Genel Dilbilim 1

Yanıt Açıklaması: Eklemeli türetme süreçlerini önekleme, içekleme, sonekleme ve sıfır türetim; eklemesiz türetme süreçlerini tabanı büyüten ikileme, tabanı indirgeyen gerioluşum ve kısaltmadır.

Yanıt Açıklaması: Betimleyici dilbilgisi konuşucuların kullandıkları dili veri olarak inceler ve bu inceleme sonucu hem özelde belli bir dilin kendine özgü tümce yapısını ve kurallarını betimler; hem de Evrensel Dilbilgisi açısından ortaya çıkan kısıtlılıkları ortaya koyar. Doğru seçenek E' dir.

Yanıt Açıklaması: Biçimcik, soyut biçimbirimin dilde yansıması olarak ortaya çıkan fiziksel olgudur. Biçimbirimin yazılarak ya da sesletilerek yüzeye çıkmış halidir. Doğru seçenek E' dir.

Yanıt Açıklaması: "Düzeni" ile "düzen" aynı gerçekliği çağrıştırmaktadır. Aradaki fark, "düzeni" sözcüğünün çekim eki almış olmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Bu tümcede ‘Ahmet karneyi aldın’ eyleminde kişi ekinin öznenin kişi içeriğiyle uyumlu olmamasından kaynaklanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Yavaşca’ sözcüğü ad değil, eylemleri nitelemektedir.

Yanıt Açıklaması: alık kök halindedir

Yanıt Açıklaması: Eklemeli türetmenin ilginç bir boyutu, olası her sözcüğün gerçek dilde türetilmediğidir. Bu durum tıkama kuralının varlığıyla açıklanır. Bu kural, karmaşık bir sözcüğün üretimini dilde aynı anlamı karşılayan başka bir sözcüğün var olduğu durumlarda engeller.

Yanıt Açıklaması: Anlamları ya da sözlüksel ulamları baş ögesine bağlı olarak belirlenemeyen bileşikler dışmerkezlidir. Kuşpalazı bir palaz türü, açıkgöz, bir göz türü, demirbaş bir baş türü, blackmail ‘şantaj’ bir posta türü değildir. Bir bileşiğin iç ya da dışmerkezli olarak tanımlanması bazen bir yorumlama sorunu olarak da kabul edilir (Fabb, 1988: 67). Örneğin, çayevi ve yayınevi bir ev türü olarak düşünülürse iç merkezli, değilse dış merkezli olarak tanımlanabilir.

Yanıt Açıklaması: Üstdamaksıl akıcı ünsüz oluşum noktasında alt oluşturucunun üst damağa doğru kıvrılması ile oluşturulur. [r] üstdamaksıl bir ünsüzdür.

Yanıt Açıklaması: Edward Sapir'in "Diller de kültürler gibi çok nadiren birbirlerine yetebilirler" sözü ödünçlemeyi destekler niteliktedir. Nitekim ödünçleme: Diller arasında kopyalama biçiminde gerçekleşen alıntılama süreci, olarak tanımlanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Varlıkları için başka yapılara ihtiyaç duymayan bu tür biçimbirimlere bağımsız biçimbirim diyoruz. Bağımsız biçimbirimler anlamlarına göre sözlüksel ve dilbilgisel olmak üzere ikiye ayrılırlar. Sözlüksel biçimbirimler, adlarından da anlaşılacağı üzere sözlük anlamı taşıyan içerik sözcüklerinden oluşan biçimleri içerir. En tipik örnekleri, ad, eylem, sıfat ve belirteçlerdir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Dilbilimin bir alt dalı olan biçimbilim, anadili kullanıcılarının sözcük düzeyine ilişkin sezgisel bilgilerinin betimlemelerini yapar. Bu bilim dalı, sözcükler, sözcüklerin yapısı, sözcüklerin sınıflandırılması, sözcük yapma ile tüm bunları yöneten kuralları içeren zihinsel süreçleri inceler. Doğru cevap 'B' seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Dilbilimde tek bir sözlük maddesinin sözlükçede listelenmeyen değişik biçimleri sözcükbiçim olarak tanımlanmaktadır. Doğru seçenek D' dir.

Yanıt Açıklaması: Gözlemsel yeterlilik, sadece tümcelerin yapısal kurallarını çözümlemeye ilişkindir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Bitmişlik, durum ya da olayların bütünlüğünü, bir kez olduğunu ve tamlığını; bitmemişlik ise durum ya da olayların parçalandığını ve yalnızca bir bölümünün devam etmekte ya da sık sık yinelenmekte olduğunu gösteren bakış açısının dilbilgisel karşılığıdır. Bitmemişlik görüntüsünün bu iki alt ulamı sırasıyla ilerlemeli görünüş ve alışkanlık görünüşü olarak adlandırılır. Bir diğer görünüş ulamı tamamlık (bitmiş) görünüşüdür. Genel olarak iki zaman noktası arasında bağ kuran bir ulam olarak tanımlanır. Örneğin, Ecem eve git-ti tümcesi iki farklı şekilde ele alınabilir. Ecem nerede? Sorusunun yanıtı olarak bitmişlik , Ecem’le görüşebilir miyim? Sorusunun yanıtı olarak tamamlık (bitmiş) görünüşünü içerir. Ecem’in gitmesinin sonucu, olay yerinde bulunmaması ve görüşmenin bu yüzden olamayacağıdır. İşte tamamlık görünüşü bu sonuç ile bu sonucu doğuran eylem (Ecem’ in gitmesi) arasında bağ kurma görevini yerine getirir. A şıkkı zaman çekimi, E şıkkı ise kip çekimi olduğu için yanlıştır.

Yanıt Açıklaması: Kuralcı Dilbilgisi dilin üretilmesinde belirli doğru ve yanlışlar olduğunu savunur ve buna göre ikinci cümle eğitimli kişiler tarafından asla kurulmadığı için yanlış bir cümledir. Betimleyici Dibilgisi veriye doğru-yanlış bakış açısından bakmaz ve eldeki veriyi inceler. Birinci cümlenin neden üretilebildiğini, ikinci cümlenin neden üretilemeyeceğini açıklamaya çalışır. Üretici Dilbilgisi anadili konuşucularının anadillerini nasıl öğrendiğini ölçmeyi hedefler. Evrensel Dilbilgisine göre ise dil insan bilişinin bir ürünüdür ve dünyanın farklı bölgelerinde yaşayan insanların ırk, cins, kültür ve gelenek/görenek farklılıklarına bakmaksızın ortak özellikler paylaşmalıdır. Buna bağlı olarak da bu ortaklıkları keşfetmeyi amaçlar. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Tümel tamamlık geçmişten gelen ve hala günümüzde etkisi devam eden durumlar için kullanılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Bağımlı bir biçimbirimin bağımsız bir biçimbirime takılma sürecine ekleme denir.

Yanıt Açıklaması: Eklendiği sözcüğün anlamını değiştirip yeni bir sözlükbirim oluşturan bu ekler türetim eki olarak adlandırılır. Türetim ekleri, eklendikleri sözcüğün sözlüksel ulamını da (ad, eylem, sıfat vb) değiştirebilir.