Genel Dilbilim 1

Yanıt Açıklaması: Ekler kullanılarak yeni biçimler ortaya çıktıkça, bunlar yeni adlar alırlar. Hiç ek almayan basit yapılı sözcükler kök halindedir. Geleneksel çalışmalarda kök, gövde ve taban terimleri bir sözcüğün ekleri çıktıktan sonra geriye kalan kısmı olarak tanımlanmaktaydı. Daha yeni çalışmalarda ise bunlar ara­sındaki farklar gözetilmeye başlanmıştır. Bu yeni tanımlamalarda kök bir sözlükbirimin en küçük parçasıyla özdeş olan biçimdir. Saygılar biçimi SAYGI sözlükbiriminin çoğul çekimidir. SAYGI’nın parçalanamayan en küçük parçası olan say bir türetim eki taşıyan köktür. Karaağaç gibi bir bileşik sözcükte iki kök vardır. Gövde sadece çekim ekleri bağlamında ele alınan bir terimdir. Bir sözcükbiçimin çekim ekleri çıktıktan sonra kalan kısmıdır. Saygılar biçiminde saygı, saydı biçiminde say, karaağaçlar biçiminde karaağaç gövdedir. Taban ise türüne bakılmaksızın herhangi bir ek almış yapıdır. Yani, kök ve gövdeler aynı zamanda tabandır. Saygısız içindeki saygı çekim eki alma­dığı için gövde, türetim eki aldığı için de kök olamaz; tabandır. Öyleyse, ağaç en küçük parça olduğu için kök, ek aldığı için taban, aldığı ek çekim eki olduğu için de gövde olarak tanımlanır. Doğru cevap E’ dir.

Yanıt Açıklaması: İlgeçler; yalnız başlarına kullanılmayan, tümleç alan, tümleçleriyle eylem arasında ilgi kuran ve anlamları bu ilgiye göre belirlenen sözcüklerdir.

Yanıt Açıklaması: Türkçe'de kalma durum eki "-da" dır. Doğru cevap 'C' seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Harfler, konuşmak için oluşturulan seslerin yazıya dökülebilmesi için kullanılan sembollerdir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: A ve B seçeneklerinde verilen eserler Z.S. Harris C seçeneği Saussure E seçeneği Bergamalı Kadri'ye aittir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Yokluk kelimesi soyut bir anlam içermektedir. Diğer seçenekler ise somuttur.

Yanıt Açıklaması: /n/ ve /?/ seslerinin her ikisi gırtlak durumu bakımından ötümlü, çıkış biçimleri bakımından da genizsil seslerdir. Ancak çıkış yerleri bakımından /n/ dişyuvasıl, /?/ ise artdamaksıldır. Genişlik ve artlık ünlülere ilişkin özelliklerdir. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Sözdizim, tümcenin içindeki sözcüklerin öbek ve öbeklerin tümce oluşturmak için hangi kurallar çerçevesinde işlediğini ve bunların di­zilimlerini inceleyen dilbilimin alt dalıdır. Doğru cevap A’ dır.

Yanıt Açıklaması: Görece zaman, gönderim zamanı konuşma anından önce ya da sonra başka bir eylemin zamanı olan ulamdır.

Yanıt Açıklaması: Chomsky, usçu felsefeden etkilenerek dil edinimi ve dil yetisi alanlarında doğuştancı bir yaklaşımı savunmuştur; ona göre insan zihni boş bir levha değil ama bir takım bilgileri doğduğu andan itibaren içeren düzenek olarak hazırdır. Örneğin, dil edinimi sürecindeki çocuğun doğuştan ge­tirdiği dil düzeneğinde evrensel olarak bir insan dilinin or­tak yapısal özellikleri Evrensel Dilbilgisi kuralları mevcut­tur. Buna kanıt olarak Chomsky Eflatun’un bildiklerimizin deneylediklerimizden fazla olduğu savına benzer bir görüşle – çocukların duydukları dil verisinden çok daha fazlasını kısa zamanda öğrendiklerini göstermiştir. Bu, dil edinimi alanında uyaran yetersizliği olarak bilinir. Burada “uya­ran” dil edinen çocuğun duyduğu dil verisidir. Chomsky’ye göre bu veri eksik ve yetersizdir; çocuk duyduklarından çok daha fazlasını üretir, üstelik çocuk genellemeler yaparak duymadıklarını bile üretebilir. Anadili edinimi sırasında hiç kimse çocuğa dil eğitimi vermez; hata yaptığı zaman dilbilgisi konusunda yetkin bir yetişkin tarafından yanlışı düzeltilmez. Her şeye rağmen çok karmaşık dizgesi olan insan dili kısa bir zaman içinde edinir. Oysa benzer karmaşıklıkta olan bir geometri problemini, bilişsel yetkinlik kazanmayan ve gerekli eğitim almayan bir çocuk çözemez. Çocuk dil dışında bu kadar karmaşık bir dizgeyi, örneğin matematiği, bu kadar kısa sürede öğrenemez. Chomsky’ye göre bu­nun nedeni, dili öğrenmek için doğuştan var olan varsayımsal bir dil edinim modülünün uyaranla etkileş­tirilmesiyken, diğer karmaşık olguları öğrenmek için genel bilişsel yetilerin kullanılmasıdır. Verilen örnekte de çocuk, daha önce duymadığı bir yapıyı benzer kurallı yapılar ( yedirmek, giydirmek, sevdirmek gibi) doğrultusunda bir genelleme yaprak üretmiştir. Oysa doğru yapı yandırmak değil yakmaktır . Doğru cevap B’ dir.

Yanıt Açıklaması: Bir ekin üretkenliğinin kısıtlı olmaması ve yeni türetimlere açık olması haline işleklik denir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: "Sevda'nın evinin anahtarının şekli" öz yineleme içerisinde yer alır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Eklemeli türetmenin ilginç bir boyutu, olası her sözcüğün gerçek dilde türetilmediğidir. Bu durum tıkama kuralının varlığıyla açıklanır. Bu kural, karmaşık bir sözcüğün üretimini dilde aynı anlamı karşılayan başka bir sözcüğün var olduğu durumlarda engeller (Aronoff, 1976: 43, 44). Örneğin, Türkçede kurallı oldukları halde çalıcı, yaşsız, hızsız gibi sözcükler türetilmez çünkü bu anlamları karşılayan hırsız, genç ve yavaş sözcükleri zaten kullanımdadır. Bu durum, daha önce bahsedilen nesnelerin varlığı ve adlandırmaya duyulan gereksinim koşullarının da bir uzantısı olarak düşünülebilir. Hissedilen bir olgunun konuşucu kitle tarafından kabul görmüş bir göstereni varsa bir yenisinin yapılmasına gereksinim duyulmaz.

Yanıt Açıklaması: Konuşurken çıkardığımız sesler bir hava akımının solunum sistemimiz içinde yer değiştirmesi sonucu oluşmaktadır. Konuşmada kullanılan sesleri oluşturma sürecinde kullanılan organlar şunlardır: 1. akciğerler 2. hava borusu 3. gırtlak 4. ağız boşluğu 5. burun boşluğu. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Çocukların anadil edinim süreçleri için kesin olarak hızlı ya da sıkıntılı bir süreçtir demek yanlış olur. Bu durum çocuğun zihin düzeyine göre değişkenlik gösterebilir.

Yanıt Açıklaması: "Kuşluk" kelimesi diğerlerinden farklı bir gerçekliği çağrıştırmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Dile yeni sözcük kazandırmak, yeni kök yaratmak yerine öncelikli olarak dilde zaten var olan sözcüklerin yapısını, birleştirme ve türetme yoluyla değiştirip bunların yeni kavramları karşılayacak biçimler kazanmasını sağlamak şeklinde gerçekleşmektedir. Bu süreçlerden geçen basit sözcükler, karmaşık sözcük adını alırlar.

Yanıt Açıklaması: Bu ifadede yargı yoktur, betimleme vardır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Biçimbirimler, sözcüklerin karşıtsal dağılımı olup tekrarlanabilen ama bölünemeyen en küçük parçalarıdır.

Yanıt Açıklaması: Pembe ve şimdi sözcüklerinin söylenişinde görüldüğü gibi, sözcük ortasındaki /m/ sesi birinci sözcükte arkasından gelen [d] sesi ile oluşum noktasında benzeşerek dişsil genizsil /n/ olarak oluşturulmaktadır. Türkçede genizsil seslerin benzeşme örneklerinden bir başkası, dişsil genizsil /n/ sesinin, arkasından gelen patlamalı ünsüz ile oluşum noktası açısından benzeşmesidir. Doğru cevap 'D' seçeneğidir.