XIV-XV. Yüzyıllar Türk Dili

Yanıt Açıklaması: Köktürkçedeki –DUK sıfat fiil eki günümüzde yalnızca Oğuz lehçelerinde yaşamaktadır. Orta Türkçe döneminde Eski Anadolu Türkçesinde karakteristikti. Orta Asya’daki lehçelerde ise bunu yerine –Gan eki işlekti.

Yanıt Açıklaması: Ayır, Kuyu, Yalvar ve Ayak seçeneklerinde ünsüz harflerde sızıcılaşma, Mengü seçeneğinde (mengü – bengü) ise genizleşme olayı görülmektedir.

Yanıt Açıklaması: Ahmed-i Dâî, Oldukça velut bir şahsiyettir. Manzum ve mensur pek çok eseri vardır. Bunlardan bazıları telif, bazıları tercümedir. Dili kullanma becerisi birçok çağdaşına göre oldukça üstündür. Eserlerinden biri olan Tıbb-ı Nebevî Tercümesi, Umur Bey’in emriyle Türkçeye çevrilmiş bir eserdir. Hz. Muhammed’in hadislerin dayandırılarak iki bölüm halinde hazırlanmış bir koruyucu hekimlik kitabıdır.

Yanıt Açıklaması: Karahanlı Türkçesi XI. Ve XIII. Yüzyıllar arasında konuşulan Türk dilidir.Kıpçak Türkçesi, Karahanlı Türkçesi’nin kuzeybatı kolunu teşkil eden, Altın Ordu devleti içinde ve daha sonra Suriye ve Mısır’da konuşulan dildir. Çağatay Türkçesi, Orta Asya’da konuşulup yazılmış Türk dilidir. Harezm- Altın Ordu Türkçesi, oğuz ve kıpçak Türkçelerinin kaynaşmasıyla oluşan dildir. Oğuz Türkçesi, XI. yüzyılda Harezm bölgesinde toplu olarak yasayan ve daha sonra batıya doğru göç ederek bugünkü Türkmen, Azerbaycan, Gagavuz ve Türkiye Türklerinin aslını oluşturan büyük bir Türk boyunun lehçesidir.

Yanıt Açıklaması: Gazneliler ve Selçuklular zamanında idare ve ordu Türklerde olmasına rağmen Türk dili yazı ve edebiyat dili olamamış, bu ancak Kuibü’d-dîn Muhammed ile başlayan son Harezmşahlar döneminde gerçekleşmiş ve Harezm Türkçesi eserlerini vermeye başlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Ünsüz uyumu, Türkçe kelimelerde yan yana gelen ünsüzlerin seda bakımından birbirine benzemesidir. Ünsüzler arasındaki bir benzeşme hadisesi olan ünsüz uyumu, Harezm Türkçesinde bazı kelimelerde vardır, ancak bu durum sınırlıdır. Kelime köklerindeki ünsüzler asli şekillerini genellikle korumuşlardır. Kısacası kelime köklerinde zaman zaman karşımıza çıkan bir uyumdur: keltür- / keldür-, küntüz / kündüz.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: +(n)U? ilgi ekidir. Doğru yanıt A'dır.

Yanıt Açıklaması: Verilen sözcüklerde görülen –di ve –dı ekleri görülen geçmiş zaman ekleri kullanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Bugün «Dilek-İstek Kipleri» başlığı altında verilegelen «Emir», «İstek», «Dilek-Şart» ve «Gereklilik» kiplerini, Eski Anadolu Türkçesinde fonksiyonları itibarı ile ayrı ayrı müstakil şekillerde gösterebilmek oldukça güçtür. Bu kiplerin hepsinde «bir şeyin yapılmasının, ben tarafından istenmesi” vardır. Aynı ek, hem emir, hem istek, hem gereklilik vs. bildirebilmektedir. Bunların farklı fonksiyonlar ifade edebilmesi, ancak; 1. cümledeki diğer kelimelere; 2. kişiler arasındaki hissî ve hiyerarşik ilişkilere; 3. vurgu ve tonlamaya; 4. isteğin gerçekleşmesi için gereken zamana; 5. İsteğin derecesine; 6. İsteğin gerçekleşmesi için müsamaha ve mecburiyete, göre değişmektedir.

Yanıt Açıklaması: A seçeneğinde ‘’anlarunla’’ birliktelik anlamı veren vasıta halidir. C seçeneğinde ‘’anın’’ sebeb bildirir. D seçeneğinde ‘’südiyle’’ araç ilgisi kuran vasıta halidir. E seçeneğinde ise ‘’bir ile’’ karşılıklı yapılan iş belirtilir. B seçeneğinde vasıta hali yoktur; ‘’dünyâca’’ kelimesinde kadar anlamı veren eşitlik hali kullanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Harezm-Altın Ordu Türkçesine ait metinlerin elimize ulaşan nüshaları Arap alfabesi ile yazılmıştır. Ancak Arap harfi metinler yanında Toktamış Han Yarlığı gibi Uygur harfleri ile yazılmış metinler, ayrıca Muhabbet-name, Mirac-name gibi her iki harfle de yazılmış nüshaları bulunan metinler vardır

Yanıt Açıklaması: Kelime kök ve gövdelerinde dudaklılaşma e->ö-: eksük>öksük, ewür->öwür- (KE), -a->-o-: bark>bork, awuç>owuç (KE), -e->-ö-: tesük>tösük, telük>tölük, sev->söw-, sewüglüg>söwüglüg (KE), -ı->-u-: ıçgın->uçgun-; Ünlü düzleşmesi: berü>beri (KE)

Yanıt Açıklaması: Oğuzlar, kendilerine özgü lehçeleri olmasına rağmen, edebî dil olarak yüzlerce yıl Orta Asya’daki ortak edebî yazı dilini kullandılar. Fakat geniş topluluklar halinde batıya göç ettiklerinde, geride bıraktıkları coğrafyadan hem mesafe hem de siyasi ve kültürel bakımdan uzaklaştılar. Büyük Selçuklular döneminde resmî ve edebî yazı dilinde Türkçeden başka diller tercih edilmesinin çok değişik sebepleri olabilir. Ancak Oğuzlar Anadolu’ya gelip bu toprakları Türkleştirmeye başladıklarında, Orta Asya’dan çok uzaktaki bu bölgelerde kendi lehçeleri ile de yazmaya başladılar.

Yanıt Açıklaması: Göçüşme: Kelime içindeki komşu veya uzak seslerin yer değiştirmesi olayı: -nş->-şn-: konşı>koşnı (KHKD).

Yanıt Açıklaması: Anadolu’ya gelmeden önce kendi lehçelerini konuşuyor olsalar bile yazı dili olarak Orta Asya’daki ortak edebî dili kullanan Oğuzlar, yerleştikleri yeni coğrafyada kendi yazı dillerini oluştururken çeşitli aşamalar yaşamışlardır. Bunlardan birincisi, bize ulaşan en eski eserlerdeki dilde görülen ikili kullanımlardır. Behcetü’l-Hadaik fi Mev’izetü’l-Halaik, Ali’nin Kıssa-i Yusuf’u, Kudurî Tercümesi, Kitab-ı Feraiz gibi eserler bunlardandır.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Duyulan-farkına varılan zamanın +DUR’lu hâli’nin ikinci çoğul kişi eki “-mI 2 ş (i-)dUŋUz”dur.

Yanıt Açıklaması: Yük elinden, Yüce göklerden, Andan sonra ve Kıldan kıla seçeneklerinde ayrılma hal eki görülür. Baş ağrısı seçeneğinde ise “ağrısı” kelimesinde ilgi (tamlama) hal eki görülmektedir.

Yanıt Açıklaması: Letâyif-nâme Hatipoğlu’na, Muhabbet-nâme Hakîkî’ye ait eserlerdir. Dîvân, Har-nâme, Hüsrev ü Şîrîn Şeyhî’nin eserlerindendir. Har-nâme, 126 beyitlik bir mesnevidir. Hiciv edebiyatımızın en iyi örneklerindendir.