Çağdaş Türk Yazı Dilleri 2

Yanıt Açıklaması: Yukarıdaki ifadenin Latin alfabesindeki karşılığı “ana tilim” şeklindedir.

Yanıt Açıklaması: XIV. yüzyılın sonunda Altın Ordu Devleti Timur ordularına yenilmiş ve bölgede Kazan, Kırım, Astrahan, Kasım, Sibir ve Nogay hanlıkları ortaya çıkmıştır. Bu hanlıklar içerisinde en önemli olanı, 1437-1552 yılları arasında varlığını sürdüren Kazan Hanlığıdır. 1552 yılına kadar Kazan Türkleri Moskova’ya yakın oldukları için sürekli Ruslarla mücadele etmişlerdir. 1547’de Moskova Knezliğine Korkunç İvan’ın gelmesiyle Ruslar sürekli Kazan Hanlığına saldırılarda bulunmuşlardır. Bu ağır saldırılara dayanamayan Kazan Hanlığı, 1552 yılında Rusların eline geçmiş

Yanıt Açıklaması: Uygur Türk Edebiyatında hikaye, roman, tiyatro gibi mensur nitelikte eserler de verilmiştir. Aynı zamanda şair olan Abdurrahim Ötkür, “İz” ve “Oyangan Zemin” (Uyanan Toprak) adlı romanı kaleme almış ve Kutadgu Bilig’i manzum olarak Yeni Uygur Türkçesi’ne aktarmıştır. Seyfettin Azizî’nin “Sultan Satuk Buğra Han”, “Teñritag Bürkütü” (Tanrıdağ Kartalı) ve “Eslime” (Hatıralar) adlı romanları ile Amannisahan adlı tiyatro eseri türlerinin başarılı örnekleridir.

Yanıt Açıklaması: Taypıl- fiili Türkiye Türkçesinde yoldan çık- anlamına gelmektedir.

Yanıt Açıklaması: “siña ukırga kirek” ifadesinin Türkiye Türkçesindeki karşılığı “okumalısın” şeklindedir.

Yanıt Açıklaması: Uygur Türklerinin büyük önderi İsa Yusuf Alptekin’in öncülüğünde 1936 yılında kurulan Altay Neşriyatı adlı yayınevi ve bu yayın evinin çıkardığı Uruş Haberi, Yurt, Altay, Tiyanşan dergileriyle Türkçülük hareketinin bayraklaştırıldığı bir edebiyat anlayışı geliştirildi.

Yanıt Açıklaması: Çalışkan anlamındaki “emgekçan”, kitapçık anlamındaki “kitapçe”, Uygurca anlamındaki “Uyğurçe” ve kardeş anlamındaki “qérindaş” isimden isim yapan ek alarak oluşan türemiş kelimelerdir. Anahtar anlamındaki “açquç” ise fiilden isim yapma eki alarak oluşmuş bir türemiş kelimedir.

Yanıt Açıklaması: Arap kökenli Uygur alfabesinde /a/ sesi için kelime başında hemze ve elif harfinin birlikte kullanılmasından yararlanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: "P p" hrfinin, "Y u" harfinin, "Ü ü" harfinin ve "D d" harfinin karşılığı iken E seçeneğindeki "Y y" harfinin karşılığıdır. Doğru yanıt E'dir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye Türkçesindeki o, Tatar Türkçesinde u; ö ise ü olur. Birinci hecedeki e, Tatar Türkçesinde i olur. Ancak birinci hecedeki o, ö, u, ü seslerini takip eden u, ü sesleri Tatar Türkçesinde ı, i olur.

Yanıt Açıklaması: Çalışmaktasın anlamındaki “işlimektisen” kelimesinde şimdiki zaman eki ve teklik 2. şahıs eki bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: "Yillardin béri tevrigen déñiz, Emdi vaqtidur obdan éytiñiz. Qurbansız deva bolmigan heç çağ Biz dava qılip, qanmiğan héç çağ." Dizelerinin karşılığı E seçeneğinde doğru verilmiştir: "Yıllardan beri oynayan deniz, Şimdi vaktidir, güzel deyiniz. Kurbansız dava olmadı asla, Biz davamıza kanmadık asla."

Yanıt Açıklaması: Şimdiki zaman eki -a, -e’dir. Kalın sıradan ünlüyle biten fiillerden sonra ise -y şeklindedir. Şahıs ekleri doğrudan doğruya fiillere eklenir. -a ile biten fiillerde a, ı’ya; -e ile biten fiillerde e, i’ye döner. Birinci tekil şahsın çekiminde ekin tam şekli -mın, -mån kullanıldığı gibi, çoğunlukla ekin kısalmış şekli -m kullanılır: alam(ın) (alıyorum), alasıñ, ala, alabız, alasız, alalar.

Yanıt Açıklaması: “ Şuşılay” kelimesinin karşılığı “böyle”dir.

Yanıt Açıklaması: Arap kökenli Uygur alfabesinde “?” işareti /u/ sesini gösterir. Dolayısıyla kelimenin okunuşu “qutuluş” biçimindedir.

Yanıt Açıklaması: Bugünkü İdil-Ural Tatarları Suvar, Sibir, kısmen Hunlar ve İdil Bulgarları ile XII. yüzyılda Türkistan’dan bu bölgeye gelen Kıpçak Türklerinin torunlarıdır. Bulgar Türkleri VI. yüzyılda İdil-Ural bölgesine yerleşmeye başlamış, VII. yüzyılda İdil-Ural bölgesi tamamen bir Türk yurdu hâline gelmiştir.

Yanıt Açıklaması: "o" harfinin, "ö" harfinin, "ü" harfinin ve "v" harfinin karşılığıdır. C seçeneğinde verilen ise "u" harfinin sonda, ortada ve başta kullanımıdır. Doğru yanıt C'dir.

Yanıt Açıklaması: Tatar alfabesinde ünsüzleri gösteren 27 ses işareti vardır.

Yanıt Açıklaması: “Siz kaysı komanda yaklı?” cümlesinin karşılığı “Siz hangi takımı tutuyorsunuz?” dur.

Yanıt Açıklaması: Türk dili tarihi içerisinde önemli bir yeri olan Uygur Türkçesi, kendi içinde iki döneme ayrılır. Birincisi, ‘Eski Uygurca’ dediğimiz ve Göktürk yazı dilinden sonra eser vermeye başlayan tarihî dönemdir. İkincisi ise, XX. yüzyılda yeniden yazı dili olarak kullanılan ve ‘Yeni Uygurca’ dediğimiz dönemdir.