Genel Dilbilim 2

Yanıt Açıklaması: Betimsel bir anlam taşıyan ama gönderimi olmayan dilsel ifadelerin en güzel örneklerini dilbilgisel işlev taşıyan sözcükler ve eklerde bulabiliriz. Örneğin, ‘ve’, ‘her’, ‘kimse’ gibi dilsel birimlerin dünyasal gerçeklikte bir gönderimi olmasa da bir betimsel anlam taşırlar ve tümcelerin ilgili anlamları yüklenmesini sağlama konusunda önemli bir rol oynarlar. Doğru yanıt D’dir.

Yanıt Açıklaması: Gömlek ve sarı üyeleri olan iki ayrı küme olarak görülür ve bu kümeler gömlek ve sarı sözcüklerinin gönderimsel anlamını işaretler. Gömlek kümesi (G), gömlek olarak belirlenebilecek, gömlek özelliği taşıyan şeylerin kümesidir. Sarı kümesi (S) ise sarı özelliği taşıyan şeylerin kümesidir. Sarı kümesinin yalnızca gömlekleri değil sarı olan herşeyi barındırması gerektiğine dikkat ediniz. Sarı gömlek, bu iki kümenin kesişim kümesinde yer alır; yani, G Ո S.

Yanıt Açıklaması: İşbirlikçi edimsözler Edimsözün amacı sosyal amaçla bağlantılı değildir: rapor verme, ilan etme, öykü anlatma, vs.

Yanıt Açıklaması: Yalın tümce tek başına kullanılan bir AÖ ve EÖ içerir. Birleşik tümcede iki ayrı ba­ğımsız tümce vardır ve bunlar bir bağlaç ile bağlanır­lar. Birleşik tümce içinde bileşen olarak yer alan tümcecikler aynı düzeyde yer alırlar ve anlamsal açıdan da eşit önem­dedirler. Öte yandan, karmaşık tümceler, bir bağımsız tümcenin içinde en az bir bağımlı tümceden oluşurlar.  Bu tür cümlelerde, yan tümcecik ana tümceciğinin içinde bulunur ve onun bir parçası olarak işlev görür. Bir diğer deyişle, yan tümce ana tümcenin içine yerleştiril­miş, yani altına dizinlenmiştir. Dilbilgisel olarak içe yerleştirilen yan tümce, ana tümcenin aşamalı yapısında daha aşağıda bulunur; anlamsal açıdan da ana tümcenin anlamına karşıt önerme yapmaz. Verilen örneklerde de B, C, D, E şıklarında yer alan tümceler karmaşık tümcedir ve aşağıda köşeli ayraçla gösterilen yan tümcecikleri içerirler: [Geri döndüklerinde] [onların iyi koşamadıklarını] gördük. [Avcılık ve savaşçılık konularında hiçbir şey bilmediklerine] tanık olduk. [ABD’nin eğittiği] erkekler Kızılderililer için hiçbir işe yaramıyor. Onlara [bildiğimiz] her şeyi öğretiriz. Doğru cevap A’ dır.

Yanıt Açıklaması: Dini metinler, Biber tarafından öğretici açıklama tipinde tanımlanmıştır. Dolayısı ile sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Yepyeni (İliştirilmiş) bilgi. Bilinen bir söylem varlığına iliştirilmiş yeni bilgi taşıyan bir söylem varlığı: Benim yanımda çalışan bir adam gibi. Burada yeni bilgi olan bir adam dinleyicinin tanıdığı, yani söylem modelinde bulunan ve eski bilgi olan ben adılına iliştirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Tutarlılık, metin merkezli ölçütlerdendir.

Yanıt Açıklaması: “Dil kullanımı işlevsel bir davranıştır.” söylem topluluğuna ait bir özelliktir.

Yanıt Açıklaması: Sözce belli bir bağlam içinde, belli bir zamanda bir konuşucu tarafından dinleyiciye belli bir yerde söylenen sözcük, nida, onaylama sesleri, bir ifade gibi bir birimdir.

Yanıt Açıklaması: Güçlendiriciler: Bir anlatıcı, metin alıcısına anlatmak istediklerinin anlamını güçlendirmek için vurgudan, nicelik bildiren sözcüklerden, yinelemelerden, kültürel anlam taşıyan sözcelerden ve ünlemlerden yararlanabilir.

Yanıt Açıklaması: Dilbilimde bilgi yapısının incelenmesi Prag ekolü dilbilimiyle başlamış ve bugüne kadar çeşitli dilbilimsel yaklaşımlarla farklı dillerde araştırılmıştır. Bilgi yapısı, yalnızca Ad Öbekleriyle kodlanan söylem varlıklarına ilişkin değildir. Eylem Öbeği de eski ya da yeni bilgi taşıyabilir. Bilgi yapısı iletilen mesajın içeriğine değil ne şekilde sunulduğuna ilişkindir. Öyleyse aynı önerme değerine sahip olan sözceler, farklı bilgi yapısı taşıyabilirler. Bir başka deyişle bilgi yapısının sunumundaki farklı seçenekler, önermenin doğruluk değerini değiştirmez. Örneğin, Türkçede temel söz dizilimi özne-nesne ve eylem biçiminde olmasına karşın aynı önermeyi farklı söz dizilimleriyle dillendirmek mümkündür.

Yanıt Açıklaması: Metinsellik ölçütleri bağlamında yer alan kullanıcı merkezli ölçütler amaçlılık, durumsallık, kabuledilebilirlik, bilgisellik, metinlerarası ilişkidir.

Yanıt Açıklaması: Temel söylem türleri: Betimleyici söylem, anlatısal söylem, açıklayıcı söylem, savlayıcı söylem, öğretici-bilgilendirici söylem şeklindedir.

Yanıt Açıklaması: Edimsöz eylemi: Sözceyi kullanarak ger­çekleştirilmek istenen amaca edimsöz denir.

Yanıt Açıklaması: Niyet /İşlev, Metin üreticisinin metnini alıcının duygularına hitap etme amacıyla ürettiğine işaret eder.

Yanıt Açıklaması: Gönderim aracının (örneğin "o"), metinde kullanıldığı yere göre metnin öncesine gönderimi artgönderimdir.

Yanıt Açıklaması: Özet, anlatı metninin seçimlik parçalarındandır. Ana hatlarıyla anlatı olaylarını içerir.

Yanıt Açıklaması: Bir düğünden söz edildiğinde gelin, damat, takılar, davetliler, vd. kişinin bilişinde çağrışımsal olarak oluşturulur.

Yanıt Açıklaması: Odak hiç bir durumda eksiltilemez.

Yanıt Açıklaması: Metindilbilim, metni oluşturan öğelerin ve metindeki dilsel düzenlerin çözümlenmesiyle ilgili dilbilim dalıdır.