Genel Dilbilim 1

Yanıt Açıklaması: Diller birbirlerinden çok farklı gibi dursalar da hepsinde bulunan bir çok dil özelliği vardır. Bütün dillerde bulunan bu özellikler dil evrenselleridir.

Yanıt Açıklaması: Türkçede vurgu iki düzeyde değil; sözcük, öbek ve tümce olmak üzere üç düzeydedir. V urgu, birincil ve zayıf vurgu olmak üzere iki vurgu düzeyinde gerçekleşir. Sözcük düzeyinde, kök-sözcüklerin vurgu düzeneği ile bileşik sözcük ve tamlama yapılarının vurgu düzeneği birbirinden farklı özellikler sergiler. Bileşik sözcük ve tamlama yapılarında üçüncül [´] vurgu düzeyi bulunmaktadır. Bileşik sözcükleri oluşturan sözcüklerde vurgular değişim gösterir. Türkçede vurgu sözcük düzeyinde sesbirimseldir; aynı sesbirimleri içeren sözcükler arasında anlam farkı belirtir. Aynı sesbirimleri içeren cins adları ve yer adlarında anlam ayırt eder. Cins adlarında birincil vurgu ikinci seslemde, yer adlarında ilk seslemdedir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Göz kelimesinin sözcük biçimi "Gözü" kelimesinde verilmiştir.

Yanıt Açıklaması: i, t, s, e sesleri *itte, *setti, *estit, *esitt dizilişinde değil, testi dizilişinde anlamlı bir sözcük haline gelir.

Yanıt Açıklaması: Sözcüklerin biçimleri ile anlamları arasındaki ilişki rastlantısaldır.

Yanıt Açıklaması: Patlamalı ünsüzler alt ve üst oluşturucuların birleşip hava akımını tamamen engellemeleri sonucu oluşur. Oluşma noktasında hareketi engellenen hava, bu noktada birikir ve büyük bir basınç yaratır. Oluşturucuların birbirlerinden ayrılmaları ile, hava, patlamayı andıran bir ses ile dışarı çıkar.

Yanıt Açıklaması: Diller sesbilimsel bileşenlerinin özelliklerine bağlı olarak, bazı durumlarda sözcük yapısı içinde sesler ekleyebilirler. U¨nlü eklenmesinin örneğini Türkçede alıntı sözcüklerde sözcük başında bulunan ünsüz kümeciklerinin ünlü eklenmesi ile bö- lünmesinde görebiliriz. Dilimize Frasça'dan geçen "traş" sözcüğü böyle bir sürece maruz kalarak "tıraş" halini almıştır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Bir seslemin çekirdeğini oluşturan sesler seslemsi seslerdir. Ünlüler seslemsel seslerdir; ancak bazı dillerde bazı ünsüzler de seslemsel ses özelliği sergilerler. Seslemsel ses özelliği sergileyen ünsüzler akıcılar ve genizsil seslerdir; engelliler ve kayıcılar seslemsel sesler değildir.

Yanıt Açıklaması: Türkçe’de hışırdamak, havlamak, miyavlamak, fısıl- damak gibi sözcükler sırasıyla yaprakların rüzgarda çıkardıkları sesi, köpek ve kedilerin çıkardıkları ses- leri ve insanların kısık sesle konuşmalarını yansıtan sözcüklerdir. Doğadaki sesleri yansıtan bu yansıma sözcükler de uzlaşımsaldır,

Yanıt Açıklaması: Yan akıcı ünsüz oluşum noktasında hava akımının alt ve üst oluşturucuların iki yanından dışarıya çıkarılması ile oluşturulur. [l] yan akıcı ünsüzdür.

Yanıt Açıklaması: Sesbilim, o dilde bulunan ses birimlerinin niteliği, dağılımı ve birleşimlerini belir­leyen kuralları içerir.

Yanıt Açıklaması: Ağız boşluğunda dişyuvasıl bölgede ve o bölgenin önünde bulunan konumlarda oluşturulan sesler öncül seslerdir. [p] [b] [m] gibi çift dudaksıl, [?] [?] gibi dişsil, [f] [v] gibi dudaksıldişsil, [?] [?] [?] [?] [n] gibi dişyuvasıl sesler bu alt ana sınıfı oluşturur.

Yanıt Açıklaması: Dilbilimde konuşucu ve dinleyicilerin, bir dili kullanırken devamlı olarak o dildeki ses dizilimlerini ayrıştırmak ve anlamlı dizileri belirlemekle uğraşmaları sürecine işlemleme denir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Patlamalılar [p,t,k,b,d,g] ve patlamalı-sürtünmeliler [, oluşturulmaları sırasında hava akımının tamamıyla engellenmesinden dolayı süreksizler altsınıfını oluştururlar.

Yanıt Açıklaması: Sözlükçenin girdileri ses, anlam ve ulam bilgisidir. Buna göre, diğer dillerdeki karşılıkları sözlükçede yer almaz.

Yanıt Açıklaması: Türemiş ve bileşik sözcüklerin her biri farklı bir kavrama işaret ettiği için sözlüçede ayrı maddeler olarak listelenirler ve kavramsal ortaklıkları sebebiyle bir sözcük ailesi oluştururlar (Orsman, 1979; Bauer, 1983: 277 içinde). A şıkkında çekimsel biçimbilimle ilgili bir sözcük, diğer şıklarda ise sözlüksel biçimbilimle ilgili sözcükler olduğu için doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Biçimbilim sözcüklerin içyapısını ve bunları gerçekleştiren kuralları inceler. Doğru seçenek B' dir.

Yanıt Açıklaması: Türkçe'de son sesi ötümlü sürtünmeli ünsüz olan bir kökten sonra ötümsüz ünsüz ile başlayan sonek geldiği durumlarda kökün son sesi ötümsüzleşir. Soruda verilen örneklerde de /z/ sesi ötümsüzleşerek [s] sesi, /j/ sesi ötümsüzleşerek [ş] sesi olmuştur. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Ben  [okula gelen] [her öğrencinin] [kıymetli][olduğunu]  söyledim. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Diller bürünsel özellikler olan vurgu ve ezgi değişimlerini sözcüklerin ve yapıların arasında anlam farkı yapmakta kullanmaktadır. Söyleyişte belirli ezgi ve vurgu yapılarıyla oluşan sesletimsel özelliklere bürünsel özellikler denir. Doğru cevap 'A' seçeneğidir.