Genel Dilbilim 2

Yanıt Açıklaması: Sözcüklerin bir tür çağrışım alanı vardır. Çağrışımlar zorunlu olarak iki sözcüğün bir anlamsal ilişki kurduğu durumlarda ortaya çıkacak diye bir kural yoktur. Dahası, bir sözcüğün çağrışım alanında yer alabilmek için o sözcükle eşanlamlı ya da karşıt anlamlı olmak da gerekmez. Buna göre seçenekler incelendiğinde; A, B, C ve D seçeneklerindeki sözcükler duygusal çağrışım yaratırken “sergi” sözcüğü ise farklı imgesel çağrışımlara gelebilmekte ve güçlü bir duygusal çağrışım barındırmamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Buradaki eklenti yan tümceciği, ardıllık bildiren [çocuk eve girer girmez]' dir. -IncE ve -ken ekleri ile elde edilmiş ve zaman belirteci işlevi olan eklenti tümceciklerinde olduğu gibi ekler yoluyla oluşturulmuştur, özne ve eylem uyumu yoktur, eylemi çekimli değildir, öznesi olan [çocuk] sözcüğü bağımsız tümce öznesi gibi yalın durumdadır. Öyleyse, doğru cevap D’ dir.

Yanıt Açıklaması: Nitelik İlkesi doğruluk değerleri gibi birebir dünyadaki gerçeklerle örtüşmek zorunda değil­dir. Konuşucuların niyetlerine bağlı bir ilkedir. Konuşucular, konuşmanın hedef ve kap­samı doğrultusunda doğru olduklarına inan­dıkları bilgiyi verirler. Bu, konuşucu için yalan yanlış bilgi vermekten daha kolay ve daha eko­nomiktir. Ancak daha sonra göreceğimiz gibi bu ilke de bazen çiğnenebilir.

Yanıt Açıklaması: Ürün metinlerin tipik yapılanışına bakıldığında hepsinin bağlantılılık sergilediği görülür. Söz konusu bu bağlantılılık, Beaugrande ve Dressler’de (1981) metin merkezli metinsellik ölçütleri olarak sunulan bağlaşıklık ve tutarlılık kavramları ile açıklanmaktadır. Metinsellik, aynı zamanda kullanıcı merkezli ölçütlerle de ilişkilidir. Bunlar; Amaçlılık, Durumsallık, Kabuledilebilirlik, Bilgisellik, Metinlerarası İlişkidir.

Yanıt Açıklaması: Bitiş: Metin alıcısına, anlatının bittiğini, artık yeniden aktarım zamanına dönüldüğünü sezdirir.

Yanıt Açıklaması: Yönlendirme: Hem anlatılan olayların yeri, zamanı ve gerçekleşme koşulları hem de anlatıda geçen kişilerin kimlikleri ve davranış biçimleri hakkındaki bilgileri içerir. Anlatının önplanını kuran karmaşık olaylar dizisiyle aktarılan anlatı öyküsünün, arkaplanını oluşturarak metin alıcısının olaylar, durumlar, kişiler arasında ilişkiler kurabilmesine yardımcı olur.

Yanıt Açıklaması: Eşadlılık, aynı ses dizisinin (/ses imgesinin) birden fazla anlam taşıması durumuna işaret eder. Bu nedenle, ilk bakışta eşadlılığın çokanlamlılıkla aynı türde bir durumu anlattığı düşünülebilir. Bu ikisinin birbirinden farklı durumları kodladığını düşünmemizi güdüleyen temel ölçüt farklı anlamlarla ilişki kurma biçimlerini ilgilendirir.

Yanıt Açıklaması: Durumsal eski bilgi, durumsal bağlamda bulunduğu için eski bilgidir. Örneğin, konuşucu ve dinleyici olarak kullandığımız adıllar, ben, sen, odadaki duvarda asılı tablo, içinde bulunduğumuz yıl, dün gibi.

Yanıt Açıklaması: Bağlam, bir sözcenin içinde yer aldığı dilbi­limsel unsurlar ile sözcenin üretilmesi, anlaşıl­ması ve çözümlenmesinde rol oynayan bilişsel, durumsal ve toplumsal-kültürel unsurlardır.

Yanıt Açıklaması: Yönlendirme: Hem anlatılan olayların yeri, zamanı ve gerçekleşme koşulları hem de anlatıda geçen kişilerin kimlikleri ve davranış biçimleri hakkındaki bilgileri içerir. Anlatının önplanını kuran karmaşık olaylar dizisiyle aktarılan anlatı öyküsünün, arkaplanını oluşturarak metin alıcısının olaylar, durumlar, kişiler arasında ilişkiler kurabilmesine yardımcı olur.

Yanıt Açıklaması: Bir iletişim aracı olarak konuşma aktarı biçimleri şu şekilde sıralanabilir: Anlatı aktarımı, sözeylem anlatı aktarımı, dolaylı konuşma aktarımı, bağımsız dolaylı konuşma aktarımı, bağımsız konuşma aktarımı, bağımsız dolaysız konuşma aktarımı.

Yanıt Açıklaması: Bağlaşıklık dışındaki seçenekler kullanıcı merkezli ölçütlerdendir.

Yanıt Açıklaması: B seçeneğinde özne biz dir ve gizli öznedir. Diğer seçeneklerde açık özne olarak adıl kullanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: İsviçreli dilbilimci Ferdinand de Saussure Genel Dilbilim Dersleri (Cours de Linguistique Generale) adlı kitabında dili bir göstergeler dizgesi/sistemi olarak belirledikten sonra göstergeyi zihindeki bir kavram (= gösterilen) ve onunla eşleşen bir ses imgesinden (= gösteren) oluşan bir birlik olarak tanımlamıştır. Doğru yanıt D’dir.

Yanıt Açıklaması: Burada geçen, "bir bilgiyi olgusal olarak sunma" metin türünün gerektirdiği soyutluluk ile ilişkilidir. Sorunun doğru cevabı da A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Ad tümceciği sadece B seçeneğinde ad tamamlayıcı olarak kullanılmış o da bu tümcenin öznesi konumundadır.

Yanıt Açıklaması: Metinsellik ölçütlerinden metinsellik, bağlaşıklık ve tutarlılıktır.

Yanıt Açıklaması: Etkisöz eylemi bir sözceyi dile getirmenin sonucunda ortaya çıkan etkidir. Austin’e göre etkisöz eylemleri, konuşucu, dinleyici ya da diğerlerinin duygu, düşünce, görüş ve hareketlerinde sözceler sonucunda yaratılan etkidir. Verilen örnekte, Ali uyarı içeren sözce kullanarak adamı çukura düşmekten kurtarmıştır, onu dikkate etmeye ikna etmiştir. Adamın onun uyarısını dikkate alıp o doğrultuda eylemde bulunması etkisöz eylemidir. Doğru yanıt B’dir.

Yanıt Açıklaması: Dil aktarımlarının ses, ileti, işaret ve tutum olmak üzere dört boyutu vardır.

Yanıt Açıklaması: Kısıtlayıcı ortaçlar gönderimi çok geniş olan bir kümenin üyesini daraltmak için kullanılır. Verilen örneklerde A, C, D ve E şıklarındaki ortaçlar (sırasıyla dün aldığım, anneme aldığım, bahçeye diktiğim, topladığım ) kısıtlayıcıdır. Çünkü bir bitki sınıfı olan LALE içinden belli bir grubu ayırt etmemizi, yani kısıtlamamızı, sağlamaktadırlar. Bir insanın ya da bir varlığın bir grup içinde hangisi olduğunu belirlemek için onun bir şekilde diğerlerinden ayrılması gereklidir. Bu ayrım, işaret ederek yapılabileceği gibi, kısıtlayıcı bir sıfat ya da ortaç ile de olabilir. Oysa B şıkkındaki ortaç, LALE sınıfında her hangi bir kısıtlama yapmamakta, tüm laleleri kapsamaktadır. Yani, laleyi her hangi bir özelliği doğrultusunda daraltıp tanımlamamakta, bu ad hakkında daha fazla bilgi vermek için kullanılmaktadır. Öyleyse, bu örnekte genişletici ortaç kullanılmıştır. Doğru cevap B’ dir.