XIV-XV. Yüzyıllar Türk Dili

Yanıt Açıklaması: Eski Anadolu Türkçesi, Oguzcanın bilinen ilk yazı dilidir. Türk dilinin bilinen en eski yazı dili ise VII-VIII. yüzyıllardan kalma eserleri olan Köktürkçedir.

Yanıt Açıklaması: Letâyif-nâme, 3910 beyitlik mesnevi türünde bir eserdir. Arapça mensur bir Sûre-i Mülk Tesfîri’nin 1414 yılında Hatiboğlu tarafından yapılmış manzum tercümesidir. Ferâh-nâme, Arapçadan Türkçeye çevrilmiş yüz hadis tercümesidir. 6093 beyitlik eser manzum olup dinî ve ahlaki öğütlerle öğretici bir özellik taşır. Hatiboğlu,1426 yılında tamamlayıp II. Murad’a sunmuştur. Bahrü’l-Hakâyık, 1359 beyitlik mesnevi türünde bir eserdir. Hacı Bektaş-ı Velî’nin Arapça mensur bir eseri olan Makâlât’ının manzum bir tercümesidir. Hatiboğlu,1409’da Dulkadiroğlu Garsuddin Halil Bey’in oğlu Nâsıruddin Mehmed Bey’e sunmuştur. Har-nâme ise, Şeyhî’nin 126 beyitlik bir mesnevisidir. Hiciv edebiyatımızın en iyi örneklerindendir. Hüsrev ü Şîrîn, 6944 beyitlik mesnevi türünde olup, II. Murad’ın tahta çıkışıyla birlikte Şeyhî tarafından yazılmaya başlanmıştır. Eseri bitiremeden de Şeyhî vefat etmiştir. Doğu Edebiyatının meşhur klasik aşk hikâyesini konu almıştır.

Yanıt Açıklaması: Harezm Türkçesinde ünlülerde yuvarlaklaşma, düzleşme, kalınlaşma, incelme ve düşme görülür. Tonlulaşma ise ünsüzlerde karşımıza çıkar.

Yanıt Açıklaması: Eski Anadolu Türkçesinde kullanılmış olan sıfat-fiil ekleri şunlardır: -mIş , -mAdUK, –dUK, -(y)AcAK, -(y)AsI, -dAç(I), -(y)An, -(U)r, -mAz. Bunlardan –dAçI eki bugünkü Türk lehçelerinde kullanılmamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Çatı ekleri , özne ve nesnesine göre değerlendirilir. Nesne öznenin yaptığı işten doğrudan doğruya etkilenir. Neyi sorusuyla bulunur. Bir isimle cevap verilir, cevap alırsa geçişli, cevap almazsa geçişsizdir.  biriktir-, dirilt-, kopar-, gönder- fiilleri geçişli, ağlaş- fiili geçişsizdir. Verilen fiilierin hepsi ettirgendir, eylemi yapan bellidir.

Yanıt Açıklaması: Karşılıklı olarak yapılan işlerde kullanılır, Birliktelik bildirir, Sebep bildirir ve Çeşitli zarfların teşkilinde kullanılır. seçeneklerinde vasıta halinin işlevinden bahsedilmektedir. Cümlede belirtili nesne görevi görür seçeneği yükleme halinin bir işlevidir.

Yanıt Açıklaması: Soruda verilen Türk boylarının ortak yazı dili olarak kullandıkları edebi dil Köktürkçe’dir.

Yanıt Açıklaması: Mu’inü‘l-Mürid Didaktik mahiyette bir eserdir. Dinî-tasavvufî konuları ele almış ve bu konularda bilgi vermeyi amaçlamış manzum bir eserdir. Mu’nü‘l-Mürid Karahanlı ve Çağatay Türkçelerine geçiş dönemini kapsayan Harezm Türkçesinin en önemli eserlerinden biridir. Dil ve üslubu açısından geniş halk kitleleri için yazıldığı anlaşılan Mu’inü‘l-Mürid’in bugüne kadar bilinen tek nüshası Bursa Orhan Kütüphanesi’ndedir. Bu nüshanın fotoğrafarı Agah Sırrı Levend tarafından Türk Dil Kurumuna bağışlanmıştır. Tamamı 26 varak olan nüshanın her sayfasında 16, 17 satır yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: I. +cUGAz isimden isim yapma eki II. -dUk sıfat-fiil eki III. -Ur sıfat-fiil eki IV. +ArU yön gösterme eki Doğru yanıt C'dir.

Yanıt Açıklaması: Toktamış ve Temur Kutluk yarlıkları yani fermanları Uygur harfleriyle yazılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Risaletü’n-Nushiyye 1307-8 yılında Yunus Emre tarafından yazılmış bir eserdir.

Yanıt Açıklaması: Kerderli Mahmut b. Ali Nehcü’l-Feradis’i, Mahmud bin Ömer ez-Zemahşerî Mukaddimetü’l-Edeb’I, Harezmi Muhabbet-nâme’yi, Feridüddin Attar ise Cümcüme-name’yi yazmıştır. Dasitan-ı Cümcüme, Hüsam Katib tarafından yazılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Çokluk ve iyelik ekleri günümüz Türkiye Türkçesinde olduğu gibidir. İyelik ekleri, ekleşme anında küçük ünlü uyumuna girmez. Birinci ve ikinci kişilerin ünlüsü daima yuvarlaktır. Üçüncü kişilerin ünlüsü daima düzdür.

Yanıt Açıklaması: İbtidâ-Nâme Sultan Veled’in yazdığı ilk mesnevidir. Veled-nâme adıyla da bilinen eser 1291 yılında yazılmıştır. Diğer seçeneklerdeki eserler Mevlana Celaleddin Rumi’ye aittir.

Yanıt Açıklaması: Şimdiki zaman – II. çokluk kişi ( siz )

Yanıt Açıklaması: -(y)Up zarf-fiil eki ile dur(ur) bildirme şeklinin birleşmesinden meydana gelmistir. Bugün yazı dilimizde bulunmayan bu yapıyı, Türkiye Türkçesine daha ziyâde “-mIş+kişi” veya “-mIştır” olarak aktarabiliriz. Ayrıca bu ekte‚ sürmekte olan, devam edegelen bir geçmiş zaman fonksiyonu da sezilir. Yine bu ekin 1. teklik ve çokluk kişilerle çekimleri daha ziyâde “Görülen Geçmiş Zaman” gibi kullanılmıştır. Günümüz Azerbaycan Türkçesinde bu ek daha yaygın olarak görülür.

Yanıt Açıklaması: Kalınlık-Incelik Uyumuna göre bir kelime içindeki ünlülerin ya sadece kalın ya da sadece ince olması gerekir. Harezm Türkçesi'ndeki Türkçe kelimeler genellikle buna uymakla birlikte uyum dışı kalan örnekler de bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: alçak › alçag, ata › ada, butak › budak ve ayak › ayag seçeneğinde verilen kelimeler ünsüz tonlulaşmasına örnektir. sekizinci › seksinç seçeneğinde ise kelime içinde ve sonunda görülen bir değişiklik olarak z › s değişikliği ünsüz tonsuzlaşmasına örnek oluşturmaktadır.

Yanıt Açıklaması: IX. ve X. yüzyıllardaki Oğuzca hakkında pek bir şey bilmiyorsak da, XI. yüzyılda Kaşgarlı Mahmut’un yazdığı Divanu Lügati’t-Türk adlı kitapta bu lehçeye ait bilgileri buluyoruz. Kaşgarlı Mahmut Divanu Lugati’t-Türk’te kendi dönemindeki lehçelerin özelliklerini verirken Oğuzcaya çok fazla yer ayırmıştır.

Yanıt Açıklaması: -Ar eki hem isimden hem de fiilden fiil üreten bir ektir.