Genel Dilbilim 1

Yanıt Açıklaması: Bürünsel bir özellik olan vurgu, konuşma sırasında bir seslemin diğer seslemlere göre daha belirgin, kuvvetli ve yüksek tonla söylenmesidir. Vurgu (i) sözcük vurgusu ve (ii) sözdizimsel vurgu olmak üzere iki ayrı dilbilimsel düzeyde incelenir. Sözcük düzeyinde, birden fazla seslemli sözcüklerde bir seslemin diğer(ler)inden daha kuvvetli, belirgin ve yüksek bir tonla söylenmesi ile kendini gösterir. Dilbilimde sözcük vurgusu iki biçimde belirtilir: (i) vurgu alan seslemin üzerine [‘] işareti koyarak, (ii) vurgu alan seslemi büyük harfle yazarak. Tek seslemli sözcüklerde, sözcük vurguludur. Vurgu birden faza seslemli sözcükler arasında anlam farkı belirtebilir; örneğin Türkçede iki seslemli olan gelin biçimi, vurgunun hangi seslemde olmasına bağlı olarak iki ayrı anlam taşır, yani iki ayrı sözcüktür: geLİN ‘evlenecek kız’, GElin ‘ gel eyleminin emir kipi.’ Doğru yanıt A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Tüm dillerde akciğer hava akımı düzeneği ile oluşrurulan sesler bulunmaktadır. Gırtlaksıl ve artdamaksıl hava akımı düzenekleri ise bazı dillerde akciğer hava akımı düzeneği yanı sıra kullanılmaktadır. Akciğer hava akımı düzeneğinde başlatıcı akciğer, gırtlak hava akımı düzeneğinde gırtlak, artdamak hava akımı düzeneğinde ise artdamaktır. Öyleyse, doğru yanıt A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: [f] ünsüzü dudaksıl-dişsil sınıfındadır.

Yanıt Açıklaması: Dilbilim, dili bütün açılardan inceleyen bilim dalıdır.

Yanıt Açıklaması: Tümcelerin anlamları ve oluşan anlam farkları anlambilim kapsamında irdelenmektedir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Konuşma sırasında ses tek düze değildir, konuşma süresince yükselip alçalır. Bu olaya tonlama denilir.

Yanıt Açıklaması: Örneğin, Türkçedeki masa sözcüğünün biçimi, yani [m-a-s-a] sesbirimlerin dizilimi ve gerçek dünyadaki herhangi bir masa arasında doğrudan, doğal yolla oluşmuş bir ilişki yoktur. Bu ilişki bir rastlantı sonucu ortaya çıkmış ve toplumsal uzlaşmayla sabitlenmiştir.

Yanıt Açıklaması: İnsanlar için yürümek, koşmak, oturmak, kalkmak ne kadar doğalsa, birbirleri ile iletişim kurmak da o kadar doğaldır. İnsanlar bir araya geldiklerinde birbirleriyle konuşurlar, soru sorarlar, görüşlerini paylaşırlar, bilgi alışverişinde bulunurlar. Günlük yaşamları sırasında başka işler yaparken bile, örneğin bisiklete binerken, duvara çivi çakarken, ekmek keserken, spor yaparken insanlar birbirleriyle konuşurlar. Kısacası, dil hayatın her noktasındadır.

Yanıt Açıklaması: Bu tümce öncelikle 'çalışkan çocuklar' ve 'hızlıca soruları cevapladılar' şeklinde ikiye ayrılır. Ardından 'çalışkan çocuklar' da ikiye ayrılır. 'hızlıca soruları cevapladılar' öbeği de 'hızlıca' ve 'soruları cevapladılar' olarak ikiye ayrılır. Son olarak da 'soruları cevapladılar' öbeği ikiye ayrılır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Çocukların dil edinim süreçleri ruhdilbilimciler tarafından araştırılmaktadır. Ruhdilbilimciler aynı zamanda, dil bozuklukları üzerine çalışmakta ve afazi, disleksi gibi çeşitli dil bozuklukları sergileyen konuşucuların dil özelliklerinin niteliğini araştırmaktadırlar. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Söz konusu tanım, Betimlemeli Dilbilgisi için verilmiştir. Anadil hakkında bu içsel, edinilmiş bilginin yansımasını, dilbilim uzmanları tarafından anadil konuşurları için yazılan dilbilgisi kitaplarında buluruz.

Yanıt Açıklaması: Biçimbilim bir dilde tümce yapısını belirleyen birim ve bunların dağılımını ve birleşimlerini belirleyen kuralları içerir.

Yanıt Açıklaması: sözcüklerin iç yapısını belirleyen kuralları içeren biçimbilim, sözcüklerin birleşerek öbek oluşturmasını ve öbeklerin birleşerek tümce oluşturmalarında etkin olan kuralları içeren sözdizim ve sözcüksel ve tümcesel düzeylerde anlamı belirleyen kuralları içeren anlam-bilim bileşenlerinin özellikleri. Anadili konuşurlarının dil yetisi denilen içselleştirilmiş dil bilgisi bu dört bileşenin yanısıra dildeki sözcükleri içeren bilişsel sözlükten oluşmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Cins adlarında birincil vurgu ikinci seslemde, yer adlarında ilk seslemdedir. Dolayısıyla doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Dilbilim'in anadili kullanıcılarının sözcük düzeyine ilişkin sezgisel bilgilerinin betimlemelerini yapan alt dalı Biçimbilim'dir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: /b/ sesi patlamalı, çiftdudaksıl ve ötümlü. /m/ sesi ise patlamalı, çiftdudaksıl, ötümlü ve genizsil. Genizsillik anlam farklılığına yol açtığına göre bir ayırıcı özelliktir.

Yanıt Açıklaması: "Gerçek-gerçeküstü" sözcüklerinde bileşme örneği vardır.

Yanıt Açıklaması: İki ses en küçük ikilide birbirinin yerine geçtiğinde anlamsal farklılığa yol açarsa bu iki ses o dilde birer sesbirimdir ve aralarındaki dağılıma karşıtsal dağılım adı verilir. Örneğin Türkçe'de /r/ ve /t/ karşıtsal dağılım içindedir ve bu nedenle /dur/ ve /dut/ sözcüklerinde anlam farkının oluşmasına yol açarlar. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Diş yuvası arkası ve damak ünsüzlerin üst oluşturucuları arasındadır.

Yanıt Açıklaması: Diller arasında ses farklılıkları olduğu gibi, alfabelerinde de farklar vardır çünkü her dil kendi ses dizgesinde olan sesleri temsil etmek için gerekli olan harfleri kullanır. Dilbilim bütün dillerdeki sesleri kaydetmeyi ve yazabilmeyi amaçlamaktadır. Bunun için diller tarafından kullanılan alfabeler, dilbilim için yeterli değildir. Dillerin alfabelerinde bir harfin temsil ettiği sesin niteliği dilden dile fark etmektedir. Türkçede e harfi ile temsil edilen ses ile İngilizcede aynı harf ile temsil edilen ses farklıdır; örn. Türkçede ses, sen, ev ama İngilizce men, women, beet. Ayrıca bazı dillerde bir ses o dilin alfabesi içinde bile değişik harflerle gösterilmektedir; örn. İngilizcede meet ‘buluşmak’ ile meat ‘et’ sözcüklerindeki ünlü aynıdır ama yazılış biçimleri görüldüğü gibi farklıdır. Aynı şekilde, İngilizcede this, the, these gibi sözcüklerin ilk sesleri yazıda th olarak 2 harf ile yazılmaktadır.