Genel Dilbilim 2

Yanıt Açıklaması: Yukarıdaki tümce iyi-biçimlendirilmiş olmasına rağmen, içinde yaşadığımız dünyada bir gerçekliği olmadığı açıktır. Bu, bize böyle bir tümcenin gerçeklikte bir gönderimi, yani kaplamı olmadığını söyler ve doğruluk değeri 0’dır. Doğru yanıt E’dir.

Yanıt Açıklaması: Anlambilim çalışmaları gelenek­sel olarak bu iki düzey üzerine yoğunlaştığından, anlambilimin ele alındığı bu iki bölümde sırasıyla sözcük ve tümce düzeylerinde anlamın ne olduğu konusuna yoğunlaşılacaktır. Bunu yaparken, ana­dili konuşucusu ve onun dilsel yetileri tartışmanın merkezine yerleştirecektir çünkü dilsel ifadelerden anlam çıkarma ve/ya dilsel ifadeleri anlamlı kılma yetisi insanın bilişsel becerileri arasında çok önemli bir yer tutmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Özne denetleme; yan tümcecikteki ADIL öznesinin üst tümcedeki özne ile aynı kişiye gönderim yorumlamasıdır.

Yanıt Açıklaması: Her dilde yeni sözcük yaratmak için çok sayıda yol bulunur. Bunların bir kısmı bileşik yaratma işlemini de kapsayan çok sayıda biçimbilimsel türetim sürecini barındırır. Ancak yeni sözcük yaratma süreçleri zorunlu olarak biçimbilimsel türetim süreçleri başlığı altında toplanabilecek süreçlerle sınırlı değildir. Buna örnek olarak; dilin bağımlı ve bağımsız biçimbirimlerine dayanmadan tümüyle yeni sözcük yaratılması, alfabetik kısaltmalar, baş harflere dayanan kısaltmalar, özel adların genel adlara dönüştürülmesi ve ödünçleme gösterilebilir. Cinas ise sesleri aynı, anlamları farklı sözleri bir arada kullanma sanatıdır.

Yanıt Açıklaması: söyle- fiili dolaylı aktarım yaratmıştır ve doğru seçenek A'dır.

Yanıt Açıklaması: Tümce, tüm dillerde bir özne ve bir yüklemden oluşan bir dilbilgisi birimi olarak tanımlanabilir. Bir başka deyişle, her dilde bir tümcede özne ve yüklem bulunduğu gözlenmiştir. Özne ya da yüklemin yeri bir dilden diğerine değişse de bu iki öge tümcede mevcuttur.

Yanıt Açıklaması: B,C,D ve E seçeneklerinde görüldüğü gibi düşün- eylemi bir nesne almadan geçişsiz olarak kullanılmıştır. Oysa A seçeneğinde (haksız olduğunu) ad öbeğini alarak geçişli olarak kullanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Özne, tümcede her zaman yalın ad durumu olan ögedir. Ancak yalın durumu olan belirtisiz nesneler de olduğu için bu test her zaman güvenilir olmayabilir.  Öyleyse özne her zaman yalın durumdadır; ancak her yalın durumdaki Ad Öbeği özne değildir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Her sözcüğün çağrıştırdığı diğer imgelerin, kavramların oluşturduğu kümeye çağrışım alanı denir.

Yanıt Açıklaması: Gönderimsellik kuramına göre bir sözcüğün anlamı, en basit biçimiyle, onun dünyadaki karşılığıdır. Diğer bir deyişle, bir sözcüğün anlamı onun dış dünyada gönderim yaptığı şey, yani onun göndergesidir. Buna tipik bir örnek olarak özel adları vermek mümkündür. Her özel ad dünya gerçekliğinde varolan biricik ve tek bir ‘şey’e (varlık, nesne) göndermede bulunur. Albert Einstein dediğimizde aklımıza gelen ünlü kuramsal fizikçi, Görelilik Kuramını ortaya atan kişi Albert Einstein’dır. Öte yandan dünya üzerinde Albert Einstein adını taşıyan başka bireyler de yaşamış olabilir ya da yaşamaktadır ancak bu diğer ‘Albert Einstein’ları, kuramsal fizikçi olan ‘Albert Einstein’dan daha az biricik ve tek yapmaz; aynı adı taşısalar da Albert Einstein özel adını taşıyan her bir birey dünya üzerinde eşi olmayan bir bireyi temsil etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Tümleç, bir başın sözlük kütüğünde bulunan yanulamlama koşullarını yerine getirmek amacıyla kullanılan ögedir. Örneğin geçişli bir eylemin gerektirdiği dolaylı ya da dolaysız nesne, tümleçtir. Öte yandan zorunlu olmayan eklentiler, dilbilgisel bir tümce kurmak için bulunması mutlaka gerekli olmayan ögelerdir ve bu yüzden bir eklenti, bir ögeden atıldığı zaman, o öge kuralsız olmaz. Sessizce uyudu öbeğinde sessizce sözcüğü öbekten çıkarılsa bile öbek kuralsız olmaz, bundan dolayı bu sözcük eklentidir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Dolaylı aktarım bir tümcenin başkasına aktarımında kullanılır. Örneğin Ali: Ben geldim ve Ali geldiğini söyledi tümcelerinden ikincisi birincisinin dolaylı aktarımıdır. Dolayısıyla E şıkkındaki tümcede böyle bir kullanım vardır.

Yanıt Açıklaması: Yanulamlama, sözlük kütüğünde yer alan ve bir sözcüğün öbek olmak için yanında hangi üyeyi almak zorunda olduğuna ilişkin bilgidir.

Yanıt Açıklaması: I ve II nolu tümceler doğru veya yanlış bir anlama gelmektedir. Doğrulukları dış dünyayla karşılaştırılarak ortaya çıkarılabilir. Ancak III.tümce hiç bir anlam ifade etmemekte, dış dünyada hiçbir olgu veya olaya dair bir bildirimde bulunmamaktadır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Düşün­celer zihinsel süreçlerdir ve bu açıdan bireyseldirler. Önermeler ise bireyler/zihinler-üstü kavramlardır, evrenseldirler ve bu nedenle tek tek dillere özgü de­ğildirler. Bu anlamıyla önermeler bilişsel bir olguya gönderimde bulunurlar. Diğer bir deyişle önermeler düşünmek için kullandığımız soyut parçalardır.

Yanıt Açıklaması: Tümceler sesletilemez, duyulamaz, kaydedilemez ya da ses dalgaları olarak bilgisayara yüklenemezler; bunlar yalnızca tümcelerin dışavurulan biçimleri için yani sözceler için geçerli olabilir.

Yanıt Açıklaması: Özne, tümcedeki eylemde gösterilen işi yapan kişi olarak tanımlanabilir. Yine evrensel olarak tipik bir özne genelde bir Ad Öbeği’dir. Bir işi bilerek ve isteyerek yapan kişiye kılıcı denir.

Yanıt Açıklaması: Tümcenin ögelerini bulmak için sorulan sorulardan yola çıkarak: Öge Kim? [Sınıftaki öğrenciler] Ne yapıyordu? [afiyetle yediler] Nerede? [Sınıfta] Neyi?[Ayşe'nin doğum günü pastasını] Nasıl?[hep birlikte]

Yanıt Açıklaması: “Can öğretmendir ve Can öğretmen değildir.” cümlesindeki ve bağlayıcısının solundaki ilk önermenin doğru olduğu bir durumda bağlayıcının sağındaki ikinci önermenin de doğru olması çelişki yaratır. Çelişki kendini açık bir biçimde göstermektedir, çünkü birinci önerme, birinci önermenin olumsuzlaşmış biçimiyle (yani, ikinci önermeyle) bir bağlayıcı aracılığıyla doğrudan bir araya getirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Yanıt A. Yalın cümleler uzunlukları ile değil bağlaç ve tümleyicilerle bağlanmış oluğ olmadıklarına göre belirlenirler. Buna göre bağlaç ve tümleyici içermeyen Ahmet okulu bitirdi tümcesi yalın tümcedir.