Genel Dilbilim 1

Yanıt Açıklaması: Dili bağlam çerçevesinde ele alan Edimbilim, Betimlemeli Dilbilgisinin anadili olarak konuşulan dil hakkında içerdiği bilgilerden biri değildir.

Yanıt Açıklaması: Bağımlı bir biçimbirimin bağımsız bir biçimbirime takılma sürecine ekleme ve eklenen bağımlı biçimbirimlere de ek denir. Doğru seçenek C' dir.

Yanıt Açıklaması: Biçimbirim sözcüklerin karşıtsal dağılımı olup tekrarlanabilen ama bölünemeyen en küçük parçalarıdır.

Yanıt Açıklaması: Eğik durumlar, bir tümce içinde özne, nesne ve dolaylı tümleç dışındaki adların eylemlerle anlam­sal bağını gösteren durumlardır. Örneğin, İstanbul’ dan buraya dün geldik tümcesindeki İstanbul’dan ve buraya sözcüklerindeki {-dAn} ve {-(y)A} ekleri eylemle yön ilişkisi kuran eğik durum ekleridir. Dilbilgisel durum ekleri, zaman zaman eğik durum işlevini yerine getirmek üzere de kulla­nılabilmektedir. Örneğin, Türkçede denize git­tik tümcesindeki deniz adı üzerindeki -e durum eki gitmek eyleminin gösterdiği oluşun hedefini göstermektedir. Denizde yüzdük, denizden geldik tümcelerindeki -de ve -den durum ekleri de ey­lemlerinin gösterdiği hareketin yeri ve kaynağını belirtmek için kullanılmıştır. Eğik durumların bu yer/yön bildirme işlevleri genişletilerek zaman ve yararlanan bilgisi aktarımlarında da kullanılır: saat iki-de (zaman) uyudu, annem-e (yararlanan) temizlik yaptı. Araç durumu ve parçacıl durum diğer eğik anlamlar taşıyan durumlardır. Sırasıyla, eylemin gösterdiği işin hangi araçla/yolla yapıldı­ğını (şiş-le örülüyor, tükenmez kalem-le yazıyor) ve ‘AD’ın bir kısmı’ anlamını ( pasta-dan yedi, sınıf-tan biri) kodlamaktadırlar. Verilen örneklerde evi ve onu nesne, ona dolaylı tümleç ve biz özne olduğundan dilbilgisel durumun taşıyıcısıdırlar. Oraya sözcüğü ise üzerindeki -e durum eki ile varmak eyleminin gösterdiği oluşun hedefini göstermektedir. Doğru cevap D’ dir.

Yanıt Açıklaması: 'Nobranlaşmak' gibi bir yapının Türkçede mümkün olup olmadığını anlamak için onu iyi-leş-mek, katı-laş-mak gibi yapılarla karşılaştırabiliriz. Görüldüğü gibi nobran- yerine iyi- ya da katı- gibi seçenekleri koyarak anlamlı ve kurallı sözcükler üretebiliriz.

Yanıt Açıklaması: B şıkkı hem kuralsız hem de kabul edilmezdir. A, C, E şıkları ise kuralsız fakat kabul edilebilirdir. D şıkkındaki Gözlerimin gemisi kuş istiyor gibi bir tümce sözdizim kurallarına uygun olarak üretilmiş kurallı bir tümcedir. Ancak anlam olarak hiçbir önerme ifade etmediği için dinleyici bu tümcenin ne anlama geldiğini anlayamayacaktır. Öyleyse, bu tümce kabul edilemezdir. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Dargın dışındaki kelimeler -GIN biçimbiriminin eklenmesiyle türetilmiş kelimelerken, bu durum dargın  kelimesi için geçerli değildir.

Yanıt Açıklaması: Sıfır türetim açık ek bulundurmayan türetme biçimidir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: İçeyerleştirme ilkesi, bir tümcenin başka bir tümce içinde yer alabilmesine ilişkin bir ilkedir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: bir dilde sözlükbirimlere bulundukları sözdizimsel konuma uygun bir biçim verme işlemine çekim denir doğru cevap D'dir

Yanıt Açıklaması: Sözcük sınıflarına ilişkin bir diğer nokta ise kullanımlarına bağlı olarak aynı sözcüğün farklı sözcük sınıflarına atanabilir olmasıdır. O¨rneğin, Türkçedeki ara sözcüğü bağlam içinde sırasıyla ad, sıfat, zarf ve ilgeç olarak sınıflandırılabilir: ara verelim, ara sokak, ara ara uğrarım, arkadaşlar arası.

Yanıt Açıklaması: Evrensel Dilbilgisi’ nde de iki önemli kavram vardır: İlkeler ve Değiştirgenler. İlkeler her dilde olan aynılıklardır ve bunlar insan dilinin tüm ortak özellikleridir. Bunlar bütün dillerde bulunan evrencelerdir. Öte yandan değiştirgenler diller arası farklılıklardır. I, II ve III lkeleri barındırdırdığı için, doğru cevap D’ dir.

Yanıt Açıklaması: Kargolar( çoğul), aldı( bitmişlik) yapıları temsil etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Yayınevi sözcüğü hem iç hem dış merkezli sayılabilir. Büyükanne iç merkezli, demirbaş, açıkgöz ve kuşpalazı dış merkez bileşiklerdir.

Yanıt Açıklaması: Kendi başlarına farklı anlamlar taşıyan bu bağımsız birimler, birlikteyken aynı anlamın ortak taşıyıcısı olurlar ve artık bir bütün olarak hareket ederler. Bu tür sözcüklere bileşik sözcükler denir.

Yanıt Açıklaması: Verilen cümlelerde vurgu farklılığı olmasına rağmen hepsinin Türkçe için kurallı olması sözdizisimsel oynaklık ile açıklanabilir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Baş bir bileşiğin hakkında bilgi verdiği ögedir.

Yanıt Açıklaması: Bir dilin dilbilgisi dört ana bileşenden oluşur: sesbilim, biçimbilim, sözdizim, anlambilim. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Türkçede de tekil-çoğul karşıtlığının edimsel nedenlerle göz ardı edildiği durumlar vardır. Bu durumlarda adlar yalın kullanılır ve bu yüzden de tekil ya da çoğul olarak algılanır. Bu cümlede de "köpek" bir köpek veya birden fazla köpek olabilir. Cümlenin öznesi olan adam ise kesinlikle tekildir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Adana kelimesi birleşik bir kelime değildir.