Genel Dilbilim 1

Yanıt Açıklaması: Açık Ünlü Kuralına göre, sözcüğün son seslemindeki açık ön/arka ünlü varsa, ekteki ünlünün de açık ön ya da arka olacaktır. Türkçede açık ünlü içeren soneklerin [e]/[a] olmak üzere iki değişkesi bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Türemiş ve bileşik sözcüklerin her biri farklı bir kavrama işaret ettiği için sözlükçede ayrı maddeler olarak listelenirler ve kavramsal ortaklıkları sebebiyle bir sözcük ailesi oluştururlar. Denizci ve denizaltı gibi kelimeler sözcük ailesini oluşturmaktadır. Deniz kelimesinden yola çıkarak denizi, denizler, denizlere gibi kelimeler üretilebilmektedir. Denizler kelimesi Deniz kelimesinin sözlükbiçimidir. Doğru seçenek E' dir.

Yanıt Açıklaması: Dilde sesler kendi başlarına anlam taşımaz, anlam taşıyan birimleri oluşturur. Dildeki en küçük anlam birimi olan biçimbirimden metne kadar sözcük, öbek, tümce, paragraf ve daha uzun metinler gibi değişik uzunluk ve niteliğe sahip yapıların seslendirilmesi sırasında bu yapıları oluşturan seslerin oluşumunun boyutlarından biri de bürünsel özelliklerdir. Bürünsel özellikler, bir ünlü ya da seslemin diğerlerine göre daha belirgin ve kuvvetli olduğunu belirten vurgu, konuşurken ses perdesinin düzeyini belirten ezgi ve seslerin oluş sürelerini belirten uzunluk gibi parça üstü ses olgularıdır.

Yanıt Açıklaması: Japonca’da  [?] sesi ile ilgili kural sadece “i” sesinden önce gelmesidir. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Dilde nedensizliğin en güçlü kanıtı aynı gerçekliğin farklı dillerde başka başka sözcüklerle gösterilmesi durumudur: Türkçede ağaç sözcüğüyle ifade edilen nesne, İngilizcede tree, Almancada Baum, Latincede arbor, Fransızcada arbre ve Lazcada mca sözcükleriyle gösterilmektedir. Doğru seçenek A' dır.

Yanıt Açıklaması: Kapı-cı=Türetme Kayın-Ana=Birleştirme

Yanıt Açıklaması: Dil edinimi, çocukların anadillerini içselleştirme süreci için kullanılan kavramdır.

Yanıt Açıklaması: Sözlükçedeki sözlükbirim denilen soyut girdilerin üretilmiş dildeki somut çıktıları sözcükbiçimlerdir.

Yanıt Açıklaması: Bürünsel bir özellik olan vurgu, konuşma sırasında bir seslemin diğer seslemlere göre daha belirgin, kuvvetli ve yüksek tonla söylenmesidir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Bütün insanlar anadili olarak konuştukları dilin sesleri hakkında çoğu zaman niteliğini tam olarak ifade edemediği ama kendi dilinin bir birimi olup olmadığı üzerinde kesin bir karar verebileceği içsel bir bilgiye sahiptir. Bu bilginin bir boyutu, bir sesin anadilinde olup olmadığıdır.Anadili konuşucularının içselleştirmiş oldukları başka bir bilgi de seslerin sözcük içinde dizilişleridir.Anadili Türkçe olan bir konuşucuya ‘storost sözcüğü Türkçe midir?” diye sorulduğunda, yanıtı Hayır olacaktır çünkü bu sözcüğü oluşturan sesler olan [s, t, o, r] sesleri Türkçe’nin ses dizgesi içinde olmasına karşın storost sözcüğü Türkçenin sesbirimlerinin dizilişine aykırıdır. Türkçede sözcük başında iki ünsüz ardarda gelmez. Türkçe konuşucuları Türkçede olan birimlerin niteliği ve onların dizilişi hakkındaki bilgileri içselleştirmiştir, bunun için storost sözcüğünün Türkçe olmadığını söyleyeceklerdir; storost sözcüğü Türkçede seslerin sıralanmasını belirleyen kurala aykırı gelmektedir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Dudak durumu: Hava akımı ağız boşluğundan dışarı çıkarken dudakların aldığı biçim ünlülerin niteliğini belirleyen üçüncü özelliktir.

Yanıt Açıklaması: Bir ses diziliminin sözcük olarak sınıflandırılabilmesi, anlamını ve biçimini koruyarak bağımsız hareket edebilmesine ve tekrarlanabilir olmasına bağlıdır. Doğru seçenek E' dir.

Yanıt Açıklaması: Bir sözcüğü tanımak için kullanılan üç çeşit ölçüt vardır: Anlamsal, sesbilimsel ve dilbilgisel (biçimbilimsel ve sözdizimsel).

Yanıt Açıklaması: Denizanası, denizaltı gibi bileşik sözcükler iki sözlükbirimi birleştirme yoluyla oluşturulurlar. 'bilgisayar' sözcüğü de bilgi+sayar şeklinde oluşturulmuştur. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Yan akıcı ünsüz: Yan akıcı ünsüz oluşum noktasında hava akımının alt ve üst oluşturucuların iki yanından dışarıya çıkarılması ile oluşturulur. [l] yan akıcı ünsüzdür. Oluşum noktası dil ucu-diş yuvasıdır. Dilucu diş yuvasına değer ancak hava akımını tamamen engellemez. Hava dilin iki yanından dışarı itilir.

Yanıt Açıklaması: Dillerin alfabelerinde bir harfin temsil ettiği sesin niteliği dilden dile fark etmektedir. Türkçede e harfi ile temsil edilen ses ile İngilizcede aynı harf ile temsil edilen ses farklıdır; örn. Türkçede ses, sen, ev ama İngilizce men, women, beet. Ayrıca bazı dillerde bir ses o dilin alfabesi içinde bile değişik harflerle gösterilmektedir; örn. İngilizcede meet ‘buluşmak’ ile meat ‘et’ sözcüklerindeki ünlü aynıdır ama yazılış biçimleri görüldüğü gibi farklıdır.

Yanıt Açıklaması: Dinleyiş sesbilgisinin ilgi alanı sesin kulak zarından beyne aktarılması ve beyin tarafından duyma merkezine aktarılan iletinin algılanması ve içeriğinin anlaşılmasını sağlayan sinirsel süreçtir.

Yanıt Açıklaması: Türkçede gelecek zaman eki olan -(y)AcAk soneki bir eyleme eklendiğinde, sonekteki /y/ sesi kendinden önce gelen açık ünlü- yü kapalı ünlüye dönüştürür. /de + iyor/ = diyor

Yanıt Açıklaması: Kapalı U¨nlü Uyumu Kuralı, derin yapıda [+kap] olarak belirtilmiş olan sonek ünlüsünü, ön/ arka ve yuvarlaklık boyutları açısından sözcüğün son seslemindeki ünlü ile benzeştirecek ve sonek ünlüsünü [i], [ı], [ü], [u] yerleştirecektir. Oda-sı, Iğdır-lı, U¨tü-sü, Karagümrük-lü, Ev-i, Edirne-li, Kutu-su, İstanbul-lu

Yanıt Açıklaması: Birbirleri arasında anlam farkı yalnızca bir ses tarafından oluşturulan sözcüklere en küçük çiftler denir. Örneğin:  pul/ bul, tel/sel, vb.