Genel Dilbilim 1

Yanıt Açıklaması: Dünya dillerinde rastlanan en belirgin niteleyici çekim ulamı derecelendirme içeren karşılaştırma sürecidir.

Yanıt Açıklaması: Dil, insan bilişinin bir ürünü ise dünyanın farklı bölgelerinde yaşayan insanların ırk, cins, kültür ve gelenek / görenek farklılıklarına bakmaksızın ortak özellikler paylaşmalıdır. Dillerde ortak olan bu eşdeğerliklere Evrensel Dilbilgisi (ED) denir.

Yanıt Açıklaması: Betimleyici dilbilgisi, dili konuşulduğu gibi inceleyen bir dilbilgisi alanıdır; yargılayıcı değildir.

Yanıt Açıklaması: Türkçede mavilemek diye bir sözcüğün olmaması, dilin üretme sınırlılığından değil bu dilin kullanıldığı dünyada böyle bir kavramsal içeriğin oluşmamasından kaynaklanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Kuralcı dilbilgisi; dil öğretmenleri ve öğrenciler için dilbilgisi nasıl konuşmamız gerektiği konusunda bize yol gösteren kurallardır. Kuralcı dilbilgisi bize kullandığımız dilin doğru ya da yanlış olduğunu ve belli bir ses, yapı ve anlamı ne şekilde kullanmamız gerektiğini reçete halinde söyler. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Varlıkları için başka yapılara ihtiyaç duymayan ve kendi başlarına durabilen biçimbirimlere bağımsız biçimbirim diyoruz. Bağımsız biçimbirimler anlamlarına göre sözlüksel ve dilbilgisel olmak üzere ikiye ayrılırlar. Sözlük­sel biçimbirimler , adlarından da anlaşılacağı üzere sözlük anlamı taşıyan içerik sözcüklerinden oluşan biçimleri içerir. En tipik örnekleri, ad, eylem, sıfat ve belirteçlerdir. Sözlüksel biçimbirimler sözcük parçaları olarak da kendilerini gösterebilirler. Dilbilgisel biçimbirimler ise kendi başlarına anlamları olmayan ama sözlüksel biçimbirimler arasındaki ilişkileri gösteren yapı­lardır. En tipik örnekleri, işlevsel sözcük olarak da sınıflandırılan adıl, ilgeç, bağlaç ve belirleyicilerdir. Soru 2’de verilen tümcede de bir isim olan düş , bir bağlaç olan bile , bir fiil olan gör- ve yine bir isim olan iş bağımsız biçimbirimlerdir. Düş, gör- ve iş bu tümce içinde ikişer kez kullanılmıştır. Doğru cevap C’ dir.

Yanıt Açıklaması: Havlamak sözcüğü köpeklerin çıkardıkları seslere benzeyen bir sözcük oluğu için ses simgeseldir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Görünüş, eylemlerin zamansal içyapısını, nasıl gerçekleştiğini gösteren dilbilgisel ulamdır. Bitmişlik, eylemi zamansal içyapısına değinmeksizin bütün olarak ele alan, bitmemişlik eylemin zamansal içyapısının her hangi bir alt aralığını sunan görünüş biçimidir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Daha küçük anlamlı parçalara bölünemeyen sözcüğe basit sözcük denir. Dolayısıyla Ahmet vereceği örnekte bu kuralı göz önüne almak durumundadır. 'Sıra' kelimesi 'sır' kelimesinden farklı anlamdadır. 'Sıra' kelimesi dize, dizmek, sıralamak ile anlamsallık içinde iken 'sır' kelimesi bambaşka bir anlama 'giz' anlamına gelir. Dolayısıyla 'sıra' kelimesi için daha küçük bir birim 'sır' olamaz. Aynı şekilde 'soba' kelimesi anlamlı daha küçük bir birime bölünemez; 'sob' değildir en küçük birimi yani. Aynı husus 'kova' kelimesi için de geçerlidir zira 'kov' (bir şeyi def etmek anlamına gelen) kökünden bağımsızdır ve dolayısıyla bir şeyin içine koyulduğu kap anlamındadır. Dolayısıyla bu yüzden 'kova' kelimesini bambaşka bir anlama gelen 'kov' kelimesini kök olarak kabul edemeyiz. Aynı şekilde oda kelimesi için de bu geçerlidir. Fakat gelgelelim B şıkkındaki 'dize' kelimesini aynı anlamsal ilişkiyle daha küçük bir birime bölebiliriz o da 'diz-e' olur (dizmek eyleminden dizilmiş şey anlamına gelen dize) ki böylece bu 'dize' sözcüğü daha küçük anlamlı parçaya bölünebildiği için basit sözcük tanımına ve kuralına uymaz. Ahmet eğer bu kelimeyi örnek olarak verirse hata eder. Dolayısıyla doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Chomsky, edinç ve edim kavramlarını, 20. yüzyıl başlarında yaşamış olan modern dilbilimin kurucusu İsviçreli dilbilimci Ferdinand de Saussure’ün soyut “langue - yeti” ve somut olan “parole - söz” kavramlarının ayrımından esinlenerek önermiştir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Söylem çözümlemesi yazılı ve sözlü dilde tümcelerin, sözcelerin ya da işlevsel birimlerin daha büyük birimler oluşturmalarının, kısaca, dil kullanımının incelenmesi işlemidir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Bölünemez en küçük parça - bağımsız - anlamlı - ek almamış sırasını takip edecek olursak anlamlı kök/taban yanıtına varmış oluruz.

Yanıt Açıklaması: Git bir soru, kuralsız bir şekilde üretilmiştir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Bileşikler, çok sözcüklü olmaları ve bu sözcükler arasındaki içyapılanma bakımından sözcük öbeklerine benzetilebilirler. Her bileşik, tıpkı bir sözcük öbeği gibi, en az bir baş ve bunu niteleyen ya da tamlayan bir başka ögeden oluşur. Baş anlamca birliğin temelini oluşturur ve konumu evrensel değil dilbağımlı bir değişkendir. Bazen Türkçe ve İngilizcede olduğu gibi sağda dil[bilim], ayak[kabı], air[plane] ‘uçak’, house[keep] ‘ev bekle’, lip[stick] ‘ruj’; bazen de Yeni Zelanda’ da konuşulan Maori dilinde olduğu gibi solda yer alabilir: [whare] ruunanga (ev+bir araya topla) ‘toplantı evi’ (Bauer, 2003: 41) Baş, bir bileşiğin hakkında bilgi verdiği ögedir. Başın sözcük türü bütünün sözcük türüyle uyumludur.

Yanıt Açıklaması: Bu kurallar zinciri Amerikalı dilbilimci Chomsky tarafından "edim" ya da "dil yetisi" olarak adlandırılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Türetimi sonlandırma işlevini yürüten bir kapatma eki devreye girene kadar devam edebilir. Yürüyüş kelimesi kapatma eki almış ve artık türeyemeyecektir.

Yanıt Açıklaması: Türkçede adlar ve adıllar özne konumunda yalın, nesne konumunda da belirtme durumundadır. Belirtme eki belirtili nesne durumunda zorunludur. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Tabanı türevden büyük olan sözcük yapma sürecine gerioluşum denir.

Yanıt Açıklaması: Yeni bir sözlükbirimin ortaya çıkmasını sağlayan eklere türetim eki denir.

Yanıt Açıklaması: Evrensel Dilbilgisinde (ED) iki önemli kavram vardır: İlkeler ve Değiştirgenler. İlkeler her dilde olan aynılıklardır ve bunlar insan dilinin tüm ortak özellikleridir. Öte yandan değiştirgenler diller arası farklılıklardır. Bütün dillerde bulunan evrenceler olan bazı ED ilkeleri şunlardır: Kural güdümlü yapı ilkesi, özyineleme ilkesi, içeyerleştirme ilkesi. A, B, C ve E şıklarında verilenler değiştirgen olduğu için evrence olmazlar. Doğru yanıt D şıkkıdır.