XIV-XV. Yüzyıllar Türk Dili

Yanıt Açıklaması: Mi'rac-name Dil, üslup ve işlediği konu bakımından Nehcü’l-Feradis’e benzer.

Yanıt Açıklaması: Olaydum, Bidüreydüm, İdeydüm ve Bakayıdunuz seçeneklerinde istek kipinin hikayesi Geçer imiş seçeneğinde geniş zamanın rivayeti görülmektedir.

Yanıt Açıklaması: Orta hecedeki vurgusuz dar ünlülerin düşmesi Türkçe için bir genel eğilimdir. EAT metinlerinde de bu eğilim yaygındır: gö?lü? (Mec.Nez.), oglumı (Gunya), agzın (Edv.Müf.) Doğru yanıt A'dır.

Yanıt Açıklaması: +dUr bildirme üçüncü tekil ekidir. +IU ve +egü isimden isim yapma ekidir. –Ur sıfat-fiil ekidir. –GUR ise fiilden isim yapma ekidir.

Yanıt Açıklaması: Harezm Türkçesi ile yazılmış Mukaddimetü’l-Edeb Arapçayı öğretmek üzere yazılmış, Arapça kelime ve kısa cümlelerden oluşan pratik bir sözlüktür. Bu kelime ve ibarelerin altına Harezm Türkçesi, Farsça, Hârezmce (bir Iran dili), Mogolca, Çağatayca, Osmanlıca gibi dillerde anlamları yazılmıştır. En eski nüshalar Harezm Türkçesi ve Farsça ile tercüme edilenlerdir.

Yanıt Açıklaması: Seçeneklerdeki sözcüklerden ‘Tölük’ düzlük-yuvarlaklık uyumuna uymaktadır.

Yanıt Açıklaması: Fiil çekiminde, aynı zamanın aynı kişisi için bile farklı yapıların kullanıldığı olmuştur. Bu o günkü Oğuz ağızlarının metinlere yansımış özellikleri olarak değerlendirilmektedir. Örneğin gelecek zaman eki –(y)IsAr ekinin 1. Tekil çekimleri, –(y)IsArvAn, –(y)IsArvAnIn, –(y)IsArIn, –(y)IsArAm’dir.

Yanıt Açıklaması: Yukarıda verilen beş eser de Sultan Veled tarafından kaleme alınmıştır. Divan değişik nazım şekilleriyle yazılmış dini tasavvufi ve ahlaki şiirleri içerir. Rebâb-Nâme ikinci mesnevisidir. İbtidâ-Nâme ilk mesnevisidir Veled-nâme adıyla da tanınır. İntihâ-Nâme son mesnevisidir tamamı Farsçadır. Ma ‘Arif ise dini ahlaki öğütler veren farsça mensur eseridir.

Yanıt Açıklaması: İkizleşme kelime içinde k, t gibi ünsüzlerin çift söylenmesi, tekleşme, kelime içinde k gibi seslerin yan yana geldiğinde tek söylenmesi, genizsileşme b gibi geniz ünsüzlerinin uzak benzeşim yoluyla değişmesidir. Sızıcılaşma, kelime içindeki veya sonundaki ünsüzlerin başka ünsüzle değişmesidir. Göçüşme, Kelime içindeki komşu veya uzak seslerin yer değiştirmesidir.

Yanıt Açıklaması: Harezm Türkçesi, Karahanlı Türkçesinden Çağatay Türkçesine geçiş dili olarak büyük önem taşımıştır. Timurlular devrinden yerini Çağatay Türkçesine bırakmıştır.

Yanıt Açıklaması: Tasavvufî şiirleri konu alan Dîvân-ı Kebîr, Mevlana Celaleddin Rumi tarafından aruzun 24 bahrinde sanki 24 ayrı kitap gibi hazırlanmıştır. Mesnevî tarzında Hoca Ahmed Fakih tarafından yazılan Kitâbu Evsâf-ı Mesâcidi’ş-Şerîfe adlı eserde ise Şam, Kudüs, Mekke ve Medine şehirleri ve orada gördükleri anlatılmıştır. 13. yüzyıl Türkçesinin nadir örneklerinden olmasından dolayı dil tarihinde önemli bir yeri vardır. Risaletü’n-Nushiyye, Yunus Emre tarafından 1307-1308 yılında yazılmıştır. Başında 13 beyitlik bir giriş bölümü vardır. Bunun arkasından kısa bir mensur bölüm gelir. Asıl bölüm ise 600 beyite yakındır. Dinî-tasavvufi öğretici bir eser olduğundan dolayı Yunus Emre’nin diğer şiirlerinde görülen lirizm bunda yoktur. Garîb-nâme ise Âşık Paşa tarafından 1330 yılında yazılmıştır. 12.000 beyitlik bir mesnevidir. Dinî ve tasavvufi öğütler bulunan 10 baba ayrılmıs bir ahlâk kitabıdır. Şair eserinde, devrin aydınlarının Türk diline gereken önemi vermediklerinden yakınır. Millî dil ile bir edebiyat meydana getirmek isteyen Anadolu şairleri arasında çok önemli bir yeri vardır. Anadolu Selçukluları döneminden kalan en eski eserlerden biri olan Behcetü’l-Hadayık Fi-Mev’izetü’l-Hakayık, Arapça ve Farsça çeşitli vaaz kitaplarından yararlanılarak Nâsırüddin b. Ahmed b. Muhammed tarafından telif edilmiştir. Yazılış yeri ve tarihi kesin olarak belli olmamakla birlikte, yapılan incelemeler XII. yüzyılın sonu ile XIII. yüzyılın başında Anadolu’da yazılmış olabileceğini göstermektedir. Henüz yeni yeni yazı dili olmaya başlayan Oğuzca ile yazılmış olmasından dolayı Türk dili tarihi açısından son derece önemli bir metindir.

Yanıt Açıklaması: Bugün Anadolu’da bulunan muhtelif ağızların o dönemde de bulunmuş olmalarından dolayı, Eski Anadolu Türkçesinde herhangi bir zaman için birden çok ek kullanılabilmektedir (örn. Gelecek Zaman için, -(y)A; -(y)AsI; -(y)IsAr; -(y)AcAK, -dAçI, -sA gerek).

Yanıt Açıklaması: Dîvân-ı Kebîr, tasavvufî şiirleri konu alan bir dîvândır. Mektubât, Mevlâna’nın sonrada bir araya getirilen mektuplarıdır. Mecâlis-i Seb’a: Mevlâna’nın yedi vaazını toplayan kitaptır. Mesnevî: Mevlâna’nın en meşhur eseridir. Farsça 25618 beyitten oluşur. Fîhi Mâfîh: Mevlâna’nın tasavvuf muhtevalı, dinî öğütler veren sohbetlerinin not edilmesiyle oluşturulmuştur.

Yanıt Açıklaması: VIII. yüzyılda Türk dünyasının ortak edebî yazı dili Köktürkçedir. Bünyesinde bazı Oğuzca unsurlar da tespit edilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Kıssasü’l Enbiya peygamber kıssalarını anlamına gelir. Kur’anda anılan bazı kıssaları içermesi ile tanınır. Mu’inü’l-Mürid Karahanlı ve Çağatay Türkçelerine geçiş dönemini kapsayan en önemli eserdir. Mukaddimetü’l-Edeb Arapçayı öğretmek üzerine yazılmış pratik bir sözlüktür. Cevâhirü’l-Esdâf, Mu’inü’l-Mürid’in bulunduğu mecmuanın kenarına yazılmış tasavvufi, didaktik bir parçadır. Dinî ve didaktik nitelikte bir eser olan Nehcü’l- Ferâdis ise Harezm Türkçesinin dil özelliklerini tespit etmek için en önemli kaynak eserlerdendir.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Kendisinden sonra gelen pek çok şairi etkiliyen Yunus Emre kullandığı Türkçe, işlediği temalar, şiirindeki sadelik ve yalınlık ile öne çıkar. Bazı şiirlerinde aruzu da deneyen Yunus, asıl şiir yeteneğini heceyle yazlığı ilahî, nefes ve semaî türü şiirlerinde ortaya koymuştur. Eserleri Divan ve Risaletü’n-Nushiyye adını taşır. Çarh-name ise Hoca Ahmed Fakih’e aittir.

Yanıt Açıklaması: XI. Yüzyıldan itibaren sürekli batıya göç eden Oğuzlar Harezm’in Türkleşmesinde önemli rol oynadıktan sonra Horasan’a gelmiş, 1040 yılında Gazneli Mahmut’u yenerek Büyük Selçuklu Devleti’ni kurmuşlardır. Anadolu’nun kapılarının Oğuzlara tamamen açılmasını sağlayan ise 1071 Malazgirt Savaşı’dır.

Yanıt Açıklaması: “okıdumdı” kelimesinde görülen geçmiş zamanın hikâye çekimi görülmektedir.

Yanıt Açıklaması: Türk dilinin Köktürkçeden beri izlenebilen en sağlam ünlü uyumu Kalınlık Uyumu ve İncelik Uyumu’dur.