Genel Dilbilim 1

Yanıt Açıklaması: Yazı sistemlerinde görülen bu tutarsızlıkları gidermek, bütün dillerde çıkarılan sesleri yazabilmek ve ‘bir ses bir sembol’ ilkesini gerçekleştirmek için dilbilimde Uluslararası Sesbilgisi Alfabesi (International Phonetic Alphabet, IPA) denilen özel bir alfabe geliştirilmiştir. Uluslararası Sesbilgisi Alfabesi her bir sesi ayrı bir sembolle göstermekte ve bu sembollerin her biri yalnızca bir sesi temsil etmektedir. Örneğin, İngilizcede this, the, these sözcüklerinde baştaki tek bir sesin yazıda th harfleri ile gösterilmesine karşın Uluslararası Sesbilgisi Alfabesi’nde bu ses [?] sembolü ile gösterilir. Doğru yanıt C'dir.

Yanıt Açıklaması: Türkçede vurgu sözcük düzeyinde sesbirimseldir; aynı sesbirimleri içeren sözcükler arasında anlam farkı belirtir. Vurgu farkının anlam farkı yarattığı durumlar i. aynı sesbirimleri içeren cins adları ve yer adları, ii. aynı sesbirimleri içeren köksözcükler ve vurgusuz sonekler ile oluşturulmuş sözcüklerdir. Buna göre ağrı, ordu ve sirkeci sözcükleri vurgunun yerine göre cins ad veya yer adı olabilmektedir. Kalın sözcüğü de vurgunun yerine göre bir kök sözcük veya sonek almış bir sözcük olabilmektedir. Bilen sözcüğünde vurguya göre anlam değişikliği olmamaktadır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Çocukların dil edinim süreçleri ruh dilbilimciler tarafından araştırılmaktadır. Ruh dilbilimciler aynı zamanda, dil bozuklukları üzerine çalışmakta ve afazi, disleksi gibi çeşitli dil bozuklukları sergileyen konuşucuların dil özelliklerinin niteliğini araştırmaktadırlar.

Yanıt Açıklaması: Aynı sözlükbirimin farklı biçimlerini ortaya çıkaran bu süreçler çekimsel biçimbilim adı altında incelenir. Biçimbilim incelemelerinde temel ölçütün sözcük takımları arasındaki yapısal farkları açıklamak olduğu düşünülürse Tablo 4.6’da takım oluşturan sözcükler olarak deniz ve denizler çifti ele alınabilir.

Yanıt Açıklaması: Sesbilimsel ölçüt, konuşucuların sözcüklerin söyleyiş özelliklerini dikkate alarak yaptıkları saptamalarda kullanılır. Bu yöntem, konuşmada sözcüklerin olası duraklamalarla ayrılabileceği  savıyla koşuttur. Buna göre, ses zincirleri içindeki duraklama noktaları sözcük sınırlarını belirleyen ayırıcılardır. Doğru cevap 'C' seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Bileşik sözcük ve tamlama yapılarında üçüncül [´] vurgu düzeyi bulunmaktadır. İkinci seslemleri vurgulu olan kará ve tahtá sözcüklerinden bileştirme yoluyla karátahta sözcüğü türetildiğinde, bileşik sözcüğün ikinci öğesi olan tahtà sözcüğünün vurgu düzeni değişmekte, ikinci seslemi zayıf vurgu ile söylenmektedir

Yanıt Açıklaması: Dillerde sesbirimciklerin dağılımını belirleyen koşullar, sesin sözcük içindeki yeri (sözcük başın- da, ortasında, sonunda), önünden ya da arkasından gelen sesin niteliği (ünlü ya da ünsüz olması) ya da bu sesin özelliği (Japoncadaki [i] sesi gibi) olabilir.

Yanıt Açıklaması: Türkçede gelecek zaman eki olan -(y)AcAk soneki bir eyleme eklendiğinde, sonekteki /y/ sesi kendinden önce gelen açık ünlüyü kapalı ünlüye dönüştürür. Buna ünlü yükselmesi denilir.

Yanıt Açıklaması: [j] ötümlü damaksıl kayıcı bir sestir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Dil bilmek algılanan bir iletinin içeriğini anlayabilmek ve dinleyiciler tarafından anlaşılabilen bir iletiyi oluşturabilmektir.

Yanıt Açıklaması: Diller bürünsel özellikler olan vurgu ve ezgi değişimlerini sözcüklerin ve yapıların arasında anlam farkı yapmakta kullanmaktadır. Söyleyişte belirli ezgi ve vurgu yapılarıyla oluşan sesletimsel özelliklere bürünsel özellikler denir.

Yanıt Açıklaması: Ancak dünyada hangi dil ortamına doğarlarsa doğsunlar, çocuklar duyma duyularında bir sorun yoksa ya da çok ileri düzeyde zeka gelişimi sorunları yoksa, bir yaşından itibaren konuşmaya başlarlar. Başka bir deyişle, çocuklar yazmayı öğ- renmeden çok önce anadillerini konuşabilmektedirler. Bu da göstermektedir ki dil aslında konuş- maya dayalıdır. Ve konuşma tabii sese dayalıdır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Sözlükçe, dilin nedensizlik temelinde barındırdığı ögeleri listeleyen soyut bir sitemdir. Girdileri, her maddeye ilişkin ses, anlam ve ulam bilgisini içerir.

Yanıt Açıklaması: Sözcüklerin söylenişinde sesbilimsel süreçler bazı ses değişikliklerine yol açar. Bu değişiklikler sözcüğün sesbilimsel yapısı üzerinde (i) ses, ve bazı durumlarda seslem düşmeleri, (ii) ses, ve bazı durumlarda seslem eklemeleri, (iii) ses benzeşmeleri, (iv) özellik değiştirmeleri ve (iv) seslerin sözcük yapısı içinde yer değiştirmesi gibi etkiler yaratır. Bunlardan ses benzeşmelerine örnek olarak Türkçede genizsil benzeşmesinden söz edilebilir. Buna göre, Türkçe köklerde çoğunlukla genizsil sesler arkalarından gelen patlamalı sesler ile eş çıkışlıdır. Penbe sözcüğünde genizsil, dişsil /n/ arkasından gelen patlamalı, çiftdudaksıl /b/ sesinin çiftdudaksıl özelliğini alarak genizsil, çiftdudaksıl /m/ sesine dönüşür ve Böylece, sözcük p embe olarak sesletilir. Doğru cevap A' dır.

Yanıt Açıklaması: Bir dilin dilbilgisi dört ana bileşenden oluşur: sesbilim, biçimbilim, sözdizim, anlambilim. Sesbilim, o dilde bulunan ses birimlerinin niteliği, dağılımı ve birleşimlerini belirleyen kuralları içerir; biçimbilim sözcüklerin yapısı, en küçük anlam birimleri olan biçimbirimlerin özel- likleri, dağılımı ve birleşimlerini belirleyen kuralları içerir; sözdizim tümce yapısını belirleyen birim ve bunların dağılımını ve birleşimlerini belirleyen kuralları içerir; anlambilim dilin anlam yapısını inceler.

Yanıt Açıklaması: Kuralcı dilbilgisine göre devrik cümle kullanmak ‘güzel’ Türkçe değildir. Bu nedenle, yukarıdaki tümcedeki kullanıma kuralcı dilbilgisi karşı çıkmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Anadil edinimi, doğduğumuz andan itibaren devam eden ve öncelikle aile üzerinden gerçekleşen bir toplumsallaşma sürecinin sonucudur. Bu süreç doğal olarak yaşanır, olağan koşullarda bir çocuk anadilini üç yaşına kadar bilincine varmadan edinir ve konuşmaya başlar.

Yanıt Açıklaması: Türkçede /p/ sesi sözcük sonunda ise soluksuz sesbirimcik [p] ya da soluklu sesbirimcik [ph] olarak oluşturulur: [p] ve [ph] Türkçede bütünleyici dağılım içindedir. [p] ve [ph] sesleri [p] sesbiriminin sesbirimcikleridir. Soluklu [ph] ve Soluksuz [p] sesleri Türkçede sözcük sonunda serbest dağılım içindedir. Soluklu [ph] sözcük ve hece başlarında, soluksuz [p] sesi ise arkasından bir ünsüz geldiği zaman oluşturulmaktadır. /p/ sesbirimi ötümsüz çiftdudaksıl patlamalı veya dudaksız patlamalı bir sesbirimdir.

Yanıt Açıklaması: Kitabevi dışındaki sözcükler türetme yoluyla oluşturulmuştur.

Yanıt Açıklaması: 3-4 yaşına gelmiş olan bir çocuk, yetişkinlerin yaptığı bir çok şeyi yapamazken, etrafında konuşulan dilin temel yapılarını içselleştirmiş olup anadilinde söylenileni rahatça anlayıp kendisi de o dilde etrafındaki yetişkinlerle iletişim kura- bilmektedir. Doğru cevap C'dir.