Genel Dilbilim 1

Yanıt Açıklaması: Verilen listede /y/ ön ünlü olup arka ünlü olan diğerlerinden ayrılır. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: /f/ sesi bir dudaksıl-dişsil ses olduğundan çıkarılması için dişlere geresinim duyulur. /k/, /b/ ve / ʃ/ sırasıyla artdamaksıl, dudaksıl ve dişyuvasıl-damaksıl seslerdir. Bunlarla birlikte bir ünlü olan /a/ da üretilmesi sırasında dişlerin kullanılmasını gerektirmez. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: "En çok menekşeleri severdi" cümlesinde "menekşeleri" sözcüğü belirtme durumuna örnektir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Sözcük düzeyinde vurgu, birden fazla seslemli sözcüklerde bir seslemin diğer(ler)inden daha kuvvetli, belirgin ve yüksek bir tonla söylenmesi ile kendini gösterir.

Yanıt Açıklaması: Sözcüklerin biçimleri ile anlamları arasındaki ilişki rastlantısaldır. Bardak sözcüğünün b-a-r-d-a-k seslerinden oluşması ve bıçak sözcüğünün b-ı-ç-a-k seslerinden oluşması Türkçe konuşanlar arasındaki toplumsal anlaşma sonucu ortaya çıkmıştır, uzlaşımsaldır. Dillerde rastlantısal ve uzlaşımsal olmayan sözcükler de bulunmaktadır; bunlar genellikle doğada bulunan seslere benzeyen ses simgesel sözcüklerdir ve rastlantısal sözcüklere göre sayıları daha azdır. Türkçe’de hışırdamak, havlamak, miyavlamak, fısıldamak gibi sözcükler sırasıyla yaprakların rüzgarda çıkardıkları sesi, köpek ve kedilerin çıkardıkları sesleri ve insanların kısık sesle konuşmalarını yansıtan sözcüklerdir. Doğadaki sesleri yansıtan bu yansıma sözcükler de uzlaşımsaldır, göndergeleri her dilde aynı seslerle ifade edilmez. Gıcırdamak sözcüğü de doğada bulunabilir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Uluslararası Sesbilgisi Alfabesi (International Phonetic Alphabet, IPA), dünyanın bütün dillerindeki sesleri özel birer sembolle göstermek amacıyla geliştirmiştir.

Yanıt Açıklaması: Diller birbirlerinden çok farklı gibi dursalar da hepsinde bulunan bir çok dil özelliği vardır. Bütün dillerde bulunan bu özellikler dil evrenselleridir. Bütün dillerin ses yapılarında ünlüler ve ünsüzler vardır; ancak diller birbirlerinden kendi ses yapısı içinde bulundurdukları birimlerin sayısı ve niteliği bakımından ayrılır. Diller ad, eylem gibi sözcük ulamları arasında ayrım yapar; dillerin sözdizimsel yapıları içinde adöbeği, eylem öbeği gibi öbek yapıları vardır. Böylece bir dilin dilbilgisinin iki tür kuralı içerdiğini görmekteyiz: a. Evrensel Kurallar, b. Dile özgü kurallar. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Bir sesin belirli konumlarda soluklu diğer belirli konumlarda soluksuz olması sesin bütünleyici dağılım içinde olduğunu gösterir. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Başlatıcı görevini üstlenen organlar akciğer, gırlak ve damaktır.

Yanıt Açıklaması: Yazı dili olmayan dillerin var olması, yani her dilin alfabesinin bulunmaması, yazının yokluğunda konuşmanın var olabileceğini göstermektedir. Ayrıca okur-yazar olmayan konuşurların olması, çocukların okuma-yazma öğrenmeden önce konuşmayı öğrenmesi, konuşmanın dilin birincil boyutu olmasından kaynaklıdır. Kaldı ki, konuşmayı temsil etmek için yaratılmış olan yazı var yazı dilleri şaşmaz bir ses-harf eşleşmesi sunamadıklarından ötürü bu birincil görevlerini bile tam anlamıyla yerine getiremezler. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Bir SÖZLÜKBİRİM, anadili konuşucusunun zihninde listelenmekte, bir sözcükbiçim ise üretilmiş dilde ortaya çıkmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Halen dünyada sayıları 3,000-6,000 arasında değiştiği düşünülen dil bulunmaktadır. Diller arasında konuşucu sayıları bakımından büyük farklılıklar vardır. Çince gibi bir milyardan fazla konuşucusu bulunan diller olduğu gibi, konuşucu sayısı yalnızca 200-250 olan diller de bulunmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Her üç madde de ünlülerin oluşumunda etkilidir.

Yanıt Açıklaması: Bir dilde sözcükler arasında anlam farkına yol açan sesleri tanımlayan terim “sesbirim” dir. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Bütün dillerde bulunan ortak özellikler dil evrenselleridir. Bu sebeple herhangi bir dil özelinde olmayan D şıkkındaki ifade dil evrenseli olarak değerlendirilebilir.

Yanıt Açıklaması: Noktalama sadece yazılı dile özgü bir ögedir. Tek başına sözcük tanımada yeterli olmaz.

Yanıt Açıklaması: Biçimbirimler genellikle içinde bulundukları değişik bağlamlara bağlı olarak değişik söyleniş biçimlerine sahiptir. Bu söyleniş biçimleri kurallıdır ve bu kurallar anadili konuşurunun dili hakkında içselleştirmiş olduğu bilgi kaynağını oluşturan öğelerden biridir. Türkçe'de çoğul ekinin iki farklı söyleniş biçimi [ler, lar], geldikleri sözcüğün son sesleminde açık veya kapalı ünlü olmasına göre değil, sözcüklerin son seslemlerindeki ünlünün ön ünlü  [i,e,ü,ö] veya arka ünlü  [a,ı,o,u] olmasına göre değişiklik gösterir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Akustik sesbilgisi, ses dalgalarının frekansı, formantları ve hızı gibi fiziksel özeliklerini inceler.

Yanıt Açıklaması: Oluşturucular alt ve üst oluşturucular olarak ikiye ayrılır. Alt çeneye bitişik olan organlara alt oluşturucular, üst çeneye bitişik olan organlara ise üst oluşturucular denir. Alt oluşturucular hareketlerinde daha serbesttir ve buna bağlı olarak üst oluşturuculara oranla ses oluşumunda daha etkindir. Ünsüzlerin oluşumunda görev alan alt ve üst oluşturucuları ağzın dışından içine doğru olmak üzere şöyle sıralanır: a. alt oluşturucular: alt dudak, alt dişler, dil b. üst oluşturucular: üst dudak, üst dişler, diş yuvası, diş yuvası arkası, öndamak, damak, artdamak, küçük dil, boğaz, gırtlak. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Harfler, konuşmak için oluşturulan seslerin yazıya dökülebilmesi için kullanılan sembollerdir.