Genel Dilbilim 1

Yanıt Açıklaması: Bir dilde sözcükler arasında anlam farkına yol açan seslere sesbirim denir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: {-(n)In} tamlayan eki, ünlü ile biten adlara eklendiğinde /n/ sesi düşürülmez. Ünsüz ile biten adlara eklendiğinde ise /n/ sesi düşürülür.

Yanıt Açıklaması: Ferdinand de Saussure'e göre, dilde ses ve anlam arasındaki bağ rastlantısal yani nedensizdir.

Yanıt Açıklaması: Tüm dillerde ünlü ve ünsüz sesler vardır. Bu durum dil evrensellerinden biridir.

Yanıt Açıklaması: Türkçede ünsüz düşürmeye bir örnek hane sözcüğü ile oluşturulan bileşik sözcüklerde /h/ sesinin düşürülmesidir. Sözcük içi biçimbirim sınırlarında, iki /a/ ünlüsü arasında bulunan /h/ sesi çoğunlukla düşürülmekte, /h/ sesinin düşürülmesi sonucunda /a/ ünlüsü uzun ünlü olarak söylenmektedir. Cümledeki hastane sözcüğü buna örnektir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Türkçe’de hışırdamak, havlamak, miyavlamak, fısıl­damak gibi sözcükler sırasıyla yaprakların rüzgarda çıkardıkları sesi, köpek ve kedilerin çıkardıkları ses­leri ve insanların kısık sesle konuşmalarını yansıtan sözcüklerdir. Doğadaki sesleri yansıtan bu yansıma sözcükler de uzlaşımsaldır, göndergeleri her dilde aynı seslerle ifade edilmez.

Yanıt Açıklaması: Yazı sistemlerinde yaygınlıkla görülen ses-harf eşleşmelerindeki tutarsızlıkları gidermek, bütün dillerde çıkarılan sesleri yazabilmek ve ‘bir ses bir sembol’ ilkesini gerçekleştirmek için dilbilimde Uluslararası Sesbilgisi Alfabesi (International Phonetic Alphabet, IPA) denilen özel bir alfabe geliştirilmiştir. Uluslararası Sesbilgisi Alfabesi her bir sesi ayrı bir sembolle göstermekte ve bu sembollerin her biri yalnızca bir sesi temsil etmektedir. Örneğin, İngilizcede this, the, these sözcüklerinde baştaki tek bir sesin yazıda th harfleri ile gösterilmesine karşın Uluslararası Sesbilgisi Alfabesi’nde bu ses [?] sembolü ile gösterilir. Bu yüzden, uluslararsı sesbilgisi alfabesi konuşmayı temsil etmesindeki şaşmaz tutarlılık bkımında diğer yazı sistemlerinden daha güvenilirdir. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Metindilbilim bir metni oluşturan öğelerin ve metindeki dilsel düzenleri çözümlemeyi amaçlamaktadır. Artzamanlı dilbilim dillerin tarih içinde geçirdikleri değişiklikleri ele alır ve bir dilin daha önceki devreleri ile sonraki devreleri arasında dilde görülen yapısal değişiklikleri saptamayı amaçlar. Artzamanlı dilbilimin bir başka araştırma alanı da dillerin hangi dil ailesine ait olduğunu belirlemek ve bu ailenin ortaya çıkmasına neden olmuş olan, o aileye bağlı tüm dillerin atası olan anadil’in yapısını belirlemeye çalışmaktadır. Bu yapıyı belirlemek için, o dil ailesine ait olan dillerin karılaştırmalı incelemesini yapar. Toplumdilbilim dilin toplum içinde kullanımını inceler. Dil kullanımında konuşucuların yaşı, cinsiyeti, eğitim düzeyi ve birbirlerine yakınlık derecesi kullanılan dil yapısını belirlerÇocukların dil edinim süreçleri ruhdilbilimciler tarafından araştırılmaktadır. Uygulamalı dilbilim, dil öğretiminde etkili olacak dil öğretim yöntemleri üze-rinde durmakta ve ikinci dil öğreniminde ne gibi etmenlerin öğrenim sürecini etkilediğini araştırmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Dilbilimde sözlük kavramı, dilde kullanılan sözcüklerle bunlara ilişkin özgün bilgileri listeleyen ve sözlükçe olarak anılan soyut bir sistem olarak anlaşılmaktadır. Sözlükçede, yani zihin sözlüğünde, kaydı bulunan her girdi, kendi tanınabilirliğini sağlayacak sesletim, sözdizim ve anlam özelliklerine ilişkin bilgilerle donatılmıştır. Doğru cevap 'A' seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Artzamanlı dilbilim dillerin tarih içinde geçirdikleri değişiklikleri ele alır ve bir dilin daha önceki devreleri ile sonraki devreleri arasında dilde görülen yapısal değişiklikleri saptamayı amaçlar.

Yanıt Açıklaması: Yorgunluk, uykusuzluk gibi fiziksel ne- denler ya da sınav heyecanı, önemli bir iş görüş- mesi yarattığı baskı gibi psikolojik nedenlerden dolayı, bazan tümce kurmakta, istediğimiz sözcük- leri bulmakta zorluk çekeriz. Bu gibi durumlarda söylediklerimiz ağzımızdan anlaşılmaz bir biçimde çıkabilir. Ancak bu durumlar dil bilgimizin olma- dığından kaynaklanmaz; sorunlar edimseldir.

Yanıt Açıklaması: Birbirleri arasında anlam farkı yalnızca bir ses tarafından oluşturulan sözcükleri tanımlayan terim “en küçük çiftler”dir. Doğru cevap D’dir

Yanıt Açıklaması: İşaret dilleri de, konuşulan diller gibi, doğal dillerdir; iki dil türünün arasındaki fark, konuşulan dillerin kendilerini ifade etmek için ses kullanmaları, işaret dillerinin ise, ses kullanamadıkları için, ifade etmek istedikleri anlamı el, yüz ve vücut hareketleri ile aktarmalarıdır.

Yanıt Açıklaması: Gardrop Türkçe kökenli bir kelime olmadığı için ünlü düşmesi uygulanamaz. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Artzamanlı dilbilim dillerin tarih içinde geçirdikleri değişiklikleri ele alır ve bir dilin daha önceki devreleri ile sonraki devreleri arasında dilde görülen yapısal değişiklikleri saptamayı amaçlar. Dolayısıyla doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Dudaksıllar: [p] [b] [m] gibi çift dudaksıl, [f ] [v] gibi dudaksıl-dişsil ve [w] gibi dudaksıl-artda- maksıl seslerin oluşturduğu doğal bir sınıftır.

Yanıt Açıklaması: Çocuklara anadilleri öğretilmez. Hiç bir Türkçe, İngilizce, Rotoska konuşan anne-baba, çocuklarını önüne alarak ‘Oğlum/Kızım, gel şimdi seninle biraz Türkçe, İngilizce, Rotoska çalışalım’ demez. Çocuklar doğdukları andan itibaren etraflarında konuşulan dilin özelliklerini herhangi bir eğitim görmeden içselleştirirler. Çocukların anadillerini içselleştirme sürecine dil edinimi denir. Dil edinimi, tüm çocukların geçirdikleri bir süreçtir; tüm çocuklar doğmuş oldukları dil ortamından bağımsız olarak aynı süreçten geçerler3-4 yaşına gelmiş olan bir çocuk, yetişkinlerin yaptığı bir çok şeyi yapamazken, etrafında konuşulan dilin temel yapılarını içselleştirmiş olup anadilinde söylenileni rahatça anlayıp kendisi de o dilde etrafındaki yetişkinlerle iletişim kurabilmektedir. Böylece Türkçe konuşan bir aileye doğmuş olan bir çocuk 3 yaşına gelinceye kadar Türkçe’nin yapısal özelliklerini içselleştirmiştir ve ana-babasıyla rahatça Türkçe konuşabilmektedir.Dil edinimi bu bakımdan daha ileri yaşlarda bilinçli olarak yürütülen dil öğrenimi’nden farklı bir süreçtir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Yan akıcı ünsüz: Yan akıcı ünsüz oluşum noktasında hava akımının alt ve üst oluşturucuların iki yanından dışarıya çıkarılması ile oluşturulur. [l] yan akıcı ünsüzdür. Oluşum noktası dil ucu-diş yuvasıdır. Dilucu diş yuvasına değer ancak hava akımını tamamen engellemez. Hava dilin iki yanından dışarı itilir. [t∫] patlamalı-sürtünmeli bir ünsüzdür. Ağız boşluğundaki engelleme dudaklar tarafından gerçekleştirildiği için [m] ünsüzü çiftdudaksıl genizsil bir sestir. Üstdamaksıl akıcı ünsüz oluşum noktasında alt oluşturucunun üst damağa doğru kıvrılması ile oluşturulur. [r] üstdamaksıl bir ünsüzdür. [p] ötümsüz çiftdudaksıl patlamalı ünsüzdür.

Yanıt Açıklaması: Türkçe'de yalnızca akciğer hava akımı düzeneği ile oluşturulan sesler kullanılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Her üç madde de ses bilgisinin temel bileşenleri arasındadır.