Genel Dilbilim 1

Yanıt Açıklaması: Basit sözcükler tek bir biçimbirimden,karmaşık sözcükler iki ya da daha fazla biçimbirimden oluşan sözcüklerdir.

Yanıt Açıklaması: Usçu felsefeden etkilenen Chomsky'e göre, dil edinimi ve dil yetisi doğuştandır. Yani insan zihni boş bir levha değildir ama bir takım bilgileri doğduğu andan itibaren içeren düzenek olarak hazırdır.

Yanıt Açıklaması: Biçimbirimler birbirlerinin yerine kullanılabilen, bir anlam ya da dilbilgisel işleve katkı sağlayan, birleştikleri diğer biçimbirimlerle anlam bağı bulunan ve daha küçük parçalara ayrılamayan birimlerdir.

Yanıt Açıklaması: İçmerkezli bileşikler baş ögesi içeren ve anlamları birleşimsel olan bileşiklerdir. Akciğer kelimesi bir iç merkezli bileşik sözcüktür; çünkü anlamını ve sözlüksel ulamını belirleyen bir başı vardır. Akciğer kelimesi ile bir ciğer türünden söz edilmektedir. Anlamları ya da sözlüksel ulamları baş ögesine bağlı olarak belirlenemeyen bileşikler ise dışmerkezlidir. Kuşpalazı bir palaz türü, açıkgöz bir göz türü, demirbaş bir baş türü ve keçiboynuzu ise bir boynuz türü değildir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Tabanın bütününün tekrarlanması ile yapılan sözcük yapma süreci tam ikileme, tabanın bir kısmının kopyalanması ile yapılan sözcük yapma sürecine ise yarı ikileme denir. Kapkara kelimesi tabanın bir kısmının kopyalanıp kapatıcı sesle birlikte öne eklenmesi ile oluşturulmuş bir yarı ikilemedir. Dİğer seçeneklerde ise tabanın bütünü kopyalanarak tam ikileme oluşturulmuştur. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Dilbilgisel durum ekleri, zaman zaman eğik durum işlevini yerine getirmek üzere de kullanılabilmektedir. Örneğin, Türkçede denize gittik tümcesindeki deniz adı üzerindeki -e durum eki gitmek eyleminin gösterdiği oluşun hedefini göstermektedir. Denizde yüzdük, denizden geldik tümcelerindeki -de ve -den durum ekleri de eylemlerinin gösterdiği hareketin yeri ve kaynağını belirtmek için kullanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Türkçede addan ad, eylemden ad, addan eylem ve eylemden eylem yapan dört grup türetim eki vardır.  Az-al: Az isim kökü -al yapım ekiyle azalmak eylemine dönüşmüştür.

Yanıt Açıklaması: 'Ve' bağlacı; tek başına var olabildiği için bağımsız, kendine ait bir anlamı olmayıp sözlüksel biçimbirimler arasında ilişkiyi gösterme görevini üstlendiği için de dilbilgisel biçimbirimdir.

Yanıt Açıklaması: Biçimbirimler birbirlerinin yerine kullanılabilen, bir anlam ya da dilbilgisel işleve katkı sağlayan, birleştikleri diğer biçimbirimlerle anlam bağı bulunan ve daha küçükmparçalara ayrılamayan birimlerdir. Anlamlarını koruyarak tekrarlanabilir olan en küçük sözcük parçalarının her birine dilbilimde biçimbirim denir.

Yanıt Açıklaması: Dilbilgisel biçimbirimler ise kendi başlarına anlamları olmayan ama sözlüksel biçimbirimler arasındaki ilişkileri gösteren yapılardır. En tipik örnekleri, işlevsel sözcük olarak da sınıflandırılan adıl, ilgeç, bağlaç ve belirleyicilerdir. Örnek: Yalnız, ancak, ki, de, ben, sen vs.

Yanıt Açıklaması: Evrensel dilbilgisi, Chomsky’nin ortaya attığı insan zihninde bulunan ve dil edinmemizi sağlayan özel birim ve dünya dillerin ortak özellikleridir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Diller birbirlerinden sesbirimlerinin sayısı bakımından büyük farklılıklar gösterirler. Kafkasya’da konuşulan bir dil olan Kabartaycanın 56 ünsüzü vardır. Yine bir Kafkas dili olup artık konuşucusu kalmamış olan Ubuhçanın 83 ünsüzü vardı. Bir Afrika dili olan !Xoö dili ise 122 ünsüzü ile dünyada en fazla ünsüzü olan dildir. (WALS, 2010). Papua Yeni Gine’de konuşulan bir dil olan Rotokasta ise yalnızca 6 ünsüz vardır ve bu sayıyla Rotokas dünyada en az ünsüz sesi olan dil özelliğini taşımaktadır (WALS, 2010).

Yanıt Açıklaması: İnsan dilinin farklı düzeylerde gerçekleşen değişimlerinden sözcükle ilgili olanları sözlüksel biçimbilim kapsamındadır. Dile aralıksız olarak yeni sözcükler eklenir ve artık işlevselliğini kaybetmiş olan eskileri, zaman içinde dışlanarak kaybolur. Ortadan kalkan sözcükler pek fark edilmezken, yeni yapılan sözcükler daima dikkat çeker ve sözlük bilimcilerin inceleme konusu olurlar.

Yanıt Açıklaması: Daha küçük anlamlı parçalara bölünemeyen sözcüklere basit sözcükler denmektedir.

Yanıt Açıklaması: Eklemeli ve eklemesiz olmak üzere iki grupta incelenir

Yanıt Açıklaması: Sözcük yapımında edimsel gerekliliklerden biri olguların varlığı diğeri ise adlandırılabilirliğidir.Bu koşulların karşılanmasında tüm dillere özgü ortak eğilimler sözcük yapımına ilişkin evrensellerdir.

Yanıt Açıklaması: At ismine eklenen -lı eki yeni bir isim türettiği için türetim eki, -lar eki çoğul anlamı verip yeni bir isim türetmediği için çekim eki, ve bunlar at isminin sonuna eklendiği için ikisi de sonektir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: [?] sesi Türkçede[n] sesinin bir değişkesi, bir sesbirimciği olarak bulunmaktadır; banka, tango, herhangi gibi sözcükleri dikkatlice söylerseniz dilinizin artdamaksıl bir ses oluşturduğunu fark edersiniz; başka bir deyişle, [?] sesi Türkçede anlam farkı yapmamakta, ancak Türkçe konuşurlar bazı sözcüklerde o sesi oluşturmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Söyleyişte sesletilmeyen ama karşıtsal anlam taşıdıkları için anadili konuşucuları tarafından varlığı bilinen biçimbirime verilen isim sıfır biçimdir.

Yanıt Açıklaması: ‘ne haber’ ve ‘ne yapıyorsun’ yapılarında, nesoru sözcüğünden sonra gelen ha düşürülmekte ve genellikle ne-den sonra gelen sözcüğün ilk sesi uzatılmaktadır.