ile belirtilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Belirteçler genellikle tümce ve Eylem Öbeği (EÖ) belirteçleri olarak ikiye ayrılır. ‘Doğrusu’ tümce niteleyicisidir. Doğru yanıt C’dir

Yanıt Açıklaması: Sıfatlar tipik olarak ad öbeklerinin bir parçası olarak kendilerini gösterirler. Mavi türündeki sıfatlar bir adla etkileşime girip o ada bir özellik yükledikleri için farklı bir ilişki türü sunuyor olarak kabul edilir. Biz bu ilişki, anlambilim alan yazınında kesişim kümesi ilişkisi olarak sunulur. Buna göre, şekilde kalem ve mavi üyeleri olan iki ayrı küme olarak görülür ve bu kümeler kalem ve mavi sözcüklerinin gönderimsel anlamını işaretler. Kalem kümesi (K), kalem olarak belirlenebilecek şeylerin kümesidir. Mavi kümesi (M) ise mavi özelliği taşıyan şeylerin kümesidir. Soru işareti yerine gelecek mavi kalem , bu iki kümenin kesişim kümesinde yer alır; yani, K ∩ M.  Doğru yanıt E’dir.

Yanıt Açıklaması: Geçişli ve geçişsiz eylemlerin yanı sıra bu iki gruba dâhil olmayan koşaç eylemleri vardır. Koşaçlar ne geçişli ne de geçişsiz eylemlerdir. Tamamen farklı bir grup olarak yüklemcil bir AÖ, SÖ, İÖ öge ile birlikte özneye ilişkin bir özellik belirtirler. Bu yüzden yüklemcil AÖ, SÖ, İÖ özneyi tamamlayan ögedir ve özne tümleci olarak bilinir: Caner çok çalışkandır (Çok çalışkan = yüklemcil SÖ ve özne tümleci.)

Yanıt Açıklaması: Çağrışım alanı her sözcüğün çağrıştırdığı diğer imgelerin, kavramların oluşturduğu kümedir. İğne sözcüğü ‘hastane’ bağlamında ağrı ve hastalığı , ‘samanlık’ bağlamında zor bul(un)mayı , ‘dikiş’ bağlamında da iplik sözcüğünü çağrıştırır. İğde ise bunlarla bağdaşmayan bir sözcüktür. Doğru cevap E’ dir.

Yanıt Açıklaması: 'benim güzel evim' sözcük öbeği belirleyici sıfat -sıfat-ad olarak tamlayan- eklenti-ad yapısı göstermektedir.

Yanıt Açıklaması: Anadili konuşanlar bir dili bilmelerinin yanında anlam (hem sözcük hem de tümce düzeyi) hakkında da sezgisel bir şekilde bilgi sahibidirler. Sözcük anlamları düşünüldüğünde seçeneklerde verilen (A, B, C, D) tüm maddeler doğrudur. Fakat E seçeneğindeki ibare yanlıştır çünkü Anadili konuşucuları gözlemlenebilir dünyada var olmayan nesneleri barındıran tümceleri de anlama yetisine sahiptir.

Yanıt Açıklaması: Ad aktarmaları genel olarak herhangi bir kavramın, olgu ya da olayın anlatımını doğrudan araçlarla gerçekleştirmek yerine ilişkili oldukları başka kavram, olgu ya da olaylardan yararlanma yoluna başvurur. Seçenekler incelendiğinde E seçeneğindeki “dört kolluya binmek” söz öbeği “ölüm” anlamı yerine kullanılmıştır ve bu yüzden bir ad aktarmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Verilen sav, İçsellik Kuramını yansıtmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Eğretileme içeren B ve C seçeneklerinde benzetme ilgeci gibi , D seçeneğinde hem ilgeç hem de benzetme yönü vardır. E seçeneği eğretileme örneği değil, ad aktarması içerir. A seçeneğindeki örnekte teyzesi yeğenine ‘Şeker bu şeker’ diye seslenerek onun ‘şeker gibi tatlı’ olduğunu ilgeç ve benzetme yönü kullanmadan ifade etmektedir. Doğru yanıt A’dır.

Yanıt Açıklaması: Albert Einstein dediğimizde aklımıza gelen ünlü kuramsal fizikçi, Görelilik Kuramını ortaya atan kişi Albert Einsteindır. Öte yandan dünya üzerinde Albert Einstein adını ta­şıyan başka bireyler de yaşamış olabilir ya da ya­şamaktadır ancak bu diğer Albert Einstein’ları, kuramsal fizikçi olan Albert Einstein’dan daha az biricik ve tek yapmaz; aynı adı taşısalar da Albert Einstein özel adını taşıyan her bir birey dünya üze­rinde eşi olmayan bir bireyi temsil etmektedir. Bu açıdan bakıldığında, Albert Einstein’ adını taşıyan farklı göndergelerden söz edebiliriz ancak yine de bu kuramda Albert Einstein’ özel adının anlamı gönderimde bulunduğu Albert Einstein’ adını ta­şıyan bireyin kendisi olarak kabul edilmektir.