Çağdaş Türk Yazı Dilleri 2

Yanıt Açıklaması: Uygur Türkçesinde sekiz ünlü bulunmaktadır: “a, e, é, i, o, ö, u, ü”. Anlaşılacağı gibi ı sesini gösteren bir harf yoktur, é (kapalı e) sesi bulunmaktadır. Ancak ö sesini gösteren bir harf de yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: XX. yüzyılın ilk çeyreğine kadar Arap alfabesini kullanan Uygur Türkleri, bu tarihten sonra siyasi nedenlerden dolayı farklı alfabeler kullanmışlardır. 1925-1930 yılları arasında değiştirilmiş Arap alfabesini kullanan eski Sovyetler Birliğinde yaşayan Uygur Türkleri 1930-1947 yılları arasında Latin alfabesini kullanmışlardır. 1947 yılından sonra ise Kiril alfabesini kullanmaya başlamışlardır.

Yanıt Açıklaması: Tatar Türkçesinde  -gAç/-kAç eki zaman ve durum işlevindeki zarf-fiil ekidir. Burada ütkeç “geçince”  kelimesinde bu ek bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Gorbaçov’la 1980’lerin sonunda başlayan açıklık politikası sonucunda Tataristan’da da bazı talepler dile getirilir. 30 Ağustos 1990 tarihinde SSCB dağılmadan Tataristan Cumhuriyeti bağımsızlığını ilan eder. Bağımsızlığı dört yıl boyunca hiçbir ülke tarafından tanınmayan Tataristan, 18 Şubat 1994’te Rusya ile bugünkü resmi statüsünü belirleyen bir anlaşma imzalamıştır. Bu anlaşma sonucunda Tataristan yarı bağımsız özerk bir Türk Cumhuriyeti konumuna gelmiş ve diğer muhtar cumhuriyetlere tanınmayan bazı haklar elde etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Hoten grubu, Doğu Türkistan’ın güneybatısındaki Hoten vilayetine bağlı bölgelerde yaşayan, yaklaşık yarım milyon kişinin ağzını içerir.

Yanıt Açıklaması: Oxşitip bir polu qilğin, meze qilip yeyli! (Şöyle bir pilav yap, tadını çıkararak yiyelim.)

Yanıt Açıklaması: “Siyir” kelimesinin karşılığı “inek”tir.

Yanıt Açıklaması: Burunqi zamanda, bir padişaniñ güzel bir qizi bar ikeñ. (Eski zamanlarda bir padişahın güzel bir kızı varmış.)

Yanıt Açıklaması: Xuca Nasritdin mezekleriniñ yaña tomı kayçan bulaçak? (Nasrettin Hoca fıkralarının yeni dizisi ne zaman olacak/gelecek?)

Yanıt Açıklaması: “Tirna” kelimesinin karşılığı “tırmak”tır.

Yanıt Açıklaması: Uygur Türkçesinde büyük ünlü uyumu alıntı kelimelerde düzenli bir şekilde görülmemektedir. Uygur Türkçesinde büyük ünlü uyumunu bozan en önemli özellik ı ve i için tek harf kullanılmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Latin alfabesinde bulunan “Cc, Kk, Tt, Zz” harflerinin karşılığı kiril alfabesinde “Җ җ, К к, Тт, З з” dir.

Yanıt Açıklaması: “ Turında” kelimesinin karşılığı “hakkında”dır.

Yanıt Açıklaması: Tarihçi Reşidüddin bu halkı ayrı bir kavim olarak kaydetmekte ve dillerinin Moğolca olduğunu yazmaktadır.

Yanıt Açıklaması: “Söygü” kelimesi için bakıldığında başharfi olan “S” harfinin Uygur Türkçesi Kiril alfabesindeki karşılığının “C” harfi ile başlaması gerekmektedir.

Yanıt Açıklaması: Bu soruda sorulan cümle Uygur Türklerince “Akılsız ile pilav yiyene kadar, akıllı ile taş taşı.” anlamında kullanılan bir atasözüdür.

Yanıt Açıklaması: Yelpünüp ötkeñ tan şamalliri Bir dem qeşimda toxtap ötüñler (Esip gecen seher rüzgârları, Bir an karşımda durup geçiniz)

Yanıt Açıklaması: “Toman” kelimesinin karşılığı “duman”dır.

Yanıt Açıklaması: Uygur Türkçesinde vasıta hâli “bilen” (ile) edatıyla yapılır: bala bilen (çocuk ile), palta bilen (baltayla), qol bilen (elle), Ehmet bilen (Ahmet ile), tapança bilen (tabancayla), küç bilen (güç ile).

Yanıt Açıklaması: ifadesi "Aş turğan yerde ağriq turmaydu." yani "Yemek olan yerde hastalık durmaz." anlamına gelmektedir. Doğru yanıt A'dır.