XIV-XV. Yüzyıllar Türk Dili

Yanıt Açıklaması: Eski Anadolu Türkçesinin son dönemlerine kadar işlek bir sıfat-fiil eki olarak takip edebildiğimiz bu ek, XV. yüzyıldan itibaren gelecek zamanı çekimlemekte de kullanılmaya başlamıştır.

Yanıt Açıklaması: A seçeneğinde ünlü düşmesi yoktur. Burada ünlü düzleşmesi görülür: ü->i-: ünde->inde-

Yanıt Açıklaması: Eylemin konuşan kişinin gözü önünde gerçekleştiğini ifade eden zamana “görülen geçmiş zaman” denilir.

Yanıt Açıklaması: Eski Türkçe’de “kel-tür” olan “getür” kelimesinde “l” ünsüzü düşmüştür ve getür olmuştur.

Yanıt Açıklaması: 15. yüzyıl sairlerinden Seydî Ahmet Mirzâ, Timur’un torunlarından Mîrânsah’ın oğludur. Şahruh zamanında Horasan valiliği yapmıştır. Türkçe ve Farsça “Divan”ı da olan yazarın elimize ulaşan tek eseri ise “Ta’aşşuk-nâme”dir.

Yanıt Açıklaması: Bugün Dilek-İstek Kipleri başlığı altında verilen Emir, İstek, Gereklilik, Dilek-Şart kiplerini, Eski Anadolu Türkçesinde fonksiyonları itibariyle ayrı ayrı bağımsız şekillerde gösterebilmek zordur. Bu kiplerin hepsinde bir şeyin yapılmasının ben tarafından istenmesi vardır. Aynı ek, hem emir, hem istek, hem gereklilik vs. bildirebilmektedir. Bunların farklı fonksiyonlar ifade edebilmesi, ancak; cümledeki diğer kelimelere, kişiler arasındaki duygusal ve hiyerarşik ilişkilere, vurgu ve tonlamaya, isteğin gerçekleşmesi için gereken zamana, isteğin derecesine, isteğin gerçekleşmesi için hoşgörü ve zorunluluğa göre değişmektedir. Yapılacak olan jest ve mimikler dille ilgili değildir.

Yanıt Açıklaması: Boğumlanmaları sırasında ses telleri titreşmeyen ötümsüz ünsüzlerin ses telleri titreşerek oluşan ve karşılıkları olan ötümlü ünsüzlere (p>b, t>d, v>f, g>k, i>i, s>j, ç>c, s>z) dönüşmesi olayıdır.

Yanıt Açıklaması: Ek-fiil, Kıpçak sahası metinlerinde ir-, i- veya Ø olarak görülmektedir.

Yanıt Açıklaması: Ed-Dürretü’l-Mudiyye fi’l-Lügati’t-Türkiyye’nin yazarı, yazıldığı yer ve yazılış tarihi bilinmemektedir. Araplara Türkçeyi öğretmek amacıyla yazılmış sözlük ve bir konuşma kılavuzu özelliği taşımaktadır. Eser 24 bölüme ayrılmıştır. Allah, gök ve yerdekiler, sular, güzel kokulu bitkiler, meyveler, ağaçlar vb. kavramların her biri bir fasıl oluşturur.

Yanıt Açıklaması: Söz gruplarında ve cümlelerde fiilin yaptığı işten etkilenen ismin bulunduğu hâle yükleme hali denir.

Yanıt Açıklaması: Çağatay Türkçesi, Kuzey-Doğu Türkçesinin ikinci dönemine verilen bir ad olup 15. yüzyıl başlarından 20. yüzyıla kadar Orta Asya’da kullanılmıştır. Karahanlı ve Harezm yazı dillerinin devamı olarak Timur İmparatorluğu döneminde gelişen tarihî Orta Asya Türk lehçesidir.

Yanıt Açıklaması: Kıpçak sahası metinlerinde rastlanan kipler; İstek, gereklilik, şart ve emir kipleridir.

Yanıt Açıklaması: Klasik Çağatayca döneminin şair ve yazarları şunlardır: Hüseyin Baykara, Ali Şir Nevâyî, Hâmidî, Şiban Han, Muhammed Salih, Ubeydî, Babür. Yusuf Emirî ise klasik öncesi Çağatayca dönemine ait bir yazardır.

Yanıt Açıklaması: Kıpçaklar, Bizans ve Latin kaynaklarında Kuman, tarihî Rus kaynaklarında Polovets, Macarlar tarafından Kun olarak adlandırılmışlardır.

Yanıt Açıklaması: Yusuf Emîrî’nin günümüze kadar ulaşan üç önemli eseri vardır. Bunlar Divan, Dehnâme ve Beng ü Çagır adlı eserlerdir. Cevap B şıkkıdır.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Ali Şir Nevâyî ile ilgili verilen bilgilerin hepsi doğrudur. Cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Yüklemin ifade ettiği hareketin mekanını gösteren haldir. Bu halin eki +dA’dır: 'avrat ­umasın kiyip ­vde oturuñ (GT 11b/5); savu­da yatur idi (GT 40/12); ol mecl­sde bir cahil big naiğiat başladı (GT 59/13); ­l­ñde cem' ­ıl-ıl (MG 73a/8); menim ­atımda yaisıra­ turur (MG 11a/4); ol ­ılıç kim yalañ k­s­de ve tonda ve ­tde kesegen bol-ay (MG 92a/3-4); ol 'amalda kirgey ot-a (IM 28a/5).

Yanıt Açıklaması: 18 Aralık 1312’de Kahire’de tamamlanmış olan kitabın yazarı Endülüslü Ebu Hayyan’dır. Türkmen ve Kıpçak Türkçesinin dil özelliklerini barındıran eser Araplara Türkçe öğretmek amacıyla yazılmıştır. Eser, sözlük, dil bilgisi ve cümle bilgisi olmak üzere üç bölümde düzenlenmiştir. Sözlük bölümünde isim ve fiiller karışık olarak Arap alfabe sırasına göre düzenlenmiştir. Türkçe sözlere genellikle tek sözden oluşan Arapça anlamlar verilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Sözlerin anlamını etkilemeyip, onların diğer sözlerle bir şekilde ilişkisini kurup söz grubunda veya cümlede görev almasını sağlayan eklere çekim ekleri denir.