Genel Dilbilim 2

Yanıt Açıklaması: Bütünleyici/Basit Karşıtanlamlılar : Olumlusunun olumsuz olanı sezdirdiği sözcük çiftleri bu tür bir ilişkiyi sunar.

Yanıt Açıklaması: A seçeneğinde özne denetleme eylemi, B, C ve D seçeneğinde nesne denetleme eylemleri vardır. C seçeneğindeki  ‘[ADIL Müzik dinlemek] strese iyi gelir’ tümcesindeki ADIL ise denetlenmemektedir. Kim müzik dinleyecek sorusuna verilecek yanıt herhangi bir insandır. Bu tür denetlenmeyen ancak her hangi bir insan olarak yorumlanan ADIL, soyut ADIL olarak adlandırılır ve ADIL soy olarak gösterilir. Doğru yanıt E’dir.

Yanıt Açıklaması: Sözcükler veya sözcüklerden oluşan tümceden küçük öbeklerin doğruluk değerleri ve doğruluk koşulları yoktur. Doğruluk değeri ancak bir önermeye dayanan tümcelere ya da sözcelere atfedilebilecek bir özelliktir. Bir tümcenin doğruluğunun ancak içinde bulunduğu duruma göre belirleneceği kabul edildiğinde, aslında söylenen tam olarak şudur: Bir tümcenin gönderimsel anlamı o tümcenin doğruluk değeridir. Tümcelerin gönderimsel anlamları genel olarak kaplam (extension) terimi ile ifade edilse de aslında kaplam, gönderim(sel anlam) ve düz anlam aynı kavramlara işaret etmek üzere kullanılır. Bir tümcenin doğruluk değeri doğru ya da yanlış olabilir. Anlambilim çalışmalarında geleneksel olarak doğru D veya 1’le, yanlış ise Y veya 0 ile ifade edilir. Ayrıca, tümcelerin gönderimsel anlamları yani doğruluk değerleri aynı da olsa tümceler aynı anlama gelmemektedir. Dolayısıyla tümcelerin de aynen sözcükler gibi bir betimsel anlam taşıdıkları söylenebilir.

Yanıt Açıklaması: Tüm tümceler düşünüldüğünde; (A) şıkkındaki “kapının kolu”, (B) şıkkındaki “pizzanın içerisi”, (C) şıkkındaki “otobüs durağı”, (D) şıkkındaki “çiçeklerin dili” ad tümcecikleri özne görevinde kullanılmıştır. E şıkkındaki “gizemli kutu” ad tümceciği neşen işlevindedir.

Yanıt Açıklaması: Montague'ye göre anlambilimin temel hedefi bir tümcenin 'doğru' olmasından ne anladığımızı ortaya koymaktır.

Yanıt Açıklaması: B seçeneğinde ve bağlayıcısının solundaki ilk önermenin doğru olduğu bir durumda bağlayıcının sağındaki ikinci önermenin de doğru olması çelişki yaratır. Doğru yanıt B'dir.

Yanıt Açıklaması: Sözlükçede o dilin bir sözlük listesinin yanı sıra her sözcüğün bir sözcüksel kütüğü bulunmaktadır. Bu kütükte o sözcüğe ait sözcük türü bilgisinin yanı sıra, sesbilgisel, biçimbirimsel, yapısal ve anlamsal özelliklerine ilişkin bilgi bulunur.

Yanıt Açıklaması: Gönderimsellik Kuramı: Gönderimsellik kuramına göre bir sözcüğün anlamı, en basit biçimiyle, onun dünyadaki karşılığıdır. Diğer bir deyişle, bir sözcüğün anlamı onun dış dünyada gönderim yaptığı şey, yani onun göndergesidir. Buna tipik bir örnek olarak özel adları vermek mümkündür. Her özel ad dünya gerçekliğinde var olan biricik ve tek bir ‘şey’e (varlık, nesne) göndermede bulunur. Albert Einstein dediğimizde aklımıza gelen ünlü kuramsal fizikçi, Görelilik Kuramını ortaya atan kişi Albert Einstein’dır. Mustafa Kemal dediğimizde de aklımıza gelen büyük kurtarıcı Gazi Mustafa Kemal Paşa’ nın kendisidir. Bu kurama göre, bir sözcüğün anlamı, gerçek dünyada işaret ettiği varlıktır. Doğru cevap C’ dir.

Yanıt Açıklaması: Kılıcı: Bir eylemi bilinçli olarak yapandır. Etkilenen: Yapılan iş ya da olaydan etkilenen kişi ya da varlığa verilen anlamsal roldür. Deneyimleyen: Psikolojik durum deneyimleyen ögedir. Araç: Bir işi yapabilmek için kullanılacak alettir. Adıl: Gizli öznedir ve eylemdeki uyumdan anlaşılır. Beşinci tümcenin gizli öznesi ‘Ben’dir. Bu durumda doğru eşleştirilmiş özneler aşağıdaki gibidir: Senem teknolojiden çok hoşlanıyor. - Deneyimleyen Çocuk kapıyı yavaşça açtı. - Kılıcı Bıçak ekmeği kesmiyor. – Araç Annem aniden hastalandı. - Etkilenen Ne demek istediğini biliyorum. - Adıl Doğru eşleştirilen seçenek C’dir.

Yanıt Açıklaması: Tümleç – eklenti ile baş arasındaki farklar şunlardır: • Tümleç, baş tarafından sözlükçedeki özelliklerinden dolayı seçilen bir ögedir. • Eklenti, başın sözcük kütüğündeki zorunluluklar tarafından seçilen bir öge değildir. • Baş, tümlecine ad durumu verir, yani onu yönetir. • Baş ve eklenti arasında yönetilen –yöneten ilişkisi yoktur. • Tümleç atılırsa yapı ya kuralsız olur; ya da anlam tümüyle değişir. • Eklenti atılabilir; öge kuralsız olmaz.

Yanıt Açıklaması: Tüm seçeneklerdeki tümceler incelendiğinde A, B, C ve D şıklarındaki tümcelerin hepsinde bağımlı-bağımsız tümcelerden dolayı yan tümce varken E seçeneğinde yan tümce yoktur ve basit bir tümcedir.

Yanıt Açıklaması: Çanta kümesi (Ç), çanta olarak belirlenebilecek, çanta özelliği taşıyan şeylerin kümesidir. Kırmızı kümsei (K) ise kırmızı özelliği taşıyan şeylerin kümesidir. Kırmızı kümesinin yalnızca çanta­ları değil kırmızı olan her şeyi ba­rındırması gerektiğine dikkat edi­niz. Kırmızı çanta, bu iki kümenin kümesinde yer alır; yani, Ç n K

Yanıt Açıklaması: Osman ve Hakan, ayrı ayrı sinemaya gitmiş olabilirler. Bu nedenle doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Herhangi bir ses dizisinin anlamlı olarak nitelendirilmesi için, gerçek dünyada bir varlığa/olguya/ olaya karşılık gelsin veya gelmesin, anadili konuşucusunun zihninde bir kavramsal karşılığının olması gerekir. Mantıksal olarak yer alması gereken bir olasılık daha vardır: Dünya’nın (+), Zihin’in (-) olduğu durum. Bu tür örnekleri, (henüz) zihnin kavramsal alanına girmeyen, büyük olasılıkla insan algısının sınırları dışında dünyada/evrende yer alan olgular ve nesneler olarak düşünebiliriz. Bilişsel bir bakış açısıyla, bunların anlam tartışmasına girmeyeceği söylenebilir. Ayrıca, sözcüğün anlamlılığı dünyasal gerçeklikten de bağımsızdır. Örneğin, ‘yağdanlık’ ses dizisi Türkçenin bir sözcüğü ve anlamlı bir sözcükken ‘dağyanlık’ ses dizisinin ne Türkçenin bir sözcüğü olduğu ne de anlamlı olduğu söylenebilir. Öte yandan ‘yağdanlıkçı’ sözcüğü iyi-biçimlendirmişlik kurallarını takip ettiği için Türkçenin bir sözcüğüdür. Kavramsal bir karşılığı olduğu için de ‘anlamlı’ bir sözcüğüdür. Ancak, yağdanlık satan/yapan bireylerin var olup olmaması ve dahası, ‘yağdanlıkçı’ sözcüğünün uzlaşımsallık taşıyıp taşımaması da anlamlılığı sorunundan bağımsızdır.

Yanıt Açıklaması: Özneler, kılıcı, etkilenen, deneyimleyen, araç gibi anlamsal rollerin taşıyıcısı olabilirler. Kılıcı : Bir eylemi bilinçli olarak yapandır. Etkilenen: Yapılan iş ya da olaydan etkile­nen kişi ya da varlığa verilen anlamsal roldür. Deneyimleyen: Psikolojik durum dene­yimleyen ögedir. Araç: Bir işi yapabilmek için kullanılacak alettir. Arabanın fiyatı bilerek bir iş yapmamış ancak olaya maruz kalmıştır. Zaten fiyat cansız bir özne olarak bir eylemi gerçekleştirebilme yetisine sahip değildir. Öyleyse, söz konusu olaydan etkilenendir. Diğer şıklarda yer alan öznelerin hepsi araç rolündedir: fırın yemek pişirmek için, makine yıkamak ve kurutmak için, maşa da tutmak için kullanılan gereçlerdir. Doğru cevap E’ dir.

Yanıt Açıklaması: “O şu an buraya geliyor” tümcesiyle başka kişilerin başka zamanlarda, başka yerlere geldiği düşüncesi zihinde oluşur. Dolayısıyla tek bir tümcenin (o şu an buraya geliyor) farklı iletişim durumlarında farklı sözceler olarak gerçekleşebildiğini ve her sözcenin aslında farklı bir anlamın taşıyıcısı olduğunu görebiliriz.

Yanıt Açıklaması: Frege, anlamın bir yanıyla zihnimizdeki sözcüklerin ya da sözcüklerden oluşan öbek ve tümcelerin gerçek dünyadaki nesnelerle arasındaki ilişkiyi yansıttığını iddia eder ve bunu gönderimsel anlam olarak adlandırır. Özel adlar gönderimsel anlamın en güzel örneklerini sunarlar.

Yanıt Açıklaması: Venüs'ün gönderimi olmasına rağmen betimsel anlamı yoktur. Cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: I ve II nolu tümceler iyi biçimlendirilmiştir. II.tümcenin garip bir cümle olmasına rağmen iyi biçimlendirildiğini söyleyebiliriz.

Yanıt Açıklaması: Kaza geçirmek eylemi özneyi etkileyendir.