Genel Dilbilim 2

Yanıt Açıklaması: Sözlü anlatı çözümlemesi bir anlatıcının yaşadığını iddia ettiği olayları anlatırken nasıl bir zihinsel tasarım yaparak yeniden kurduğunu ve biçimlendirip anlattığını betimlemeyi amaçlar.

Yanıt Açıklaması: Dolaylı konuşma aktarımında aktaran kişi söylenenleri kendi sözcükleriyle yeniden ifade eder. İçerik korunur, ancak biçim dönüşüme uğrar. Kişi, zaman, yer göstericileri, kiplikler, anlatımsal biçimler, sorular, ünlemler, kesik tümceler silinerek anlatıcının anlatımında yorumlanacak biçimde değiştirilir.

Yanıt Açıklaması: ±uzaklık, ±bakış açısı, duyuşsallık

Yanıt Açıklaması: İnsanlar, bir öykü anlatacaklarsa ya da bir yemek tarifi vereceklerse olayların oluş sıra­sına göre bir düzenleme yaparlar. Örneğin pilav tarifi verirken, önce pirinci ayıklayıp yıkamalı, sonra yağda kavurmalı, daha son­ra da pirincin çekebileceği kadar sıcak suda haşlamalıyız ve bu tarifi bu sırada vermeli­yiz. Yoksa “önce pilavı haşlamalı, sonra pi­rinci ayıklayıp yıkamalı” sırasında bir yemek tarifi yapmak Tarz ilkesine uygun değildir.

Yanıt Açıklaması: Ortaç ile atfedilen nitelik baş adın belirlenmesinden daha önemliyse ya da baş ad daha önceden söz edilerek belirgin hale getirildiyse başsız ortaç kullanılır.

Yanıt Açıklaması:

Yanıt Açıklaması: Yansıtıcı edimsözlerde konuşucu, bir psikolojik durumunu dışa vurur, teşekkür etmek, başsağlığı dilemek, mutluluk dilemek, teselli etmek, tebrik etmek , gibi. B seçeneğinde konuşucu memnun olma gibi duygu belirten bir ifade kullanarak yansıtıcı edimsöz gerçekleştirmiştir. Doğru yanıt B’dir.

Yanıt Açıklaması: Keenan ve Comrie (1977) yaklaşık 50 dünya diline bakarak evrensel olarak ortaçlara ilişkin şu sonuca varır: Her dilde ortaç, özneyi niteleyebilir. Yani evrensel olarak en yaygın ortaç, özneyi niteleyendir. Bundan sonra sırasıyla dolaysız nesne, dolaylı nesne, ilgeç nesnesi ve iyelik yapılarıdır. Dolayısıyla Ad Öbeği Ulaşılabilirlik Hiyerarşisi: Özne > Dolaysız Nesne > Dolaylı Nesne > İlgeç Nesnesi > İyelik Tamlayanı >Diğer şeklinde ifade edilebilir.

Yanıt Açıklaması: Anlambilim önermenin anlamını açıklarken,‘sinemaya gidecek kişilerin kim olduğu’ ve ‘yarın’ın hangi gün olduğu’ sorularıyla ilgilenmez. En fazla gizli öznenin konuşucuyu da içeren birinci çoğul kişi olduğunu ve yarın belirteciyle sözcenin söylendiği günden bir sonraki güne işaret edildiğini belirtir. Anlambilim, bu sözcenin hangi amaçla söylendiği ile de ilgilenmez. Bu sözcenin davet mi, öneri mi, vs. olduğu soruları da anlambilimin konusu değildir. Bu soruların yanıtı, edimbilim kapsamında araştırılır.

Yanıt Açıklaması: Üçüncü-elden edinilen tanıt; aktarılan ifadenin içerdiği tanıtsal yapı, anlatıcının aktardığı bilgiyi [birisinden] duyduğunu, ancak o kişinin söz konusu olaya ya da duruma şahit olmadığını gösterir.

Yanıt Açıklaması: Keenan ve Comrie (1977) yaklaşık 50 dünya diline bakarak evrensel olarak ortaçlara ilişkin şu sonuca varmışlardır: Her dilde ortaç özneyi niteleyebilir. Yani evrensel olarak en yaygın ortaç özneyi niteleyendir. Bundan sonra sırasıyla dolaysız nesne, dolaylı nesne, ilgeç nesnesi ve iyelik yapılarıdır. Dolayısıyla, Ad Öbeği Ulaşılabilirlik Hiyerarşisi: Özne > Dolaysız Nesne > Dolaylı Nesne > İlgeç Nesnesi > İyelik tamlayanı >Diğerdir. Burada “>” işaretinin solundaki öge daha ulaşılabilir demektir. Yani özne, nesneye göre, dolaysız nesne ise dolaylı nesneye göre daha ulaşılabilirdir. Bu durumda Keenan ve Comrie’nin iddiasına göre iyelik en az ulaşılabilir ögelerden biridir.

Yanıt Açıklaması: Sözlü Anlatı Çözümlemesinin ilkelerine göre, dilsel özellikler, anlatının işlevlerini ortaya koyar. Anlatının iki temel işlevi vardır: Birinci işlev anlatının gönderge işlevi olarak adlandırılır. Bu işleviyle anlatı metni, metin alıcısını bir konuda bilgilendirmektedir. Bu işlevi kullanarak anlatıcı, bir deneyimini zaman sırası içinde, bu sırayla uyumlu bir tümce kümesi biçiminde özetler ve sözel olarak metin alıcısına aktarır. (…) Anlatının ikinci işlevi bu olgu çerçevesinde ortaya çıkar. İkinci işlev anlatının değerlendirici işlevidir. Bu işlev, anlatıcının belirli olayları, belirli bir düzen içinde ve belirli bir amaç doğrultusunda anlatarak anlattığı olayları kendi biyografisine dönüştürebilmesine olanak verir.

Yanıt Açıklaması: Edimsözün amacı sosyal amaçla rekabet halindedir: emretme, isteme, rica etme, talep etme, vs.

Yanıt Açıklaması: Dolaylı konuşma aktarımında aktaran kişi söylenenleri kendi sözcükleriyle yeniden ifade eder. İçerik korunur, ancak biçim dönüşüme uğrar. Kişi, zaman, yer göstericileri, kiplikler, anlatımsal biçimler, sorular, ünlemler, kesik tümceler silinerek anlatıcının anlatımında yorumlanacak biçimde (Ayşe, Ali’nin onu tekrar görmek için ertesi gün oraya gideceğini söyledi.) değiştirilir.

Yanıt Açıklaması: İnsanlar, bir öykü anlatacaklarsa ya da bir yemek tarifi vereceklerse olayların oluş sırasına göre bir düzenleme yaparlar. Örneğin pilav tarifi verirken, önce pirinci ayıklayıp yıkamalı, sonra yağda kavurmalı, daha sonra da pirincin çekebileceği kadar sıcak suda haşlamalıyız ve bu tarifi bu sırada vermeliyiz. Bu şekilde bir yemek tarifi yapmak tarz İlkesine uygun değildir.

Yanıt Açıklaması: Hem de durum bağlamı ile uyumlu olması durumu kabuledilebilirliği ifade eder.

Yanıt Açıklaması: Bitmişlik gösteren bir dizi olayın öncelik sonralık içeren oluş sırası içinde sunulduğu söylem türü “anlatı söylemi”dir.

Yanıt Açıklaması: Betimleyici söylem, anlatısal söylem, açıklayıcı söylem, savlayıcı söylem, öğretici-bilgilendirici söylemdir.

Yanıt Açıklaması: Gönderim, ardışık metin tümcelerindeki sözcükler arasında kurulan ve bu tümceler boyunca aynı metin varlığının (örneğin. Ayşe) farklı dil ögeleriyle doğrudan ya da dolaylı olarak yinelenmesini sağlayan bağıntıdır. Tümcede "arkadaşım" ve "ben" farklı metin varlıklarıdır.

Yanıt Açıklaması: Dilsel topluluk özellikleri şu şekilde sıralanabilir: Dil kullanımı toplumsal bir davranıştır, Dil temel toplumsallaşma sürecinin bir parçasıdır, Dilsel topluluğa katılım doğal süreç içinde kendiliğinden gerçekleşir; çevre ve duygusal koşullara bağlı olarak belirlenir, Örneğin grup dayanışması, bireysel beklentiler gibi daha pek çok günlük yaşama ilişkin bireysel ihtiyaçlarla biçimlenir.